Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 77

hendi. Til þess hefði svo sannarlega verið tilefni í ljósi þess að í upphaflegu
frumvarpi er komist að þeirri niðurstöðu að skylduaðild að lögmannafélaginu
sé vafasöm vegna ákvæða 2. mgr. 74. gr. stjskr. og 11. gr. MSE. Það er sérkenni-
legt að á sama tíma og lögmönnum er gert skylt að eiga áfram aðild að lög-
mannafélaginu er agavaldið tekið af félaginu og falið sérstöku stjómvaldi sem
stendur utan félagsins, þótt það sé í einhverjum tengslum við það miðað við 3.
mgr. 3. gr. laganna. Það má spyrja hvort nauðsynlegt sé að skylda lögmenn til
aðildar að félagi sem fer ekki með agavald yfir þeim eða aðrar valdheimildir
samkvæmt lögum. Eftirlitshlutverk án agavalds gerir aðild ekki nauðsynlega.
Ekki verður séð að það sé nauðsynlegt að skylda lögmenn til aðildar að lög-
mannafélaginu þótt því sé falið að vera í forsvari fyrir þá, setja siðareglur og
tryggja að menn fái notið aðstoðar lögmanna en sömu verkefni stóð til að fela
félaginu samkvæmt upphaflegu frumvarpi þótt þar væri ekki gert ráð fyrir
skylduaðild. Þess em fjölmörg dæmi í íslenskri löggjöf að félögum séu falin
stjórnsýsluverkefni, gert að skipa fulltrúa í stjómsýslunefndir og veita umsagnir
og gera tillögur um málefni á sviði opinbers réttar án þess að skylduaðild sé að
þeim. Það má minna á að það skipti einmitt höfuðmáli um niðurstöðu mann-
réttindadómstólsins í íslenska leigubílstjóramálinu að höfuðábyrgð á eftirliti
með beitingu reglna um útgáfu atvinnuleyfa til handa leigubílstjórum var í
höndum nefndar sem var skipuð af ráðherra og félagsaðild þótti engan veginn
eina færa leiðin til að knýja leyfishafa til að gegna skyldum sínum.32
6. NIÐURLAG
í íslenskum rétti er réttur manna til að standa utan félaga tryggður í 2. mgr.
74. gr. stjskr., eins og henni var breytt með stjórnarskipunarlögum nr. 97/1995,
og er þar um að ræða ríkari vemd en samkvæmt 11. gr. MSE eins og mannrétt-
indadómstóllinn hefur skýrt ákvæðið. Réttur til að standa utan félaga tak-
markast við „félög“ og því er nauðsynlegt að gera greinarmun á félögum og
öðmm samtökum sem félagafrelsi tekur ekki til. I þessu ljósi hefur staða Lög-
mannafélags Islands verið skoðuð. Þótt lögmannafélagið beri samkvæmt lögum
nr. 61/1942 mörg einkenni lögbundinna fagsamtaka á sviði opinbers réttar
verður ekki horft fram hjá því að skipan og starfsemi félagsins hefur verið hag-
að eins og í almennum félögum. Félagið hefur starfað eins og hefðbundið fag-
félag um stéttarhagsmuni og m.a. rekið starfsemi sem ekki beinlínis verður talin
heyra undir lögmælt hlutverk þess samkvæmt lögum nr. 61/1942.
Af dómi Hæstaréttar í lögmannafélagsmálinu má draga tvær ályktanir:
Þvingun til þátttöku í starfsemi skylduaðildarfélaga er einskorðuð við lögmælt
hlutverk og minni kröfur verða gerðar til félagsmanna þeirra um mótmæli á
vettvangi félagsins ef út af bregður heldur en þegar í hlut eiga félög sem frjáls
aðild er að. Eins og lýst hefur verið hér að framan getur þessi niðurstaða ekki
32 MDE 30. júnf 1993, Sigurður Á. Sigurjónsson gegn íslandi, Series A, no. 264 (§41).
245