Fréttablaðið - 20.03.2010, Síða 32

32 20. mars 2010 LAUGARDAGUR
Þegar fiðluleikarinn Helga Hauks-
dóttir var nítján ára og enn við nám
í Menntaskólanum í Reykjavík spil-
aði hún á sínum fyrstu Sinfóníutón-
leikum. Þetta var 9. mars árið 1960,
á tíu ára afmælistónleikum Sinfón-
íunnar. „Þetta var allt saman nýtt
fyrir mér og alveg óskaplega spenn-
andi,“ rifjar Helga upp. Á þessum
tíma var hún þó búin að spila á fiðlu
í áratug, en frá níu ára aldri lærði
hún hjá Birni Ólafssyni, konsert-
meistara Sinfóníunnar, sem Helga
lýsir sem einstökum manni og kenn-
ara. Hún hefur því handleikið fiðl-
una nákvæmlega jafn lengi og Sin-
fónían hefur verið starfandi. „Það
fyrsta sem ég man eftir að hafa
séð af Sinfóníuhljómsveitinni var
í óperunni Rigoletto í Þjóðleikhús-
inu. Ég sat í hliðarstúku og sá ofan í
gryfjuna þar sem hljómsveitin var.
Mér er þetta svo minnisstætt, því
ég fylgdist ekki síður með því sem
var að gerast þarna niðri en uppi á
sviðinu.“
Þrjátíu ár á sviðinu
Fljótlega upp úr þessum fyrstu tón-
leikum fór Helga að spila með hljóm-
sveitinni reglulega og varð fastráð-
in frá árinu 1968. Hún kynntist því
mörgu af því hugsjónafólki sem stóð
að hljómsveitinni frá upphafi. „Það
er alltaf hættulegt að nefna nöfn en
ef ég á að nefna einhvern sem hefur
kannski unnið hljómsveitinni meira
gagn en flestir þá kemur nafn Gunn-
ars Egilsonar klarínettuleikara
fyrst upp í hugann, en hann endaði
sinn feril sem skrifstofustjóri SÍ.“
Helga spilað með Sinfóníuhljóm-
sveitinni í rúm þrjátíu ár, eða þar
til hún fór að vinna sem tónleika-
stjóri á skrifstofu Sinfóníunnar. Á
þeim vettvangi átti hún meðal ann-
ars þátt í því að fá poppara og rokk-
ara til að spila með hljómsveitinni
og voru margir flottir popptónleik-
ar haldnir bæði í Háskólabíói og
Laugardalshöll. „Ég hef alltaf verið
þeirrar skoðunar að Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands eigi að standa undir
nafni og þjóna sem flestum með því
að flytja sem fjölbreyttasta tónlist.
Ég átti líka þátt í að koma á árlegum
leikskólatónleikum fyrir öll börn í
leikskólum á Reykjavíkursvæðinu.
Þannig höfðu flest börn komið í
það minnsta einu sinni á sinfóníu-
tónleika áður en grunnskólaganga
hófst. Ekki má gleyma óperutón-
leikum okkar sem voru orðnir svo
mikilfenglegir að þetta var orðið að
óperusýningum í Laugardalshöll.“
Á bak við tjöldin
Á skrifstofunni kynntist Helga
nýrri hlið á Sinfóníunni og áttaði
sig á að þar starfaði ekki síður mik-
ilvægt fólk fyrir framgang hennar.
„Þegar ég fór sjálf að vinna á skrif-
stofunni áttaði ég mig betur á því
hvað starfsfólkið sem vinnur á bak
við tjöldin skiptir miklu máli fyrir
hljómsveitina. Þar hefur verið ein-
valalið skrifstofufólks, rótara og
umsjónarmanna og kemst ég ekki
hjá því að minnast á Gunnar Þjóð-
ólfsson og Jón „horn“ Sigurðsson í
því sambandi.“
Ótalmargir tónleikar, einleikar-
ar og hljómsveitarstjórar eru Helgu
minnisstæðir. Fjórir hljómsveitar-
stjórar hafa að hennar mati haft
mest áhrif á framgang hljómsveit-
arinnar; þeir Olav Kielland, Bohd an
Wodizcko, Petri Sakari og Osmo
Vänska.
Helga var á skrifstofunni allt
fram til ársins 2008, þegar hún
hætti fyrir aldurs sakir. Sinfóníu-
hljómsveitin tók miklum stakka-
skiptum á þeim tíma sem Helga var
viðriðin hana. „Hljómsveitin hefur
vaxið, bæði að magni og gæðum.
Með tímanum hefur starfsemin
komist í fastari skorður. Sem dæmi
kom það oft fyrir á þessum fyrstu
árum að maður vissi ekki hvað ætti
að fara að gera næsta dag. En í dag
vita hljóðfæraleikararnir nákvæm-
lega hvað þeir eiga að spila að ári.“
Fagnar 50 ára spilaraafmæli
Sinfónía Íslands í sextíu ár
Hugsjónin um blómlegt og öflugt tónlistarlíf á Íslandi og barátta nokkurra eldhuga varð til þess að Sinfóníuhljómsveit Íslands
varð til fyrir sextíu árum. Í tilefni af tímamótunum spjallaði Hólmfríður Helga Sigurðardóttir við einn reynslumesta hljóðfæra-
leikara Sinfóníunnar, Helgu Hauksdóttur, og framkvæmdastjórann, Sigurð Nordal, um sögu og framtíð hljómsveitarinnar.
KATSJATÚRÍAN OG SINFÓNÍUHLJÓMSVEITIN Sovéska tónskáldið Aram Katsjatúrían
stjórnaði Sinfóníuhljómsveit Íslands í eigin verkum á tónleikum í Þjóðleikhúsinu 29.
mars 1951, við mikla hrifningu tónleikagesta, sem klöppuðu og stöppuðu og linntu
ekki látum fyrr en búið var að endurtaka frægasta verk tónskáldsins, Sverðdansinn.
KONSERTMEISTARINN BJÖRN ÓLAFSSON Fyrstu 22 ár Sinfóníuhljómsveitar Íslands
gegndi Björn Ólafsson stöðu konsertmeistara, leiðtoga hljómsveitarinnar inn á við
sem út á við. Hér er hann á æfingu ásamt Katrínu Dalhoff. Fyrir aftan þau sjást
Þorvaldur Steingrímsson, Jón Sen og Jóhannes Eggertsson. Aftast eru Óskar Cortes
og Jan Moravek.
CLAUDIO ARRAU OG BOHDAN WODICZKO Margir heimsþekktir tónlistarmenn hafa
leikið með Sinfóníuhljómsveit Íslands um árin. Hér æfa Claudio Arrau og Bohdan
Wodiczko píanókonsert nr. 2 eftir Brahms í september 1966.
„Þetta var alveg rafmagnað, full-
ur salur af fólki og mikill fögnuð-
ur eins og von var á,“ segir Sig-
urður Nordal, framkvæmdastjóri
Sinfóníuhljómsveitar Íslands, um
stórtónleika hljómsveitarinnar á
fimmtudagskvöld, þar sem fram
komu ekki færri en 110 manna
hljómsveit, 100 manna kór og tveir
einsöngvarar. Þetta voru fyrstu
afmælistónleikarnir sem Sigurð-
ur kemur að, en hann tók við starfi
framkvæmdastjóra í september.
Hann hefur þó fengið dágóða
reynslu fram að þessu, enda Sin-
fónían nánast með stórtónleika
í hverri viku. „Þetta hefur verið
mikil veisla undanfarnar vikur
og mánuði, í aðdraganda þessa
hápunkts á fimmtudaginn. Og enn
eru fjölmargir spennandi tónleikar
á dagskrá allt fram á sumarið.“
Aldrei meiri aðsókn
Tónleikar Sinfóníunnar, sem að
jafnaði eru haldnir á hverjum
fimmtudegi, hafa verið einstaklega
vel sóttir að undanförnu og iðulega
setið í hverju sæti. Og aldrei hafa
fleiri áskriftarkort verið seld en í
haust. Sigurður segir ekki auðvelt
að gefa eina ákveðna skýringu á
því. „Við leggjum okkur fram við
að setja saman dagskrá sem höfðar
til breiðs hóps fólks og erum með-
vituð um okkar hlutverk sem þjóð-
arhljómsveit. Við stýrum okkar tón-
leikadagskrá þannig að sem flestir
hafi tækifæri til heyra þá tónlist
sem höfðar til þeirra í flutningi
Sinfóníunnar. Svo held ég að fólk
sé almennt meðvitaðra um hvað við
eigum í þessari frábæru sinfóníu-
hljómsveit og hversu mikil upplifun
það er að fara á tónleika og láta hóp
80 þrautþjálfaðra tónlistarmanna
leika fyrir sig á sviðinu. Það er
einstök upplifun í hvert sinn.“
Viðkvæmt blóm
Nú, eins og oft áður, þarf að horfa
í hverja krónu í rekstri Sinfóníu-
hljómsveitarinnar. Sigurður segir
það ekkert nýtt. „Sextíu ára saga
Sinfóníuhljómsveitarinnar er tölu-
verð baráttusaga og það er ekkert
nýtt fyrir hana að eiga við kröpp
kjör. Hér er hver einasta króna
notuð í það að auka listræna getu
hljómsveitarinnar til að geta boðið
landsmönnum og tónleikagestum
upp á sem allra besta tónleikadag-
skrá. Í það fara fjármunirnir að
öllu leyti, enda lítil sem engin yfir-
bygging hjá hljómsveitinni,“ segir
Sigurður.
Hann segir eðli sinfóníuhljóm-
sveita þannig að þær þróist hægt
yfir langan tíma og byggist smám
saman upp. Íslandi hafi tekist að
byggja upp hljómsveit sem er sam-
bærileg við það besta sem gerist í
öðrum löndum og að henni beri að
hlúa. „Sinfónían er líka viðkvæmt
blóm og auðvelt að rífa niður það
sem byggt hefur verið upp á mjög
löngum tíma. Þrátt fyrir að við
höfum haslað okkur völl sem hljóm-
sveit sem tekið er eftir á alþjóð-
legum vettvangi erum við enn þá
tiltölulega fáliðuð miðað við þjóðar-
hljómsveitir annars staðar. Það er
mikið álag á hljóðfæraleikara okkar,
sem leika á á sjötta tug tónleika á
hverju ári.“
Bylting fram undan
Tónlistarhúsið Harpa verður tekið
í gagnið vorið 2011, sem á eftir að
gjörbreyta öllu starfi sinfóníuhljóm-
sveitarinnar. „Þetta verður bylting í
íslensku tónlistarlífi almennt. Hvað
varðar hljómsveitina á þetta eftir
að umbylta allri æfingaastöðu og
verður auðvitað stórkostleg breyt-
ing fyrir hljóðfæraleikarana að fá
að leika í alvöru hljómleikasal. Og
þetta verður ekki síður bylting fyrir
tónleikagesti. Háskólabíó sem hefur
vissulega gegnt sínu hlutverki svo
langt sem það nær, en fyrir gesti
verður þetta nánast eins og að
fara frá því að hlusta í mónó yfir í
steríó.“
Hverjir tónleikar einstakir
Það var 7. febrúar 1950, eftir langa baráttu, að samþykkt var tillaga í útvarps-
ráði frá Jónasi Þorbergssyni útvarpsstjóra og tónlistardeild útvarpsins, þeim
Páli Ísólfssyni og Jóni Þórarinssyni, um starfrækslu sinfóníuhljómsveitar í
tilraunaskyni. Áður hafði útvarpsráð samþykkt að ráða fimm þýska hljóð-
færaleikara til landsins. Ofannefnd samþykkt fól í sér að 25 hljóðfæraleikarar
skyldu ráðnir á hálfan samning og Ríkisútvarpið legði fram vinnu fastráðinna
hljóðfæraleikara sinna til starfa í hljómsveitina. Einum mánuði og tveim
dögum síðar, 9. mars 1950, efndi hin nýstofnaða 39 manna hljómsveit
til fyrstu tónleika sinna og hefur sá dagur verið talinn stofndagur Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands.
HEIMILD: VEFUR SINFÓNÍUHLJÓMSVEITAR ÍSLANDS, WWW.SINFONIA.IS.
HELGA HAUKSDÓTTIR Fagnar fimmtíu
ára spilaraafmæli um þessar mundir.
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
SIGURÐUR NORDAL Framkvæmdastjóri
Sinfóníuhljómsveitar Íslands fylgdist
með æfingu fyrir stórtónleikana sem
fram fóru á fimmtudag. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
STOFNUN SINFÓNÍUHLJÓMSVEITAR ÍSLANDS 1950