Fréttablaðið - 03.03.2010, Blaðsíða 20

Fréttablaðið - 03.03.2010, Blaðsíða 20
MARKAÐURINN 3. MARS 2010 MIÐVIKUDAGUR6 Ú T T E K T Í kjölfar þess að íslenskt efna- hagslíf fór á hliðina haust- ið 2008 flykktust að þrösk- uldi bankanna fjölmörg fyr- irtæki í fjárhagslegum vanda. Eigendur þeirra höfðu þá misst allt sitt og gátu ekki staðið við bak fyrirtækjanna, eða þá að efna- hagsreikningur fyrirtækjanna var slig aður af skuldum, gjarnan í er- lendri mynt. Lítið var þó við ráðið í fyrstu. Aðstæðurnar voru af þvílíkri stærðargráðu að lítil þekking var innandyra í bankageiranum á því hvað skyldi gera. Til að bæta gráu ofan á svart var ekki ljóst hvernig efnahagsreikningur bankanna leit út og óvíst um eignarhald þeirra. Það tók ekki að skýrast fyrr en í fyrrasumar og tóku þá málin að þokast í rétta átt. Nú er svo komið að bankarnir eru orðnir æði fyrir- ferðarmiklir í fyrirtækjarekstri. Þeir stýra og eiga að hluta, jafnvel öllu leyti, meirihluta þeirra fyrir- tækja sem landsmenn eiga í við- skiptum við á hverjum degi. LEIÐARVÍSIR FJÁRHAGSLEGRA VANDRÆÐA Innan fyrirtækjasviðs bankanna þriggja, Arion banka (áður Kaup- þings), Íslandsbanka og Lands- bankans, var hafist handa við það snemma á síðasta ári að kort- leggja fjárhagsstöðu íslenskra fyr- irtækja og hluthafa þeirra. Innan þeirra voru settar upp sérstakar deildir með starfsfólk af ýmsum sviðum, svo sem af fyrirtækja- og ráðgjafarsviði. Hlutverk þeirra er eitt og hið sama og ferlið sam- bærilegt þótt hver bankanna hafi sínar eigin verklagsreglur um fjár- hagslega endurskipulagningu fyr- irtækja. Deild Landsbankans nefnist Fyrirtækjaþróun og er hún innan fyrirtækjasviðsins. Hlutverk deild- arinnar er kerfisbundin greining á stöðu lánasafns fyrirtækjasviðs bankans og leggur hún fram til- lögur og úrræði fyrir fyrirtæki í fjárhagslegum vanda. Lánanefnd þarf að samþykkja tillögur áður en lengra er haldið. Aðgerðirnar fela oftar en ekki í sér skuldaskipu- lagningu sem endar farsællega og því ekki þörf á frekari aðgerð- um bankans. Þetta á jafnframt við um hina bankana tvo. Í einhverjum tilvikum verður þó ekki hlaupist undan því að bankinn breyti kröf- um sínum í hlutafé, jafnvel taki fyrirtækið yfir. Þegar það gerist færist umsýsla bankans yfir til eignarhaldsfélagsins Vestia. Helsta markmið Vestia er að há- marka virði þeirra eignahluta sem félagið eignast fyrir Landsbank- ann. Stefnt er á að eiga fyrirtækin í eins stuttan tíma og mögulegt er og selja þau áfram þegar fullnægj- andi árangur hefur náðst. Gagnsæi er á starfsemi Vestia og má sjá þau fyrirtæki sem eignarhaldsfélagið á hlut í að einhverju eða öllu leyti á vefsíðu félagsins. Arion banki starfrækir sam- bærilega deild innan bankans, svonefnt Úrlausnasvið, sem starf- ar sjálfstætt frá útlánasviðum. Þar hafa hátt í fjörutíu fyrirtæki þegar farið í gegnum fjárhagslega end- urskipulagningu. Nú eru tæplega fimm prósent þeirra fyrirtækja sem eru í viðskipum við Arion banka í endurskipulagningu. Halldór Lúðvígsson, fram- kvæmdastjóri Úrlausnasviðs hjá Arion banka, segir að áhersla sé lögð á að finna lausnir fyrir fyr- irtækin sem leiðir ekki af sér af- skriftir krafna og yfirtöku bank- ans á þeim. „Við reynum hvað við getum að finna lausn með núver- andi eigendum en það er því miður ekki alltaf hægt,“ segir hann og bendir á að minni fyrirtæki séu oftar en ekki háð stofnendum og stjórnendum þeirra. „Fjárhagsleg endurskipulagn- ing hluta af tæplega fjörutíu fyr- irtækjum er lokið og lauk henni með því að eigendur komu með nýtt eigið fé eða veð svo félagið hélt áfram starfsemi í þeirri mynd sem það var fyrir,“ bendir Halldór á. Með nýju eiginfé leggja fyrrver- andi eigendur inn nýtt fé og greiða niður hluta af lánum. Eftirstöðvar af lánum eru þá oft settar í annan búning. Þegar þetta gengur eftir er til umræðu að bankinn, í hlutverki lánardrottins, komi til móts við það og lækki kröfur sínar á hendur fyrirtækinu. Allt fer þetta þó eftir stöðu fyrirtækisins, umfangi þess og fjölda kröfuhafa. Þegar kröfu- hafar eru færri er endurskipulagn- ingin auðveldari. Mikil áhersla er lögð á það hjá Arion banka að end- urskipulagningarferlið gangi eins hratt og mögulegt er. Enn sem komið er hefur Arion banki tekið yfir afar fá félög, eða sex að hluta eða að öllu leyti. Fimm prósent í Atorku, sautján í Stoðum og um fjörutíu prósent í fasteigna- félaginu Landic. Hlutina eignað- ist bankinn í kjölfar nauðasamn- inga. Hin þrjú félögin eru Hekla, Penninn og 1998 ehf., sem á Haga, móðurfélag Hagkaupa, Bónuss og fjölda annarra verslana. Stefnt er að skráningu Haga á hlutabréfa- markað á seinni hluta árs. Meðferð Arion banka á Högum hefur sætt mjög harðri gagnrýni. Reiknað er með að Penninn og Hekla fari fljót- lega í söluferli. Bankinn stefnir ekki að því að reka yfirtekin félög til langframa, heldur selja þau eins fljótt og kost- ur er. Eignasel, eignarhaldsfélag Arion banka, mun halda utan um hluti bankans í yfirteknum félög- um en verið er að koma starfsem- inni í gang. Keimlíka sögu er að segja af Ís- landsbanka. Þar á bæ var staða lánasafnsins kortlögð snemma á síðasta ári og fyrirtækjum for- gangsraðað. Niðurstaðan var sú að efnahagsreikningur fjórðungs fyr- irtækja í viðskiptum við Íslands- banka var í góðu lagi en fjórðung- ur taldist ekki eiga sér viðreisnar von. Helmingur fyrirtækja þurfti á mismikilli fjárhagslegri endur- skipulagningu að halda. Íslandsbanki hefur tekið yfir fyrirtæki í mjög litlum mæli. Sam- kvæmt upplýsingum frá bankan- um er erfitt að segja til um hversu mörg fyrirtæki hafa verið endur- skipulögð. Stefnt mun vera að því að ljúka verkinu að mestu leyti á þessu ári og hreinsa að stærstum hluta lánabók bankans. Bankinn hefur tekið yfir Steypu- stöðina auk Sjóvár og Skeljungs, sem sett voru inn í eignaumsýslu- félagið Miðengi en eru í söluferli. Í öðrum tilvikum er um að ræða yfirtöku á hlutafé, sem bankinn hefur haft veð í. Þar á meðal er tæpur 47 prósenta hlutur í Ice- landair Group, sem bankinn tók af eignarhaldsfélögunum Mætti og Nausti, félögum bræðranna Benedikts og Einars Sveinssona og Karls og Steingríms Werners- sona. Viðmælendur Markaðarins segja ekki útilokað að bankinn sé við stýrið á fleiri fyrirtækjum og eignarhaldsfélögum með óform- legum hætti án þess að gera það opinberlega. Því til sönnunar hefur bankinn skipað stjórnarmenn í 21 fyrirtæki, eða tæpum helmingi þeirra fyrirtækja sem bankarn- ir allir hafa fengið stjórnarsæti í. Þau eru 48 í heildina. ERFIÐLEIKAR SKRIFAST Á BANKA Umfang fyrirtækjarekstrar bank- anna hefur verið harðlega gagn- rýnt. Helst beinist gagnrýnin að því að fjárhagsleg staða fyrirtækj- anna sem bankarnir hafa tekið yfir sé að miklu leyti þeim sjálfum að kenna. Bankarnir hafi farið offari á tímum uppsveiflu þegar nægt framboð hafi verið á ódýru láns- fé á öllum mörkuðum og ausið úr sjóðum sínum til fyrirtækjakaupa án þess að starfsmenn útlánasviða hafi velt efnahagsreikningi og rekstrarhæfi fyrirtækjanna mikið fyrir sér. Þá hafa nokkrir sem Markaður- inn hefur rætt við vegna umfjöll- unarinnar bent á náin tengsl helstu hluthafa bankanna við þau fyrir- tæki sem nú séu í vanda stödd. Nægir þar að nefna fisksölufyr- irtækið Icelandic Group. Það var um tíma að mestu í eigu Magn- úsar Þorsteinssonar, fyrrver- andi liðsmanns í Samsonar-hópn- um svokallaða, og eins af nánustu viðskiptafélögum feðganna Björ- gólfs Guðmundssonar og Björgólfs Thors Björgólfssonar. Síðar komst félagið í eigu Björgólfs eldri, sem þá var formaður bankaráðs Lands- Lánveitingar til fyrirtækja voru ekki unnar á fag- legum grunni, að sögn Egils Jóhannssonar, forstjóra Brimborgar. Egill og fjölskylda hans hafa átt Brim- borg í rúma þrjá áratugi og byggt það upp hægt og bítandi, sumir segja af varfærni. Hann hefur lengi gagnrýnt tengsl bankanna við eigendur helstu fyr- irtækja landsins, sem nú sitja í skuldasúpu. Hann segir stöðuna sem sé komin upp varasama. Bankarnir styðji fjárhagslega við fyrirtæki sem eru í þeirra umsjón og verði stjórnendur þeirra kæru- lausari en efni standi til. Það getur ekki síst komið niður á fyrirtækjum á borð við Brimborg, sem hafi í gegnum tíðina sýnt aðhald í rekstri. Sem dæmi hefur fyrirtækið ekki gefið starfsmönnum sínum jólagjafir um tveggja ára skeið. Slíkar sögur hefur hann ekki heyrt hjá öðrum fyrirtækjum, sem hvíla í faðmi bankanna. „Stjórnendur í fyrirtækjum sem bankarnir eiga þurfa ekki að taka þessar erfiðu og leiðinlegu ákvarðanir,“ segir hann. Brimborg hefur frá upphafi verið rekið á sömu kennitölunni. Egill segir að í skugga kennitöluflakks, sem bankarnir hafi upp á síðkastið átt frumkvæðið að, sé spurning hvort fyrirtæki sem hafi farið var- lega muni njóta velvildar innan bankageirans. „Við eigum enn eftir að sjá það. Fram til þessa hefur þró- unin verið á hinn veginn. Þeir sem klókastir eru í kennitöluflakkinu fá allt sitt afskrifað,“ segir hann en bætir við að erfitt sé að fylgjast með kennitölu- flakki fyrirtækja. Þær eigi sér stað á bak við lukt- ar dyr bankanna. Hann segir viðskiptalífið verða að sýna einhverja ábyrgð, jafnvel setja fyrirtækjum og stjórnendum þeirra stólinn fyrir dyrnar verði þeir uppvísir að tíðu kennitöluflakki. Stjórnendur fyrirtækja agalausir í faðmi bankanna Sérdeild Fyrirtækjasvið ■ Banki tekur yfir fyrirtæki ■ Opið söluferli ■ Skráning á markað ■ Nýir eigendur Fyrirtæki í vanda A: Fyrirtæki lendir í fjárhagsvanda B: Ef fyrirtækið er talið lífvænlegt skoðar fyrirtækjasvið helsta kröfuhafa efnahagsreikn- ing fyrirtækisins. Málið er flóknara ef fleiri bankar koma að málinu. Í mörgum tilvikum geta eigendur fyrirtækjanna lagt til nýtt eigið fé og greitt niður skuldir. Í þeim tilvikum kemur kröfuhafi til móts við hluthafa með niðurfærslu krafna. Sé fyrirtækið ekki talið lífvænlegt er mælt með að það leiti nauðasamninga. C: Fyrirtæki í alvarlegum rekstrarerfiðleikum eru í einstaka tilfellum send beint yfir á þau sérsvið bankanna sem sett voru á laggirnar til að sjá um skuldavanda fyrirtækja. Efnahagsreikningurinn er lagaður til. Á þessu stigi málsins er leitað annarra leiða, svo sem nýrra fjárfesta. D: Ef allt þrýtur verður bankinn eða helstu kröfuhafar að taka reksturinn yfir. Á meðal annarra möguleika eru sala eða skráning á hlutabréfamarkað. S K U L D A Ú R L A U S N F Y R I R T Æ K J A Í V A N D A A B C D Fjölmörg íslensk stórfyrirtæki hafa lent með einum eða öðrum hætti í gjörgæslu hjá bönkun- um. Undantekning er að fyrirtæki fari í þrot og virðist allra leiða leitað til að komast hjá slíku. Jón Aðalsteinn Bergsveinsson skoðaði ástæður þess að fyrirtækin lentu í djúpum faðmi bank- anna og hvað verður um þau. Bankarnir greiða úr eigin flækjum EGILL JÓHANNSSON Forstjóri Brimborgar segir stjórnendur þeirra fyrirtækja sem farið hafi varlega og ekki sokkið í skuldafen ekki njóta jafn mikillar velvildar og gera megi ráð fyrir. Hann segir viðskiptalífið verða að refsa þeim sem færi rekstur yfir á nýja kennitölu. MARKAÐURINN/VALLI
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.