Fréttablaðið - 03.03.2010, Blaðsíða 38

MARKAÐURINN 3. MARS 2010 MIÐVIKUDAGUR8
U M R Æ Ð A
Vikurnar fyrir og eftir Loftlags-
ráðstefnuna í Kaupmannahöfn í
desember, var harkalega vegið að
loftslagsvísindunum. Gagnrýn-
endur fullyrtu að vísindamenn
leyndu gögnum og að aðferða-
fræði þeirra væri meingölluð.
Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóð-
anna um loftslagsmál (IPCC), al-
þjóðlegur hópur sérfræðinga sem
hefur verið falið að meta ástand
loftslagsbreytinga, hefur verið
sökuð um hlutdrægni. Þessar árás-
ir hafa slegið almenning víða um
heim út af laginu. Ef sérfræðing-
ar geta ekki komið sér saman um
að loftlagsbreytingar séu vanda-
mál, hvers vegna ættu ríkisstjórn-
ir þá að eyða formúum í að bregð-
ast við þeim?
FÁMENNUR EN HÁVÆR HÓPUR
Staðreynd málsins er sú að gagn-
rýnendurnir eru fámennur en
hávær hópur, sem beitir sömu
brellum og hann hefur gert und-
anfarinn aldarfjórðung. Á þeim
tíma hafa þeir ýkt vísindalegan
ágreining stórlega í þeim tilgangi
að stöðva aðgerðir gegn loftslags-
hlýnun, í boði hagsmunaaðila á
borð við Exxon Mobil.
Margar nýlegar bækur sýna
brögðin sem þeir sem afneita loft-
lagsbreytingum beita. Merchants
of Doubt (Kaupmenn efans) eftir
Naomi Oerskes og Erik Conway
kemur út um mitt þetta ár, og mun
varpa skýru ljósi á bolabrögðin
sem þeir grípa til. Höfundarn-
ir sýna fram á að það eru sömu
skemmdarverkamenn, sem hafa
ítrekað reynt að rugla almenning
í ríminu og kasta rýrð á vísinda-
menn sem eru að reyna að koma
í veg fyrir aðsteðjandi umhverf-
isvá. Þessi hópur hefur fengið
hljómgrunn hjá þeim sem aðhyll-
ast kenningar um frjálsan markað,
til dæmis The Wall Street Journal,
sem endurómar skoðanir þeirra á
leiðarasíðu sinni.
Þeir sem berjast gegn aðgerðum
í loftslagsmálum eru í mörgum til-
fellum studdir af sömu hagsmuna-
aðilum, einstaklingum og fyrir-
tækjum sem lögðust á sveif með
tóbaksframleiðendum til að gera
lítið úr rannsóknum sem sýndu
fram á orsakasamhengi milli
reykinga og lungnakrabbameins.
Síðar andmæltu þeir rannsóknum
sem sýndu að brennisteinsoxíð frá
kolaknúnum orkuverum yllu „súru
regni“. Þegar í ljós kom að efni
sem kallast klórflúrkolefni eyddi
ósonlaginu, efndi sami hópur til
rógsherferðar til að afskrifa þær
niðurstöður líka.
Síðar varði sami hópur tóbaks-
risana vegna ásakana um að óbein-
ar reykingar yllu krabbameini og
fleiri sjúkdómum. Á 9. áratugnum
fór þessi hópur að berjast gegn að-
gerðum vegna loftlagsbreytinga.
Það merkilega er að þrátt fyrir
órökstuddar árásir á vísindi í 30
ár, ná þær enn að gera traust-
ar staðreyndir tortryggilegar í
augum almennings. Sannleikur-
inn er sá að stórtæk peningaöfl
standa á bak við þá sem afneita
loftlagsbreytingum, hvort heldur
sem það eru fyrirtæki, sem vilja
ekki greiða aukinn kostnað vegna
hertari reglna, eða frjálshyggju-
menn sem eru á móti hvers konar
íhlutunum ríkisvaldsins.
AÐ ÞYRLA UPP RYKI
Nýjasta árásarhrinan er tvíþætt. Í
fyrsta lagi brutust tölvuhakkarar
inn í rannsóknarmiðstöð um loft-
lagsbreytingar á Englandi. Nokk-
ur tölvuskeyti sem þeir stálu bentu
til að sumar rannsóknir varð-
andi loftslagshlýnun væru ekki
nógu afdráttarlausar. Burtséð frá
smáatriðum í því tiltekna máli
voru umræddar rannsóknir ekki
nema brotabrot af þeim yfirgnæf-
andi fjölda rannsókna sem sýna
hversu alvarlegur og aðkallandi
vandi loftlagshlýnun af manna-
völdum er.
Í öðru lagi var augljós skekkja
varðandi jökla í skýrslu IPCC.
Rétt er að geta þess að IPCC gefur
út þúsundir síðna af texta. Vafalít-
ið má finna villur á þeim síðum.
En villa í umfangsmikilli og flók-
inni skýrslu IPCC er til marks
um mannleg mistök en ekki nein
grundvallarmistök í loftlagsrann-
sóknum.
Þegar tölvuskeytin og villurnar
í skýrslunni voru opinberuð hófu
leiðarahöfundur The Wall Street
Journal herskáa áróðursherferð,
þar sem loftlagsrannsóknum var
lýst sem gabbi og samsæri. Þeir
fullyrtu að vísindamenn skálduðu
niðurstöður til að afla sér rann-
sóknarstyrkja. Mér fannst þetta
fáránleg ásökun á sínum tíma, í
ljósi þess að vísindamennirnir
sem lágu undir ámæli höfðu
varið ævinni í að leita
sannleikans og hafa alls
ekki sankað að sér auði,
sérstaklega samanbor-
ið við jafningja þeirra í
fjármálageiranum. Síðan
mundi ég eftir því að
þessi lína – að ráðast á
vísindamenn undir því
yfirskyni að þeir væru
bara á höttunum eftir
peningum – var nánast
samhljóða þeirri sem
The Wall Street Journal
gaf út þegar þeir tóku
upp hanskann fyrir tóbaks-
framleiðendur, afneituðu súru
regni, eyðingu ósónlagsins, skað-
semi óbeinna reykinga og annarra
spilliefna. Með öðrum orðum voru
mótbárur þeirra gamlar tuggur
sem þeir grípa kerfisbundið til,
burtséð frá viðfangsefninu.
FYRIRSJÁANLEG VIÐBRÖGÐ
Það sem nú á sér stað eru fyrir-
sjáanleg viðbrögð frjálshyggju-
manna til að grafa undan vísind-
um. Rök þeirra hafa verið hrakin
ítrekað á undanförnum 30 árum,
en með herskárri framgöngu tekst
þeim oft að þyrla ryki í augum al-
mennings og valda þannig töfum
og ringulreið.
Loftslagsvísindi eru merkileg
fræðigrein. Miklir vísindamenn
hafa á nokkrum áratugum lært að
„lesa“ sögu jarðar í þeim tilgangi
að skilja hvernig loftslagskerfið
virkar. Þeir hafa hagnýtt sér eðl-
isfræði, líffræði og nýjustu tækni
til að auka skilning okkar. Skila-
boðin eru skýr: óhófleg notkun á
olíu, kolum og gasi stefnir líffræði
og efnafræði jarðarinnar í voða.
Við erum að hrinda af stað hættu-
legum breytingum á loftslagi jarð-
ar og efnafræði hafsins, sem gera
fárviðri, þurrka og aðrar umhverf-
isvár sem skaða matarbirgðir og
lífsgæði í heiminum mun tíðari.
Boðskapur IPPC og vísinda-
manna er skýr: Við verðum að
breyta orku-, samgöngu-, mat-
væla-, iðnaðar- og byggingakerfi
okkar til að draga úr hættulegum
áhrifum mannsins á loftslagið. Það
er ábyrgðarhluti að hlusta, skilja
skilaboðin og bregðast síðan við.
Höfundur er hagfræðipróf-
essor og stjórnandi
Earth Institute við
Columbia-háskóla
í Bandaríkjunum.
©Project
Syndicate.
Millifyrirsagnir eru
Markaðarins.
Ráðist á loftslagsvísindi
Jeffrey D.
Sachs
Ú R F O R T Í Ð I N N I
Kaupþing banki hélt upp á fimm
ára afmæli sitt í október 1987. Á
myndinni má sjá Pétur Blöndal,
einn af stofnendum Kaupþings
og núverandi alþingismann,
taka í höndina á jafnaldra bank-
ans í tilefni dagsins.
Pétur var einn átta Íslendinga
sem stofnuðu Kaupþing 1982.
Fjórum árum síðar seldu stofn-
félagarnir 49 prósent hlutabréfa
sinna til sparisjóðanna. Sá hlut-
ur var aukinn um eitt prósent
árið 1990 og Búnaðarbanki Ís-
lands eignaðist hinn helming-
inn í bankanum. Sex árum síðar
eignuðust sparisjóðirnir hlut
Búnaðarbankans í Kaupþingi,
sem var alfarið í þeirra eigu
til ársins 2000 þegar Kaupþing
banki hf. var skráður á Verð-
bréfaþing Íslands.
Kaupþing sameinaðist Bún-
aðarbankanum á fyrri hluta
árs 2003. Sameinaður banki
var stærsti viðskiptabanki á Ís-
landi. Í kjölfarið tók hann upp
nafnið KB banki en því var
aftur breytt í Kaupþing bank
árið 2007.
Ríkið tók Kaupþing yfir
ásamt öðrum viðskiptabönkum
í október 2008. Fyrir nokkrum
mánuðum náðust samningar um
að erlendir kröfuhafar tækju
yfir eignir bankans og í fram-
haldinu var nafni hans breytt í
Arion bank.
Kaupþing í rúman
aldarfjórðung
TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN Pétur Blöndal, einn af stofnendum Kaupþings, tekur
í höndina á jafnaldra bankans á fimm ára afmæli hans.
MYND/BRYNJAR GAUTI SVEINSSON (LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR)
5.000 umslög af heppilegri stærð.
UMHVERFISVOTTUÐ
PRENTSMIÐJA
2.000 bæklingar með
afar djúpum pælingum.
Oddi – umhverfisvottuð prentsmiðja. Höfðabakka 7, 110 Reykjavík, sími 515 5000, www.oddi.is
Mikið verðfall hefur orðið á hótel-
gistingu á Norðurlöndunum und-
anfarið ár. Verðið hefur lækkað
mest á hótelum í Stokkhólmi, eða
21 prósent, í Ósló nemur verð-
lækkunin 19 prósentum og í Kaup-
mannahöfn er nú 13 prósent ódýr-
ara að gista á hóteli en fyrir ári.
Fjallað er um málið í Jyllands-
Posten. Þar segir að ástæður fyrir
þessu mikla verðfalli séu einkum
tvær. Í fyrsta lagi að fjármála-
kreppan hafi gert það að verkum
að viðskiptamenn fari nú mun
minna milli landa. Í öðru lagi að
fleiri hótelherbergi eru á mark-
aðinum en áður, herbergi sem
ákveðið var að byggja í góðær-
inu fyrir þremur árum.
Fram kemur í fréttinni að þró-
unin á Norðurlöndunum fylgi því
sem verið hefur að gerast ann-
ars staðar í heiminum en verð
hefur að jafnaði lækkað um 14%
á heimsvísu. Er verð á hótelgist-
ingu nú komið á sama stig og það
var árið 2004. -fi
Verðfall á gistingu á
Norðurlöndum
HÓTEL D’ANGLETERRE Nú er 13
prósentum ódýrara að gista á hóteli í
Kaupmannahöfn en var fyrir ári.