Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 69

Þrátt fyrir það að tjáningarfrelsi hafi löngum verið talið til mikilvægustu mannrétt-
inda, hefur því engu að síður verið játað að því megi setja vissar skorður. Er það gert
með stoð í 3. mgr. 73. gr. stjórnarskrárinnar, þar sem heimilað er að setja tjáningar-
frelsi skorður „með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til vemdar heilsu
eða siðgæði manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauð-
synlegar og samrýmist lýðræðishefðum“. Fallast verður á að ákvæði 230. gr. laga nr.
19/1940 fullnægi þessum skilyrðum að því leyti að takmarkanir, sem þar eru gerðar á
tjáningarfrelsi, eru settar með lögum vegna réttinda og eftir atvikum mannorðs
annarra. Reynir því á hvort skorður, sem ákvæðið myndi setja við tjáningarfrelsi
ákærða með sakfellingu hans, séu nauðsynlegar og samrýmanlegar lýðrœðishefðum.
Víkur Hæstiréttur síðan sérstaklega að mati á því hvort takmörkunin sé nauð-
synleg, m.a. með hliðsjón af því að ákærði hélt því fram í málinu að hann nyti
sérstaklega ríkrar verndar sem blaðamaður og rithöfundur. Með hliðsjón af
markmiði rýmra tjáningarfrelsis blaðamanna í lýðræðisþjóðfélagi hafnar Hæsti-
réttur hins vegar þessari málsástæðu með eftirfarandi rökstuðningi:
í máli því, sem hér um ræðir, braut læknir trúnað sjúklings síns með því að birta
einkamálefni sjúklingsins, sem hann komst að í starfi sínu, og vanvirða minningu
hans. Við ákvörðun á mörkum tjáningarfrelsis hefur í dómaframkvæmd hin síðari ár
verið litið mjög til þess að vegna lýðrœðishefða verði að tryggja að fram getið farið
þjóðfélagsleg umrceða. Gildir þetta meðal annars við úrlausn um mörk tjáningar-
frelsis rithöfunda og blaðamanna, sem ákærði hefur skírskotað til í málatilbúnaði
sínum. í málinu eru ekki í húfi neinir slíkir hagsmunir, sem réttlætt geti að gengið sé
svo harkalega áfriðhelgi einkalífs eins og hér var gert með því að birta ummæli þau,
sem ákært er fyrir. Sakfelling ákærða fyrir brot gegn ákvæði 230. gr. laga nr. 19/1940
er því samrýmanleg heimild 3. mgr. 73. gr. stjómarskrárinnar, svo og ákvæði 2. mgr.
10. gr. samnings um verndun mannréttinda og mannfrelsis, sbr. lög nr. 62/1994, sem
er af sama toga og nefnt ákvæði stjórnarskrárinnar.
í dómi Hæstaréttar frá 21. mars 2002 í máli nr. 306/2001 fékk Hæstiréttur
til úrlausnar skaðabótamál sem stúlka, vitni í kynferðisbrotamáli, höfðaði gegn
verjanda sakbomingsins í því máli, sem var faðir stúlkunnar, vegna ummæla
verjandans á opinberum vettvangi um persónu hennar og einkahagi og um að
hún hefði borið rangar sakir á föður sinn í málinu. f kjölfar sýknudóms Hæsta-
réttar í kynferðisbrotamálinu upphófst mikil opinber umræða þar sem dómurinn
sætti harðri gagnrýni og fjölyrt var um sekt föðurins þrátt fyrir sýknudóminn.
Hafði lögmaðurinn tekið þar til andsvara fyrir skjólstæðing sinn í fjölmiðlum
þar sem hann lét ýmis ummæli falla í garð stúlkunnar. í málinu rökstyður
Hæstiréttur með svipuðum hætti og í máli ævisöguritarans í H 1999 857 það
vandasama hagsmunamat sem fari fram á milli tjáningarfrelsis lögmannsins
sem njóti verndar 73. gr. stjskr. og 10. gr. MSE en jafnframt vísað til ákveðinna
skyldna sem hann hafi stöðu sinnar vegna og friðhelgi einkalífs stúlkunnar og
æruverndar sem vernduð sé af 71. gr. stjskr. og 8. gr. MSE. Segir síðan m.a.:
403