Fréttablaðið - 09.01.2010, Blaðsíða 22

22 9. janúar 2010 LAUGARDAGUR
N
ýjasta útgáfa Jóhanns er
platan And in the end-
less pause there came
the sound of bees. Hún
kemur út á vegum 12
tóna á Íslandi eins og
fyrri verk Jóhanns.
„Platan er tónlist úr kvikmyndinni
Varmints. Mig langaði þó að diskurinn
væri sjálfstæður frá myndinni svo það
er meiri músík á plötunni en í mynd-
inni. Þetta er hugsað sem sjálfstætt
verk. Þetta er ekki ósvipað og Engla-
börn, sem byrjaði sem leikhúsmúsík
en endaði sem plata,“ segir Jóhann.
Varmints var sýnd hér á kvikmynda-
hátíð í fyrra. „Leikstjórinn heitir
Marc Craste. Hann hefur gert marg-
verðlaunaðar animation-myndir, videó
fyrir múm og sitthvað fleira. Þetta er
mynd um litlar sætar verur sem upp-
lifa heimsendi. Myndin byrjar í fal-
legu friðsælu umhverfi, en svo færist
myrkr ið yfir. Þetta er dæmisaga með
miklum umhverfisskilaboðum. Tón-
listin er í ætt við síðustu plötur mínar.
Spannar mikið svið. Frá því að vera
sæt og falleg yfir í það að vera mjög
þung og drungaleg. Það er ekkert talað
í myndinni svo það þurfti að segja sög-
una að miklu leyti með tónlistinni.“
Fjarlægð á ástandið
Tónlistin á nýju plötunni er gömul fyrir
Jóhanni og fjölmörg önnur verkefni
hafa komið til sögunnar í millitíðinni.
„Jú, ég er búinn að gera músík fyrir
tvær aðrar myndir síðan ég kláraði
Varmints. Samdi tónlist fyrir mex-
íkóska „science fiction“-mynd sem heit-
ir By day and by night og danska mynd
sem er hálfgerður óður til Kaupmanna-
hafnar og heitir Drømme I København.
Hún var opnunarmynd Copenhagen
DOX-hátíðarinnar í nóvember og á gala-
sýningunni sýndum við sérstaka útgáfu
af myndinni þar sem við tókum mús-
íkina úr hljóðrásinni og spiluðum hana
„læf“ með hljómsveit og kór danska
útvarpsins. Þetta er gamall draumur
minn sem varð loks að veruleika.“
Jóhann hefur búið í Kaupmannahöfn í
þrjú ár. Hann segist hafa samsvarað sér
ágætlega í Kaupmannahafnar-óðnum.
„Þetta er metnaðarfull mynd en þó
er engin glansmynd af Kaupmannahöfn
sem er dregin upp – þetta er mynd um
húsin og fólkið í borginni, og frásögnin
er í litlum sögubrotum og myndskeið-
um, bæði hversdagslegum og dramat-
ískum. Það er fókuserað á arkitektúrinn
og á samspil manns og borgar. Taktur
borgarinnar er miklu hægari en manns-
ins. Líf borgar er mælt á skala sem
spannar hundruð ára á meðan maður-
inn er á skalanum 70-80 ár. Það setja
allir mark sitt á borgina. Tónlistin er
mín upplifun af borginni sem útlend-
ingur. Þeir vildu fá einhvern sem hefði
fjarlægð á borgina og gat séð hana með
augum útlendingsins, bæði fegurðina
og ljótleikann.“
Hvernig var að horfa á íslenska hrun-
ið utan frá?
„Ég hef fylgst vel með og þótt ég
hafi fjarlægð á þetta er átakanlegt að
sjá hvernig mál standa. Þetta er nátt-
úrlega ömurlegt. En þegar ég kem hing-
að finn ég fyrir miklum krafti í listalíf-
inu. Mér finnst miklu meira að gerast
en þegar ég fór. Fólk fókusar á það sem
skiptir máli í stað þess að sitja og bíða
og skrifa umsóknir í einhverja Bónus-
sjóði. Á móti eru Danir fljótari að missa
móðinn þegar sjóðirnir tæmast, enda
góðu vanir.“
Að lifa á listinni
Sem listamaður er Jóhann í góðri stöðu.
Hann er orðinn alþjóðlegt „nafn“, getur
valið úr verkefnum og virðist alltaf
með mörg og spennandi járn í eldin-
um. Hann fer reglulega og heldur tón-
leika víðs vegar um heim.
„Það er alltaf einhver spilamennska
hér og þar,“ segir hann. „Næst tveggja
vikna túr um Bandaríkin í maí. Ég og
Matthías Hemstock spilum með amer-
ískum strengjakvartett. Við spilum
músík af plötunum og líka óútkomið
og nýtt efni. Mér finnst gott að þróa
efnið og spila það til á tónleikum. Ég
hafði verið að spila tónlist af Ford-
lândiu löngu áður en platan kom út.
Það er grundvallarlega ekki mikill
munur á því hvernig ég sem þessa tón-
list og aðra, t.d. það sem ég sem með
vinum mínum í Orgelkvartettinum.
Hins vegar er útfærslan allt önnur og
meiri tími sem fer í að kommúnikera
hugmyndirnar til hljóðfæraleikara,
maður verður að nótera þessa músík
mjög nákvæmlega. Ég geri líka svolítið
af því að spila með stærri sveitum og
þá eru leikin verk í heild sinni. Síðast
með Krakow Sinfonietta í Póllandi þar
sem IBM 1401 var tekin fyrir.“
Ég spyr Jóhann hvort það hafi alltaf
verið ásetningur hans að „lifa af list-
inni“. Hann er ekki viss. Þetta varð
bara svona.
„ Ég man satt að segja ekki hvenær
ég ákvað að gerast tónlistarmaður að
atvinnu. Ég stofnaði átján ára hljóm-
sveitina Daisy Hill Puppy Farm og
gerði tvær plötur með henni án þess í
rauninni að við vissum hvað við værum
að gera. Það er þó vissulega kraftur í
því efni. Eftir Daisy Hill vissi ég að
ég þyrfti að afla mér reynslu. Á þeim
tímapunkti fannst mér ég ekki geta
skilað því frá mér sem ég vildi skila
frá mér í músík. Ég tók þá ákvörðun
að vinna með sem flestum, sem og ég
gerði. Á næstu árum vann ég með alls
konar fólki, var í Ham og Unun og vann
með Páli Óskari. Ég vildi prófa alls
konar hluti og sanka að mér reynslu.“
Veggir brotnir niður
Um miðjan 10. áratuginn var Jóhann
með Pétri Hallgrímssyni og Söru
Marti Guðmundsdóttur í hljómsveit-
inni LHOOQ. Hljómsveitin vann sér
það til frægðar að vera valin af David
Bowie til að hita upp fyrir hann í Laug-
ardalshöll og gerði eina plötu. Sveitin
rann í gegnum færiband poppbransans
í Bretlandi.
„Það var mikill skóli sem kenndi
manni að hlusta á eigin sannfæringu,“
segir Jóhann. „Maður var svo grænn og
vissi ekkert hvernig bransinn virkaði.
Við vildum bara búa til músík en láta
Fyrir mér er þetta bara músík
Jóhann Jóhannsson hefur verið að gera það gott undanfarin ár með tónlist sinni og plötum. Hann býr nú í Kaupmannahöfn en
varði jólunum á Íslandi. Ný plata var að koma út með honum og Dr. Gunni greip hann í spjall yfir ilmandi bolla á Kaffismiðjunni.
aðra sjá um markaðsmálin. Ég komst
að því að ég vildi ekki vinna í þessum
poppframleiðsluheimi og öllu því sem
honum fylgir. Ég komst að því að ég átti
ekki heima þarna. Maður sá þetta frek-
ar fljótt og áhuginn fór að liggja annars
staðar. Fljótlega upp úr þessu varð Til-
raunaeldhúsið til. Það varð kveikjan að
mörgu því sem ég er að fást við í dag.“
Tilraunaeldhúsið var samstarf
þriggja ólíkra listamanna, Jóhanns,
Kristínar Bjarkar (Kira Kira) og Hilm-
ars Jenssonar og hafði það að markmiði
að tefla saman listafólki úr ólíkum
áttum á forsendum tilraunamennsk-
unnar. „Þetta starf varð hvatning til
að fara nýjar leiðir og gera hlutina upp
á eigin spýtur á svona grasrótar-level.
Ég hafði verið að gera leikhústónlist í
nokkurn tíma og líka tónlist fyrir heim-
ildarmyndir og slíkt, en ég hafði aldrei
hugsað mér það til útgáfu. Þegar ég
gerði tónlistina við leikritið Englabörn
fannst mér hins vegar í fyrsta skipti
augljóst að það efni ætti að koma út á
plötu.“
Með Englabörnum má segja að hjólin
á sólóferli Jóhanns hafi farið að snúast,
því platan var gefin út á alþjóðamark-
aði og fékk gríðarlega góða dóma. Sú
plata gerði hann að „nafni“.
„Ég fann rödd með þeirri plötu og
farveg. Með Englabörnum gat ég loks-
ins sagt: „Svona er ég. Þetta er fyrsta
platan mín.“ Ég hafði svo sem aldrei
hugsað um það að gefa út sólóplötu fyrr.
Eftir allt þetta brölt þá lít ég svo á að
Englabörn sé núllpunkturinn. Og plat-
an hefur lifað. Fólk er enn þá að kaupa
hana og hafa samband eftir að hafa
uppgötvað hana.“
Stefnir á stórvirki
Platan Fordlândia, sem Jóhann gaf
út í nóvember 2008, er líklega metn-
aðarfyllsta verk Jóhanns til þessa.
Þemuverk um samnefndan risaverk-
smiðjubæ sem Henry Ford byggði í
frumskógum Amazon á 3. áratug síð-
ustu aldar, en dagaði uppi sem algjör
mistök fáum árum síðar.
„Platan kom út í nóvember 2008 í
miðju efnahagshruninu, sem var dálítið
viðeigandi því verkið fjallar um dramb
og drauma sem verða að engu.
Þessi plata sameinar element úr
öllum plötunum mínum. Þarna eru
smærri stykki svipuð Englabörnum,
stærri verk sem svipar til IBM og svo
„drone“-verk sem svipa til Virðulegra
forseta. Næsta plata mun samt toppa
þetta allt saman.“
Hvað erum við að tala um þá?
„Það kemur í ljós en það verður stórt,
ef allt gengur upp. Ég er kominn með
slatta af efni fyrir það verk, en það eru
önnur verkefni fram undan sem ég þarf
að klára fyrst. Það koma örugglega 2-
3 plötur á milli. Sándtrökk og önnur
verkefni, ný Apparat-plata er til dæmis
langt komin og kemur sennilega út í ár.
Það verður að klára þetta allt áður en
ég ræðst í stórvirkið!“
NÆSTA PLATA MUN TOPPA ÞETTA ALLT SAMAN Jóhann Jóhannsson: „Með Englabörnum gat ég loksins sagt: „Svona er ég. Þetta er fyrsta platan mín.“
MYND/MAGNÚS HELGASON
1988 Daisy Hill Puppy
Farm – 4 laga 7“
1994 Lengi lifi (með Ham)
1998 LHOOQ - LHOOQ
2000 Motorlab #1
(Tilraunaeldhúsið)
2002 Apparat Organ Quartet
2002 Englabörn
2004 Virðulegu forsetar
2004 Dís (úr kvikmynd)
2006 IBM 1401, A User’s Manual
2008 Fordlândia
TÍU PLÖTUR AF
FERLI JÓHANNS
Mér finnst
miklu meira
vera að ger-
ast í lista-
lífinu. Fólk
fókuserar
á það sem
skiptir máli í
stað þess að
sitja og bíða.