Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 34

Hér eiga við sömu athugasemdir og áður. Því má bæta við að lögin sem á
reyndi í málinu voru yngri en lög nr. 62/1994 og hefðu hin síðamefndu því eft-
ir hefðbundum sjónarmiðum ekki átt að skipta máli þar sem þau eru eldri lög.
Engu að síður er hér prófað sérstaklega hvort yngri lögin séu samrýmanleg sátt-
málanum, sbr. lög nr. 62/1994.
Hér þykir einnig rétt að nefna dóm Hæstaréttar 18. desember 2000 í máli
nr. 419/2000.
M höfðaði mál gegn K og krafðist viðurkenningar á því að hann væri faðir barns K.
Krafðist K frávísunar málsins frá héraðsdómi með þeim rökum að M gæti ekki átt
aðild að faðernismáli, enda væru aðilar að slíkum málum tæmandi taldir í 1. og 2.
mgr. 43. gr. barnalaga nr. 20/1992. Við úrlausn málsins hafði Hæstiréttur hliðsjón af
breytingum sem gerðar voru á stjórnarskránni eftir gildistöku barnalaga, þar sem í
65. og 70. gr. væru stjórnarskrárbundin ákvæði um jafnræði borgaranna og rétt þeirra
til að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur fyrir dómstóli. Einnig var vísað til ríkra
hagsmuna bamsins sjálfs af því að vera réttilega feðrað. Við mat á því hvort M skyldi
heimilt að fá efnisúrlausn um kröfur sínar vó sú staðreynd þungt að hann hafði leitt
að því líkur að hann gæti verið faðir barns K. í dómi Hæstaréttar segir: „Fallast ber
á það með sóknaraðila að löggjöf, sem við þessar aðstæður takmarkar rétt manns til
fá úrlausn dómstóla um málefni er varða hagsmuni hans, brjóti gegn 70. gr. stjórnar-
skrárinnar, sbr. einnig 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu“.
Hér kemst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu að 1. mgr. 43. gr. barnalaga hafi
verið andstæð 70. gr. stjórnarskrárinnar og „einnig" 6. gr. Mannréttindasáttmála
Evrópu. í þessari framsetningu felst að prófað var sérstaklega hvort tilvitnað
ákvæði barnalaga samrýmdist mannréttindasáttmálanum. Niðurstaðan var sú að
svo væri ekki og yrði ákvæðinu, m.a. af þeirri ástæðu ekki beitt, til að takmarka
rétt M til að höfða mál til viðurkenningar á faðerni sínu. Þótt lög nr. 62/1994
séu yngri en ákvæði barnalaga skýrir það ekki hvers vegna ákvæði barnalag-
anna er látið víkja, enda er ákvæði bamalaganna sérregla gagnvart þeirri al-
mennu reglu sem felst í sáttmálanum. Af þessu verður ekki dregin önnur álykt-
un en sú, að vegna eðlis þeirra réttinda sem lögin um mannréttindasáttmálann
mæla fyrir um gangi þau framar öðrum hliðsettum lagaákvæðum og hafi stöðu
sem að nokkru má jafna til ákvæða stjórnarskrárinnar.
í fjölmörgum öðrum dómum er msel. beitt með hliðstæðum hætti, þar sem
lögunum er beitt með stjórnarskránni við mat á stjórnskipulegu gildi laga þótt
orðalag einstakra dóma sé að þessu leyti mismunandi, sbr. t.d. H 1996 2972,
H 1996 4284, H 1997 3419, H 1998 516, H 1998 693, H 1999 781, H 1999
857, H 1999 1916, dóm Hæstaréttar 6. desember 2001 í máli nr. 308/2001,
dóm Hæstaréttar 22. apríl 2002 í máli nr. 156/2002 og dóm Hæstaréttar 6.
júní 2002 í máli nr. 25/2002.
Vísað er til Mannréttindasáttmála Evrópu með einum eða öðrum hætti í mun
fleiri dómum en hér hafa verið nefndir, en þeir gefa ekki tilefni til þess að af
þeim verði dregnar sérstakar ályktanir um stöðu sáttmálans sem réttarheimild-
368