Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 78

Jafnframt eru rakin í dóminum dæmi þess hvemig stefnandi hafði áður kom-
ið fram í viðtölum í innlendum og erlendum fjölmiðlum og lýst þar persónuleg-
um skoðunum sínum sem fiskifræðingur, meðal annars hin afdráttarlausu orð
hans í viðtali í norska blaðinu Fiskaren um að íslenska kvótakerfrð væri „eyði-
leggjandi vítisvél“. I málinu reyndi ekki á mat dómsins á ummælum sjávarút-
vegsráðherra um sviðsetningu frétta þar sem talið var að þau beindust að
fréttastofu sjónvarpsins og að stefnandi gæti því ekki átt aðild að kröfu á hendur
ráðherra. Hefðu þessi ummæli ráðherra komið til efnislegrar skoðunar væru
sterk rök fyrir þeirri niðurstöðu að um gildisdóma hefði verið að ræða, þar sem
hann hafði vísað til framkominna ásakana um sviðsetningu brottkasts, m.a. yfir-
lýsingar skipstjórans þess efnis.
6.5 Frelsi til að lýsa skoðunum í verki
Tjáningarfrelsisákvæði 73. gr. stjskr. verndar alla tjáningarhætti, hvort sem
um ræðir prentað eða talað mál, eða aðra tjáningu, t.d. listræna tjáningu eða
tjáningu sem felst í athöfnum.64 Við nánari skýringu á inntaki þeirrar tjáningar
sem ákvæðið vemdar verður tekið mið af 1. mgr. 10. gr. MSE og dómafram-
kvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu og einnig til 2. mgr. 19. gr. alþjóðasamn-
ings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi. I H 1999 3386 tók Hæstiréttur í
fyrsta skipti afstöðu til þess með hvaða hætti réttur manna til að safnast saman
til opinberra mótmæla nýtur vemdar 1. mgr. 73. gr. stjskr. auk þeirrar verndar
sem veitt er með fundafrelsisákvæði í 3. mr. 74. gr. stjskr. Málið fjallaði um
skaðabótakröfur átta manna sem vora handteknir á Austurvelli við mótmæli
sem fóru fram á sama tíma og sjónvarpsupptökur stóðu yfir fyrir bandarískan
sjónvarpsþátt „Good Morning America“. Báru áttmenningarnir spjöld með
ýmsum slagorðum auk fána, en mótmælin beindust að framferði bandarískra
stjómvalda á ýmsum sviðum Einn áttmenninganna var vafinn bandaríska fán-
anum og með snöru um hálsinn, en annar var sveipaður kúbanska fánanum. Att-
menningarnir hófu að hrópa ýmis slagorð þar til lögreglan handtók þá eftir um
það bil hálfa mínútu. Þeir voru fluttir til yfirheyrslu en sleppt stuttu síðar eftir
að myndatökum lauk. Hæstiréttur taldi ótvírætt að rétturinn til að mótmæla nyti
verndar bæði tjáningarfrelsis- og fundafrelsisákvæðis stjórnarskrárinnar:
Með þessum ákvæðum stjómarskrárinnar er slegið föstum ahnennum rétti manna til
þess að láta í Ijós hugsanir sínar og skoðanir með friðsamlegum hœtti. Þannig er
tryggt, að fleiri menn saman geti nýtt sér hið almenna tjáningarfrelsi með fundum,
sameiginlegum mótmælum eða á annan veg. Af þessu leiðir, að rétti manna til þess
að koma saman í áðurnefndum tilgangi verða ekki settar skorður nema með lögum í
þágu allsherjarreglu eða öryggis rfkisins, til verndar heilsu eða siðgæði manna eða
vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar og samrýmist
lýðræðishefðum, sbr. 3. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig 10. gr. og 11. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu, sem veitt var lagagildi með lögum nr. 62/1994.
64 Gunnar G. Schram: Stjómskipunarréttur, bls. 572.
412