Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 23

Af dómi þessum er ljóst að 1. og 2. mgr. 11. gr. Mannréttindasáttmála Evr-
ópu hefur úrslitaþýðingu varðandi skýringu félagafrelsisákvæðisins í 74. gr.
stjórnarskrárinnar, sbr. einnig 75. gr. hennar. Þá staðfestir dómurinn einnig hin
ríku áhrif sem ólögfestir alþjóðasamningar geta haft við skýringu stjórnarskrár-
innar. Þessi áhrif mannréttindasáttmálans í dóminum eru mjög rík og vert að
skoða þessi ákvæði hans svolítið nánar. í 74. gr. stjómarskrárinnar, eins og hún
er eftir breytingarnar sem gerðar voru með lögum nr. 97/1995, er mælt fyrir um
rétt manna til þess að stofna félög í sérhverjum löglegum tilgangi, þar með tal-
in stjórnmálafélög og stéttarfélög, án þess að sækja um leyfi. Þá er í 2. mgr. 75.
gr. stjórnarskrárinnar mælt svo fyrir að í lögum skuli kveðið á um rétt manna til
að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu. í 1. og 2. mgr. 11. gr.
mannréttindasáttmálans segir:
1. Rétt skal mönnum að koma saman með friðsamlegum hætti og mynda félög með
öðmm, þar á meðal að stofna og ganga í stéttarfélög til verndar hagsmunum sín-
um.
2. Eigi skal réttur þessi háður öðrum takmörkunum en þeim sem lög mæla fyrir um
og nauðsyn ber til í lýðræðislegu þjóðfélagi vegna þjóðaröryggis eða almanna-
heilla, til þess að firra glundroða eða glæpum, til verndar heilsu eða siðgæði
manna eða réttindum eða frelsi. Akvæði þessarar greinar skulu eigi vera því til
fyrirstöðu að löglegar takmarkanir séu settar við því að liðsmenn hers og lögreglu
eða stjórnarstarfsmenn beiti þessum rétti.
Athygli er vakin á því að í stjórnarskránni er ekki að finna ákvæði sem er
hliðstætt 2. mgr. 11. gr. mannréttindasáttmálans. Samt er í dóminum gengið út
frá því að skýra verði 74. og 75. gr. stjómarskrárinnar með hliðsjón af þessu
ákvæði sáttmálans, þannig að rétturinn samkvæmt tilvitnuðum ákvæðum
stjórnarskrárinnar sæti sambærilegum takmörkunum og þar er kveðið á um.
Samkvæmt þessu er stjómarskráin skýrð með hliðsjón af sáttmálanum til að
löghelga lögbundnar takmarkanir á réttindum samkvæmt 74. og 75. gr. stjórn-
arskrárinnar. I þessu sambandi er einnig vert að benda á að í Danmörku er regl-
an um skýringu til samræmis við þjóðréttarskuldbindingar aðeins talin eiga við
til að treysta réttindi einstaklinga, en ekki til að renna stoðum undir takmarkan-
ir á réttindum.14 Aftur verður hér að hafa í huga athugasemdir í greinargerð með
fmmvarpi því sem varð að stjómskipunarlögum nr. 97/1995 sem fela í sér ráða-
gerðir um þessar lögskýringaraðferðir.
í reynd raskar sú aðferð við lögskýringar sem notuð er í H 1995 1444 og í
dóminum frá 14. nóvember 2002 viðteknum viðhorfum um tengsl réttarheim-
ildanna og lögskýringar. Frá formlegu sjónarmiði samræmist það ekki vel við-
teknum hugmyndum að almenn lög, í þessu tilviki ákvæði mannréttindasátt-
málans, sem standa skör lægra sem réttarheimild, hafi með þessum hætti afger-
14 Sjá t.d. Gulman: „Folkeret som retskilde“ (1991), bls. 266.
357