Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 17

nr. 95/1997 ráði hér talsverðu um þessa aðferðafræði Hæstaréttar, sbr. það sem
rakið er hér að framan. í H 2000 4480 er einnig að finna mjög skýrt dæmi um
þau áhrif sem ólögfestir þjóðréttarsamningar hafa við skýringu ákvæða stjórn-
arskrárinnar. Um það efni segir í dóminum:
Svo sem áður greinir verður að telja að í 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar felist
ákveðin lágmarksréttindi, sem miðuð séu við einstakling. Þrátt fyrir svigrúm al-
menna löggjafans til mats á því, hvemig þessi lágmarksréttindi skuli ákvörðuð, geta
dómstólar ekki vikið sér undan því að taka afstöðu til þess, hvort það mat samrým-
ist grundvallarreglum stjómarskrárinnar. Þegar litið er til skipulags réttinda örorku-
lífeyrisþega samkvæmt almannatryggingalögum og þeirra afleiðinga, sem í raun geta
af því leitt fyrir einstaklinga, verður þetta skipulag ekki talið tryggja þeim þau lág-
marksréttindi, sem í framangreindu stjórnarskrárákvæði felast, á þann hátt að þeir fái
notið þeirra mannréttinda, sem 65. gr. stjómarskrárinnar mælir þeim, svo sem það
ákvæði verður skilið að íslenskum rétti, sbr. 26. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg
og stjórnmálaleg réttindi, sem var fullgiltur af Islands hálfu 22. ágúst 1979, (Stjórn-
artíðindi C nr. 10/1979) og 9. gr. fyrmefnds alþjóðasamnings um efnahagsleg, félags-
leg og menningarleg réttindi. I samræmi við það, sem að ofan greinir, er fallist á þá
kröfu gagnáfrýjanda, að viðurkennt verði að óheimilt hafi verið að skerða tekjutrygg-
ingu örorkulífeyrisþega í hjúskap frá 1. janúar 1999 á þann hátt sem gert er í 5. mgr.
17. gr. laga nr. 117/1993, sbr. 1. gr. laga nr. 149/1998.
Hér ber einnig að nefna H 2000 1534 (kvótadómurinn síðari). Þar segir m.a:
Ríkir og augljósir almannahagsmunir eru bundnir við vemdun og hagkvæma nýtingu
fiskistofna á íslandsmiðum. Hefur íslenska ríkið og skuldbundið sig að þjóðarétti til
þess að tryggja skynsamlega nýtingu þessarar auðlindar samkvæmt 61. gr. og 62. gr.
hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna, sbr. auglýsingu nr. 7/1985 í C- deild Stjóm-
artíðinda. Ráðstafanir til að koma í veg fyrir ofveiði með aflatakmörkunum eru nauð-
synlegur þáttur í vemdun og skynsamlegri nýtingu fiskstofna. Krefjast almannahags-
munir þess að frelsi manna til að stunda fiskveiðar í atvinnuskyni séu settar skorður
af þessum sökum. Stendur ákvæði 75. gr. stjómarskrárinnar ekki í vegi því að með
lögum sé mælt fyrir um takmarkanir á leyfilegum heildarafla úr einstökum nytja-
stofnum eftir því, sem nauðsyn ber til, sbr. einnig dóm Hæstaréttar 3. desember 1998,
bls. 4076 í dómasafni.
í þessum dómi er athyglisverð tilvísun Hæstaréttar Islands til 61. og 62. gr.
Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna. Óljóst er þó af rökstuðningi Hæstarétt-
ar hvaða tilgangi hún þjónar. Virðist þrennt koma til greina í því sambandi.
í fyrsta lagi má líta svo á að tilvitnuð ákvæði hafréttarsáttmálans séu, ásamt
öðrum atvikum sem til er vísað, notuð sem grundvöllur til að skjóta stoðum
fjalla um skýringu ákvæða stjómarskrár. Sjá ennfremur Sigurð Líndal: „Um lagasetningarvald
dómstóla". (2002), bls. 101-128, sbr. einkum bls. 115-116 þar sem dómurinn er skýrður þannig að
Hæstiréttur hafi sett nýja reglu til viðbótar ákvæði 76. gr. stjskr., þ.e. að löggjafanum beri að tryggja
tiltekin lágmarksréttindi til framfærslu fjölskyldu.
351