Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 57

kæmu til álita. Jafnframt var áréttað að ekki væri hægt að gera kröfu til þess að
sýna þyrfti fram á sannleiksgildi ummæla sem fælu í sér gildisdóma um til-
teknar staðreyndir.35 I þessu máli var, líkt og í Lingens málinu, lögð sérstök
áhersla á mikilvægi frjálsrar stjómmálaumræðu og frelsi til að halda uppi gagn-
rýni varðandi umdeild pólitísk málefni.
í máli Castells gegn Spáni frá 1992 kom til úrlausnar dómstólsins kæra vegna
refsidóms sem sneri að harkalegum ummælum í garð ríkisstjórnar Spánar sem
fólu m.a. í sér ásakanir um ábyrgð hennar á hryðjuverkastarfsemi Baska. Hér
kom fram í rökstuðningi dómstólsins að mörk leyfilegrar gagnrýni í garð sitj-
andi ríkisstjómar væru jafnvel enn rýmri heldur en ætti við um stjómmálamenn.
Eins taldi dómstóllinn það hafa brotið gegn rétti kæranda að honum hafði verið
meinað að leggja fram gögn við meðferð meiðyrðamálsins fyrir dómstólum
innanlands til að sýna fram á sannleiksgildi orða sinna.36
Á árinu 1992 gekk dómur mannréttindadómstólsins í máli Þorgeirs Þorgeir-
sonar gegn íslandi en helsta kæruefnið var sakfelling hans í refsimáli í H 1987
1280, sem rakið var í 2. kafla að framan, vegna blaðaskrifa hans með ádeilu á
lögregluofbeldi.37 í dóminum var fallist á að skýr lagaheimild hefði verið til
takmörkunar og markmið hennar hefði verið að vemda réttindi annarra, sbr. 2.
mgr. 10. gr. MSE. Úrslitum réði þó mat dómsins um það hvort takmörkunin
hefði verið nauðsynleg í lýðræðisþjóðfélagi. Dómurinn er stefnumótandi for-
dæmi dómstólsins um rýmri vemd tjáningarfrelsis í umræðu sem lýtur að stofn-
unum þjóðfélagsins og almannahagsmunum. Var þar slegið föstu að við mat á
takmörkunum á tjáningarfrelsinu væri ekki gerður greinarmunur á stjórnmála-
umrœðu og umrœðu um önnur málefni sem varða almenning. Dómstóllinn tók
undir sjónarmið Þorgeirs um að tilgangur með blaðaskrifum hans hefði verið að
hvetja dómsmálaráðherra til að skipa sjálfstæða og óvilhalla nefnd til að
rannsaka kvartanir um ofbeldi af hálfu lögreglu. Segir síðan í dóminum:
Efni greinanna vaiðaði, svo sem reyndar var óumdeilt, málefni sem varðar almenning
mjög miklu. Það er rétt, að í báðum greinunum var tekið afar sterklega til orða. Þrátt
fyrir það telur dómstóllinn að þegar hliðsjón var höfð af tilgangi þeirra og þeim
áhrifum sem þeim var ætlað að ná verði ekki talið að það orðfæri sem notað var hafi
keyrt úr hófi fram.
Að síðustu telur dómurinn að sakfellingin og refsingin hafi verið til þess fallin að
draga úr opinni umræðu um málefni er varða almannahag.
Með hliðsjón af framanskráðu hefur dómstóllinn komist að þeirri niðurstöðu að þær
35 Dómur MDE í máli Oberschlick gegn Austurríki frá 23. maí 1991, 63. mgr.
36 Dómur MDE í máli Castells gegn Spáni frá 23. apríl 1992, 48. mgr.
37 Dómur MDE frá 25. júní 1992 í máli Þorgeirs Þorgeirsonar gegn íslandi. Þorgeir kærði einnig
að brotið hefði verið gegn rétti hans til réttlátrar málsmeðferðar í refsimálinu samkvæmt 6. gr. MSE
þar sem saksóknari hefði verið fjarstaddur þinghald í nokkur skipti er mál hans var tekið fyrir í
héraðsdómi. Féllst mannréttindadómstóllinn ekki á það en taldi að við þau þinghöld þar sem ekki
var mætt hafi ekki verið til umfjöllunar efnisatriði málsins að neinu leyti.
391