Bjarmi - 01.06.2005, Blaðsíða 5

aöra, opinberlega eöa einslega,
meö kennslu, tilbeiöslu, guðs-
þjónustum og helgihaldi.
Hver maöur skal vera frjáls
skoöana sinna og því að láta þær í
Ijós...
(Mannréttindasáttmáli Sam-
einuðu þjóðanna 18. og 19. grein.).
Umburðarlyndi gagnvart
skoðunum
Oftar en ekki eru þeir sem hafa
eindregna trúarsannfæringu og láta
hana í Ijós sakaðir um skort á
umburðarlyndi haldi þeir eindregið
fram viðhorfum sínum og sömu-
leiðis eru þeir sakaðir um að gera
lítið úr þeim sem eru annarrar trúar
eða skoðunar. Sömuleiðis er gjarn-
an reynt að niðurlægja þá með því
að segja þá trúa á hindurvitni sem
sérhver skynsamur maður hljóti að
hafna. Þá eru hinir trúuðu gjarnan
sakaðir um þröngsýni og skort á
umburðarlyndi. Allt eru þetta
tilraunirtil að þagga niður i þeim,
gera þá sem sannfæringuna hafa
tortryggilega og varpa á þá rýrð.
Að saka þá um skort á umburð-
arlyndi sem hafa sannfæringu og
tjá hana og reyna að vinna henni
fylgi er að snúa umburðarlyndis-
hugtakinu upp í andstæðu sína.
Reynt er að troða því ofan í kokið á
mönnum í því skyni að þagga niður
í þeim i stað þess að láta þá njóta
En umburðarlyndið
hefur fleiri hliðar.
Það tryggir ekki aðeins
rétt heldur leggur
mönnum einnig skyldur
á herðar.
umburðarlyndis og þess frelsis
sem þeim ber til frjálsrar tjáningar
svo sem framangreind mannrétt-
indaákvæði kveða á um. Að sýna
umburðarlyndi er ekki fólgið i því
að þegja eða láta sér á sama
standa.
En umburðarlyndið hefur fleiri
hliðar. Það tryggir ekki aðeins rétt
heldur leggur mönnum einnig
skyldur á herðar. Þess vegna hef
ég oft sett skilgreininguna á
umburðarlyndi gagnvart skoðunum
annarra fram með þessum hætti:
Umburöarlyndi felur í sér rétt til
aö hafa skoðun og vinna henni
fylgi. Jafnframt krefst þaö þess aö
menn geri sér far um aö kynna sér
og skilja andstæðar skoöanir, temji
sér heiðarleg andmæli og geri rétta
grein fyrir skoðunum andstæöinga
sinna.!
Þetta eru mikilvægar skyldur
sem umburðarlyndið leggur mönn-
um á herðar, þ. e. að afskræma
ekki viðhorf andmælenda sinna
heldur gera sér far um að hafa skil-
ið það sem andmælt er. Oftar en
ekki er þessa ekki gætt hvort sem
er í trúmálaumræðu eða þjóð-
félagsumræðu.
Trúarsannfæring
Hvað er trú eða trúarsann-
færing? Við þurfum ekki að leita
lengra en í Hebreabréfið (11.1) til
að fá skilgreiningu á þvi:
Trúin er fullvissa um það sem
menn vona, sannfæring um þá
hluti sem eigi er auöiö að sjá.
Hér er staðhæft að trúin sé full-
vissa og snnfæring um það sem
ekki er auðið að sjá. Þetta er ólíkt
því sem kalla má vitsmunalega
vissu. Vitsmunaleg vissa grund-
vallast á rökvísi og þekkingu sem
leiðir til óyggjandi niðurstaðna sem
ekki þarf að deila um.
Trúarsannfæring er vissulega ekki
vitsmunalaus né þarf hún að vera
órökvís. En það sem ræður úrsli-
tum um trúarlega sannfæringu er
fyrst og fremst það sem við teljum
hafa gildi eða merkingu fyrir líf
okkar þessa heims og annars.
Trúarsannfæring er því huglæg. Að
hún sé rétt verður aldrei sannað,
þvi verður aðeins trúað. Hún er því
5