Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 66

hefur verið gengið útfrá í núgildandi rétti. Má um leið vekja athygli á að í 2. mgr.
10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu eru talin upp atriði sem geta með sama hœtti
leitt til að víkja megifrá meginreglu greinarinnar um tjáningarfrelsi og er að ýmsu
leyti gert ráð fyrir rýmri heimildum þar til frávika en koma frarn í 3. mgr. 11. gr.
frumvarpsins.50
Af skoðun á lögskýringargögnum og við heildarmat á markmiðum frum-
varpsins má afdráttarlaust ráða að bein tengsl eru þar mynduð á milli 10. gr.
MSE og 73. gr. stjskr. sent hafa verulega þýðingu við skýringu stjómarskrár-
ákvæðisins eins og nánar verður rakið síðar.
5.2 Ágreiningsefni við meðferð stjórnarskrárfrumvarpsins varðandi
tjáningarfrelsisákvæðið
Ekki voru allir á eitt sáttir um framsetningu og inntak hins nýja tjáningar-
frelsisákvæðis. Var 11. gr. stjómarskrárfrumvarpsins reyndar eitt umdeildasta
ákvæðið við meðferð þess á Alþingi. Lutu deilurnar sérstaklega að fyrrgreindri
3. mgr. um takmarkanir á tjáningarfrelsinu og þótti ýmsum sem verið væri að
rýmka heimildir til að takmarka tjáningarfrelsið, enda væri í eldra ákvæðinu
hvergi getið sérstakra heimilda til þess. Auk þess var harðlega deilt á, þegar
frumvarpið var fyrst lagt fram að þar var hvorkl vísað til nauðsynjar né lýðrœð-
ishefða sem skilyrða fyrir beitingu takmarkana með sama hætti og gert er í 2.
mgr. 10. gr. MSE sent kveður á um að takmörkun tjáningarfrelsis skuli vera
nauðsynleg í lýðræðisþjóðfélagi.51 Eins og áður hefur verið lýst í kafla 3.2 hefur
Mannréttindadómstóll Evrópu lagt mikla áherslu á þetta síðastgreinda skilyrði
og þróað á grundvelli þess ákveðna meðalhófsreglu sem getur ráðið úrslitum
um hvort takmörkun telst innan leyfilegra marka 2. mgr. 10. gr.
Segja má að þessi gagnrýni hafi ekki að öllu leyti verið reist á réttum rökum,
þ.e. að nýja ákvæðið myndi rýmka heimildir til takmarkana á tjáningarfrelsinu.
Voru þar skilgreindar og afmarkaðar, rétt eins og í Mannréttindasáttmála Evr-
ópu, heimilar takmarkanir á tjáningarfrelsinu. Komu þar fram skilyrði um að
takmarkanir skyldu vera lögmæltar og hvíla á tilteknum markmiðum í stað þess
að dómstólar byggðu á óskráðum reglum og þar með óljósum viðmiðum í þeim
efnum. Hvað varðaði skilyrðið um nauðsyn takmörkunar þá var það skoðun
stjórnarskrámefndarinnar sem lagði frumvarpið fram að slíkra vamagla þyrfi
ekki að geta sérstaklega. Það fælist í grunneinkennum stjórnarskrárinnar að
byggja á lýðræðislegum gildum auk þess sem ákveðin meðalhófsregla væri
ávallt lögð til gmndvallar við mat dómstólanna á því hvort löggjafinn hefði
gengið of langt í takmörkunum á tjáningarfrelsi í hlutfalli við þá hagsmuni sem
þær ættu að vernda.52 Með því að bæta við í niðurlagi 3. mgr. ákvæðisins skil-
50 Alþt. 1994-1995, A-deild, bls. 2105.
51 Björg Thorarensen: „Áhrif meðalhófsreglu við skýringu stjórnarskrárákvæða", bls. 90-91.
400