Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 71

Hæstiréttur áður vísað til þess að játa yrði mönnum rúmt frelsi til að láta í ljós
gildisdóma, sbr. H 1998 1376 og í dómi frá 19. desember 2000 í máli nr.
272/2000, sem síðar verða raktir, en þó ekki jafn afdráttarlaust og ekki hafði
slíkur greinarmunur áður ráðið úrslitum með eins afgerandi hætti um leyfilegar
takmarkanir tjáningarfrelsisins. Dómurinn hefur tæplega mikið fordæmisgildi
um það hvar slík mörk liggja þar sem slfkt mat er órjúfanlega tengt mati á um-
mælum hverju sinni. Hann gefur hins vegar skýrt til kynna að dómstólar leggi
þessar mælistikur til grundvallar niðurstöðum sínum um hvar mörk tjáningar-
frelsisins liggja.55
Einnig er athyglisvert að í dóminum er vísað til sérstakra skyldna sem hvfla
á lögmanni, þegar hann neytir tjáningarfrelsis síns, til þess að gæta nærfærni í
orðum í opinberri umræðu um þjóðfélagsmál á sviði sem tengdist starfi hans.
Þótt ekki sé í dóminum vísað til 10. gr. MSE í þessu sambandi, má benda á að
í 2. mgr. hennar er kveðið á um að af tjáningarfrelsinu geti einnig leitt ákveðnar
skyldur. í framkvæmd mannréttindadómstólsins hefur verið staðfest að stöðu
sinnar vegna beri lögmönnum skylda til viðhafa hóflegt orðlag í opinberri gagn-
rýni á dómstóla og réttarvörslukerfi. Þannig megi réttlæta ýmsar takmarkanir
sem þeim eru settar í siðareglum lögmanna til að tjá sig um dómsmál, en stöðu
sinnar vegna verði að stuðla að því að viðhalda trausti almennings á dóms-
kerfinu.56 Ekki liggja fyrir fordæmi frá mannréttindadómstólnum svo kunnugt
sé um skyldur lögmanna er þeir tjá sig opinberlega um einkahagsmuni vitna eða
annarra í málum sem tengjast störfum þeirra.57 Hins vegar hefur verið litið svo
á að sérstaklega brýn nauðsyn þurfi að liggja til takmörkunar tjáningarfrelsis
verjanda við málsvörn sakbomings í réttarsal, enda sé rétturinn þá samofinn
rétti sakbomings til færa fram vamir í málinu sbr. 6. gr. MSE.58 Af dómi Hæsta-
réttar má draga þá ályktun að hið rýmkaða málfrelsi lögmanns til þess að færa
fram varnir fyrir skjólstæðing sinn nái ekki út fyrir meðferð málsins í dómsaln-
um, þótt hann telji nauðsynlegt að verjast heiftúðugum árásum í garð skjólstæð-
ings síns. Tilvísanir til þess að „dómstóll götunnar“ þurfi að kunna skil á stað-
55 Ýmis álitaefni um það hvemig dómurinn greinir á milli staðreynda og gildisdóma í þessu til-
tekna máli eru reifuð í grein Jakobs R. Möller: „Þátttaka lögmanna í opinberum deilum um
dómsmál". Tímarit lögfræðinga. 3. hefti 2002, bls. 218-219.
56 Ummæli þessa efnis koma fram í dómi MDE í máli Schöpfer gegn Sviss frá 20. maf 1998, 33.
°g 34. mgr. I máli Sigurður Georgssonar gegn íslandi fyrir Mannréttindanefnd Evrópu var kæru-
efnið að áminning sem lögmaður hlaut vegna ummæla í blaðaviðtali um störf tiltekins skiptaráð-
anda bryti gegn 10. gr. MSE. Gerð var sátt í málinu, sbr. ákvörðun nefndarinnar frá 15. apríl 1997
(mál nr. 22103/93).
57 Þess má geta að niðurstaða dóms Hæstaréttar frá 21. mars 2002 var kærð til Mannréttinda-
dómstóls Evrópu vegna meints brots á 10. gr. MSE. Málið var ekki tækt til efnismeðferðar, sbr.
ákvörðun mannréttindadómstólsins frá 20. október 2003 (Jón Steinar Gunnlaugsson gegn íslandi,
mál nr. 22459/02).
58 I þessa sambandi má t.d. benda á rökstuðning í dómi MDE frá 21. mars 2002 í máli Nikula gegn
Finnlandi, 45. og 49. mgr., sbr. einnig dóm frá 28. október 2003 í máli Steur gegn Hollandi, 36.-
38. mgr.
405