Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 50

á því hjá móður að framfylgja honum. Að lokum fór maðurinn til sýslumanns
og óskaði eftir því að hann úrskurðaði dagsektir á konuna.
Ekki var gerð sérstök bókun urn þessa kröfu mannsins hjá sýslumanni en það
ekki talið valda því að málið væri ekki kæranlegt til ráðuneytisins þar sem
sýslumaður hafði gefið skriflegan rökstuðning fyrir synjun sinni til lögmanns
mannsins.
Var synjun sýslumannsins reist á því að sáttir gætu ekki verið grundvöllur
dagsekta þar sem lagaskilyrði vantaði. Var manninum því neitað um réttarfars-
úrræði sem 38. gr. barnalaga nr. 20/1992 veitir.
I úrskurði sýslumanns segir að samkvæmt 37. gr. bamalaga nr. 20/1992 eigi bam rétt
á umgengni við það foreldri sitt sem ekki fari með forsjá þess og gangkvæmt. Gert
er ráð fyrir því sem meginreglu í lagaákvæðinu að foreldrar semji sín á milli um um-
gengnisrétt enda mun vera algengast að umgengni geti gengið fyrir sig án íhlutunar
annarra. Sýslumaður getur staðfest samning foreldra en staðfesting samnings er þó
ekki skilyrði fyrir gildi hans. í þeim undantekningartilvikum að ekki tekst að ná sátt-
um með aðilum varðandi umgengni skal sýslumaður úrskurða í málinu að kröfu
aðila.
Ennfremur að í 38. gr. barnalaga segi m.a.: „Nú tálmar foreldri, sem hefur forsjá
barns, hinu foreldrinu að njóta umgengnisréttar við barnið er úrskurðaður hefur verið
og getur sýslumaður þá að kröfu þess skyldað þann sem með forsjá barnsins fer til
að láta af tálmunum að viðlögðum dagsektum að fjárhæð allt að kr. 5.000. Dagsektir
verða eigi lagðar á fyrr en að liðnum málskotsfresti þeim er greinir í 74. gr. eða fyrr
en úrskurður ráðuneytisins um umgengni er genginn ef máli hefur verið skotið þang-
að. Dagsektir skal ákveða með úrskurði en gefa skal þeim sem með forsjá barnsins
fer, kost á að tala máli sínu áður en hann er kveðinn upp“.
Segir áfram í úrskurðinum að eftir orðalagi ákvæðisins taki það eingöngu til þeirra
tilvika þegar kveðið hefur verið á um umgengni forsjárlauss foreldris við bam í úr-
skurði sýslumanns. Ákvæðið gefr ekki tilefni til rúmrar skýringar að þessu leyti eins
og sést af því að tekið er fram að dagsektir verði ekki lagðar á fyrr en að liðnum
málskotsfresti eða að gengnum úrskurði dómsmálaráðuneytisins um umgengni.
Þannig er lagt til grundvallar og ítrekað að formleg ákvörðun sýslumanns um um-
gengni liggi fyrir sem hægt er að bera undir æðra stjórnvald. Samninga foreldra um
umgengni er ekki hægt að leggja fyrir dómsmálaráðuneytið til endurskoðunar þó svo
að þeir hafi verið staðfestir af sýslumanni.
Til stuðnings þessari skýringu vísast til eðlis þeirra mála sem um er að ræða og anda
barnalaganna. Umgengnismál eru þess eðlis að fyllstu varkárni þarf að gæta í öllum
aðgerðum þeim tengdum og krefjast hagsmunir barns sem í hlut á þess að til þrautar
sé reynt að ná sáttum með aðilum áður en til annarra aðgerða er gripið til að knýja á
um umgengni. Mikilvægi þess fyrir bam að sátt sé um umgengnismál er óumdeilt.
Álagning dagsekta er síst til þess fallin að draga úr ágreiningi foreldra og gæti jafnvel
orðið barni til tjóns. Til þessa úrræðis má því ekki grípa nema að vandlega athuguðu
máli og sýnt verður að vera að aðrar leiðir séu ekki færar til að koma á umgengni,
sbr. athugasemdir við 38. gr. í fmmvarpi til barnalaga. Vegna eðlis þeirra mála sem í
hlut eiga hefur löggjafinn hafnað því að beita öðrum úrræðum en dagsektum til að
knýja fram umgengni. Álagning dagsekta er hvorki refsing né annars konar viðurlög
218