Bjarmi - 01.06.2005, Blaðsíða 34

„að fæða“. En af því að tíma-
ákvörðunin stendur ein og sér er
eðlilegt að draga þá ályktun að
sérstök áhersla sé lögð á hlutverk
hennar í samhengi textans. í þessu
sambandi má benda á að þetta er
fyrsta tímaákvörðunin í öllum
sálminum. Nýja þýðingin skilar
þessum blæbrigðum frummálsins
harla vel, það á reyndar einnig við
um þýðinguna „I dag hef ég getið
þig“ i staðinn fyrir „í dag gat ég
þig“. Stundum býður íslenskan ekki
upp á að hebreskri orðaröð sé fylgt
nákvæmlega. Gott dæmi um það er
upphafið á sálmi 72: „Guð, fel
konungi dóma þlna og konungs-
syni réttlæti þitt.“ Orðaröðin í
hebresku er Guð - dóma þina -
konungi - fel! Boðhátturinn (fel)
stendur aftast í fyrri setningu frum-
Nauösynlegt er aö gera ráð fyrir
ólíkum tegundum biblíuþýöinga.
Hver þeirra dregur dám af því markmiöi
sem hún lýtur.
textans og honum er bersýnilega
ætlað að tengja saman báðar setn-
ingarnar. Boðháttur í íslensku getur
ekki tekið þessa stöðu innan setn-
ingarinnar og því er óhjákvæmilegt
að endurraða setningaliðunum. Hér
er ekki rými til að taka fleiri dæmi
um breytingar sem flokka má undir
umbætur af þessum toga í nýju
þýðingunni.
Ólíkar biblíuþýðingar
Nauðsynlegt er að gera ráð fyrir
ólíkum tegundum biblíuþýðinga.
Hver þeirra dregur dám af því
markmiði sem hún lýtur. Þannig
Rutarbók á konsómáli. eru til biblíuþýðingar sem ætlað er
***"»> h.*í *** hya. r'ih,* v*
T+£Th hT htk
4>í-h hCrt. h h.*fcí «A7í- h. h£\&'} hTh Vif.i
°Tih, M fm-c-il hitrti-} hCV'i 9+£.* hrt-
hJ* a> h* fr-hh.'B’} faoi h m h?+ Trt
h*B rc -M* hTK.T'} Ýh h h. hTh.ay ua>-tiao,:
rt.«n»A -M- o»A£í fl> *Ah.A h<? TCfí h'}?'},: h,
■S.A+ h h. hT hh. 'fc-fcfljf hT-h M -hi
W»?°h Ah \?£V h£\ h7h Trt-fc A-TÍ-fc h hfí.
aun* h.'fci:
Slíkur samanburður mun ávallt
leiöa í Ijós þær ólíku áherslur sem birtast
í mismunandi þýðingum.
að gegna fagurfræðilegu hlutverki.
í öðru lagi eru til biblíuþýðingar
sem lúta lögmálum kennslu- og
uþþeldisfræði án þess að í þeim sé
afstaða tekin til textafræðilegra
vandamála. í þriðja lagi má nefna
þýðingar sem gegna textafræðilegu
hlutverki. Þær hafa gjarnan ítarlegar
málfræðilegar og textafræðilegar
athugasemdir sem gerðar hafa
verið við frumtextann. í fjórða og
siðasta lagi má nefna þýðingar
sem byggjast á siðastnefndum for-
sendum og settar eru fram handa
hinum almenna, gagnrýna lesanda.
Nýja islenska biblíuþýðingin
flokkast undir síðastnefndu teg-
undina.
Orðrétt eða frjáls þýðing?
Höfuðatriði er að lesandinn geti
ávallt gert sér grein fyrir því hvers
konar þýðingu hann hefur í hönd-
unum. Sú flokkun biblíuþýðinga
sem kennd er við Eugene A. Nida
og Johannes de Waard fylgir sam-
bærilegum sjónarmiðum: milli-lína-
þýðing (interlinear), bókstafleg
þýðing (literal), náin sambærileg
þýðing (closest natural equivalent),
aðlöguð þýðing (adapted) og
menningarleg endurtúlkun (cultur-
ally reinterpreted)." Flokkun sem
þessi sýnir að gerður er skýr grein-
armunur á því hvort um sé að
ræða orðrétta eða frjálsa þýðingu,
hvort þýðingin sé frumtextanum og
heimi hans trú eða hvort hún miði
fyrst og fremst við lesendahópinn,
það er fólkið sem kemur til með að
nota textann. Vissulega má gera
ráð fyrir því að orðrétt þýðing leiði
oft til misskilnings, ekki síst hjá
þeim sem ekki hafa vald á frum-
málinu. í svokölluðum frjálsari
þýðingum er hættan hins vegar sú
að frumtextinn sé túlkaður of
þröngt, ekki sfst textar sem eru að
öðru jöfnu opnir fyrir ólíkum túlkun-
armöguleikum. Heidemarie
Salevsky hefur gert ágæta tillögu
um flokkun biblíuþýðinga. Hún
greinir þrjár grunngerðir: 1)
Þýðingar þar sem megináherslan
liggur á byggingu eða formi bibliu-
textanna (einkum á forsendum
málvísinda, orðfræði og setninga-
fræði). 2) Þýðingar með megin-
áherslu á merkingu textanna.
í slikum þýðingum er ekki lögð
áhersla á að fylgja frumtextanum
nákvæmlega heldur koma merk-
ingunni til skila.“ 3) Þýðingar með
megináherslu á áhrifin. Slikar
þýðingar taka fyrst og fremst mið
af afmörkuðum lestrarhópum sem
framsetning textans miðast við.x
Kostir nýrrar þýðingar
Burtséð frá því hvaða afstöðu
fólk tekur til fyrrgreindra sjónar-
miða er nauðsynlegt að undirstrika
kosti þess að fram komi ný íslensk
biblíuþýðing i upphafi 21. aldar. Er
þá alls ekki tekin afstaða til þeirra
fjölmörgu spurninga sem vaknað
hafa um „breytingar" sem gerðar
hafa verið. Ekki má gleymast að
um nýja þýðingu er að ræða þar
sem þýtt er beint úr frummálinu.
Þess vegna ætti ekki að koma á
óvart að þetta er ekki sama þýð-
ingin og út kom árið 1912. Kostir
nýrrar bibliuþýðingar felast meðal
annars í þvi að viðbótarþýðing
býður upp á samanburð við eldri
bibliuþýðingar. Slíkur samanburður
mun ávallt leiða í Ijós þær ólíku
áherslur sem birtast í mismunandi
þýðingum. Þýðendur eru misjafnir
enda líklegt að ólíkir þýðendur dragi
fram ólíka áhersluþætti i frum-
málinu. Af þeim sökum hlýtur það
að teljast til talsverðra forréttinda
að eignast nýjan biblíutexta á
íslenskri tungu sem hægt er að
bera saman við eldri íslenskar og
erlendar þýðingar. Vonandi tekst
okkur að gera nýja bibliuþýðingu
að kirkjubiblíu allra landsmanna
sem komandi kynslóðir munu nota
í helgihaldi og persónulegri
trúrækni.
Höfundur er doktor í gamlatestamentis-
fræðum og stundakennari við
guðfræðideild HÍ.
ko@hi.is
34