Tímarit lögfræðinga - 01.10.1998, Blaðsíða 44

semdum með þessari grein segir, að brjóti fangar reglur fangelsis, teljist það
agabrot í fangavistinni. Eins og fram komi í almennum athugasemdum með
frumvarpinu, sé eitt af markmiðum þess að aðlaga fullnustu óskilorðsbundinna
refsivistardóma með samfélagsþjónustu sem mest annarri fullnustu slíkra
dóma. Til samræmis við það sé lagt til, að brot á reglum um samfélagsþjónustu
verði meðhöndluð sem líkast því, þegar um agabrot í fangelsi er að ræða. Virð-
ist þannig ekki gert ráð fyrir, að dómstóll, sem tekur hið nýja brot til meðferðar,
taki hið eldra upp og ákveði refsingu í einu lagi fyrir bæði málin, með hliðsjón
af þeirri refsivist, sem ólokið er, þegar skilyrði samfélagsþjónustunnar voru
rofin, svo sem háttar til, þegar skilorðsbundin reynslulausn er veitt samkvæmt
1. mgr. 42. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940, sbr. 60. gr. sömu laga. Er
fangelsismálastofnun, og eftir atvikum dómsmálaráðherra, falið endanlegt vald
í þessu efni samkvæmt lögunum.
Ofangreint fyrirkomulag vekur í fyrsta lagi þá spurningu, hvort það sam-
rýmist 2. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, að fela
stjórnvöldum ýmsar þær matskenndu ákvarðanir, sem þarf að taka, þegar reynir
á, hvort um skilorðsrof sé að ræða. Þá hlýtur jafnframt sá möguleiki að vera
fyrir hendi, að dómstóll telji sig óbundinn af ákvörðun stjómvalds að þessu leyti
og dæmi upp dóm þann, sem heimilað hefur verið, að fullnustaður yrði með
samfélagsþjónustu, og ákveði refsingu í einu lagi fyrir bæði málin í samræmi
við reglur 60. gr. almennra hegningarlaga.
6. NIÐURLAG
Athygli vekur, að frumvarp til laganna um samfélagsþjónustu var, að tillögu
dómsmálaráðherra, samið „að verulegu leyti“ í Fangelsismálastofnun rrkisins
og að einungis var var leitað umsagnar samfélagsþjónustunefndar við meðferð
þess á Alþingi. Vaknar sú spurning óhjákvæmilega, hvort alþingismenn hafi alls
ekki leitt hugann að því, að hér er um grundvallaratriði í stjórnskipun landsins
að ræða og jafnframt, að þessi tilhögun mála fer í bága við þá skilgreiningu á
hugtakinu samfélagsþjónusta, sem almennt er viðurkennd hvarvetna í Evrópu,
þar sem refsiúrræði þetta hefur verið tekið upp. Ennfremur, að hér er tvímæla-
laust verið takmarka valdheimildir dómstóla. Lrklegra verður þó að teljast, að
málið hafi einfaldlega verið lagt fyrir Alþingi með þeim hætti, að þessi tilhögun
mála væri í raun sú eina, sem til skoðunar kæmi. Miðað við aðdraganda frum-
varpsins og þann einlita búning, sem það klæddist, þegar það var lagt fyrir
Alþingi, læðist sú hugsun óneitanlega að greinarhöfundi, að ástæðan kunni að
vera sú, að þægilegt geti verið fyrir fangelsisyfirvöld að hafa það í hendi sér,
eftir aðstæðum hverju sinni, hvort og eftir atvikum hversu marga dóma sé hag-
fellt að fullnusta í formi samfélagsþjónustu. Sé fangelsisyfirvöldum þannig í
lófa lagið, þegar fangelsin eru yfirfull og biðlistar langir, að beita þessu úrræði
í ríkari mæli en í þeim tilvikum, þegar nægt fangelsisrými er fyrir hendi. Ef svo
er, hlýtur að skapast veruleg hætta á, að ómálefnaleg sjónarmið ráði niðurstöðu
máls. Hafa verður í huga í þessu sambandi, að þeir dómar, sem mæla fyrir um
212