Tímarit lögfræðinga - 01.12.2003, Blaðsíða 58

röksemdir sem ríkið hefur fært fram nægi ekki til að sýna fram á, að sú takmörkun
sem kært var vegna hafi hæft því réttmæta markmiði sem sóst var eftir. Takmörkunin
var því ekki nauðsynleg í lýðfrjálsu þjóðfélagi.38
Meðal umfjöllunarefna í blaðagreinunum var frásögn Þorgeirs af ungum
manni sem hann hefði hitt á sjúkrahúsi, slasaðan eftir lögregluofbeldi. Taldi
dómstóllinn að ekki væri sýnt fram á að saga þessi væri með öllu ósönn og ein-
ungis tilbúningur. Kærandi væri í umfjöllun sinni í raun að skýra frá því sem
aðrir sögðu um ofbeldi af hálfu lögreglu. Segir síðan í 65. mgr. dómsins:
Dómstóllinn telur að að því marki sem ætlast var til að kærandi sýndi fram á
sannleiksgildi orða sinna var verið að gera til hans óhæfilega strangar kröfur, eða
jafnvel kröfur sem ógerlegt var að uppfylla.
Af þessu er ljóst að við mat á sannleiksgildi ummæla Þorgeirs féllst mannrétt-
indadómstóllinn ekki á þau rök íslenska ríkisins að orð kæranda í greinum hans
hefðu ekki verið byggð á hlutlægum grunni og skorti stoð í raunveruleikanum.
4. AÐDRAGANDI OG ÁSTÆÐUR AUKINNA ÁHRIFA 10. GR. MSE í
ÍSLENSKUM RÉTTI
4.1 Straumhvörf varðandi stöðu sáttmálans við skýringu íslenskra laga
Dómur Hæstaréttar í H 1990 2 markaði ákveðin tímamót varðandi stöðu og
áhrif Mannréttindasáttmála Evrópu á íslenskan rétt. í dóminum breytti Hæsti-
réttur fyrri túlkun sinni á ákvæðum 7. tölul. 36. gr. laga nr. 85/1936 um meðferð
einkamála í héraði um hæfi dómara og taldi að það væri ekki næg trygging fyrir
óhlutdrægni í dómstörfum í opinberu máli þegar sami maður ynni bæði að þeim
og lögreglustjóm. Var niðurstaða þessi fengin með vísan til meginreglna stjóm-
arskrárinnar um þrískiptingu nkisvaldsins og að sérstakir dómarar færu með
dómsvaldið en jafnframt til þess að ísland hefði að þjóðarétti skuldbundið sig
til að virða Mannréttindasáttmála Evrópu. Alþingi hefði sett lög um aðskilnað
dómsvalds og umboðsvalds í héraði sem taka ættu gildi 1. júlí 1992. Loks var
á það bent að Mannréttindanefnd Evrópu hefði ályktað í máli Jóns Kristinsson-
ar að meðferð í máli hans hefði ekki verið í samræmi við 1. mgr. 6. gr. MSE og
vísað til sáttar sem gerð var í málinu fyrir mannréttindadómstólnum.39 Niður-
staðan fól í sér skýrt fráhvarf frá fyrri fordæmum réttarins um sama álitamál í
H 1985 1290 og H 1987 356 sem lýst var í 2. kafla að framan.
Ekki verður hér fjölyrt um það hvernig eða hvort þessi dómur umbreytti í einu
vetfangi stöðu mannréttindasáttmálans sem réttarheimildar að íslenskum rétti,
38 67.- 69. mgr. Hér er byggt á opinberri íslenskri þýðingu dómsins.
39 Skýrsla Mannréttindanefndar Evrópu í máli Jóns Krístinssonar gegn íslandi frá 8. mars 1989
(mál nr. 12170/86) og dómur Mannréttindadómstóls Evrópu (MDE) frá 1. mars 1990 þar sem
málinu var lokið með sátt.
392
i