Fréttablaðið - 05.08.2010, Blaðsíða 24

24 5. ágúst 2010 FIMMTUDAGUR
Þær eru skoplegar ásakanir FME og Seðlabanka Íslands, um að Samtök lánþega hafi stuðlað að
verulegu hættuástandi á fjármálamarkaði með hags-
munagæslu sinni. Sérstaklega þegar litið er til þáttar
FME og SÍ í hruninu.
Í svari FME til umboðsmanns Alþingis er bent á að
FME starfi eftir lögum nr. 87/1998 um opinbert eftir-
lit með fjármálastarfsemi.
Það er vel að stjórnendur FME átta sig á því hvert
hlutverk þess er, en þeir virðast samt ekki skilja það
hlutverk. Hvergi í lögum segir að FME sé hagsmuna-
gæsluaðili fyrir fjármálakerfið, heldur er skýrt á um
það kveðið að hlutverk FME sé að gæta hagsmuna
almennings gagnvart fjármálakerfinu.
Á það meðal annars við um viðbrögð við skýrum
lögbrotum, óeðlilegum innheimtuaðferðum sem og að
sjá til þess að eftirlitsskyldir aðilar hafi starfsleyfi í
samræmi við starfsemi.
Ekkert af þessu hefur hingað til verið skrifað í
starfslýsingu starfsmanna FME og ekkert hefur á
því borið að starfsmenn FME ætli sér að bæta þar úr.
Störf FME og SÍ bera með sér að hagur fjármála-
fyrirtækja sé öllum öðrum hag hærri og því beri að
miða allar tilskipanir og breytingar að því að gera
þeim aðilum sem hæst undir höfði á kostnað almenn-
ings. Og hér erum við komin að kjarna þess vanda-
máls sem lýðveldið Ísland á við að glíma í dag.
Rangir aðilar eru í vinnu fyrir rangan hóp.
Grundvöllur þjóðfélagsins erum við, fólkið í land-
inu. Án fólks eru engin fyrirtæki og án okkar er því
ekki um neitt fjármálakerfi að ræða.
Fjármálakerfið er sett fram til að þjónusta
almenning og því misskilningur að börn séu getin til
þess eins að þjóna starfsævina á enda svo viðhalda
megi stöðugleika í ónýtu fjármálakerfi.
Fólk hefur í raun ekkert við fjármálakerfi að gera,
enda hvorki virðisauki né framleiðsla í fjármálakerf-
inu.
Það er því okkar sem hér stöndum og nú lifum, að
taka höggið og rykkja ónýtum plástrinum af með
snöggri sveiflu, og vernda með því eigin hag, barna
okkar og afkomenda þeirra um ófyrirséða framtíð.
Ef við gerum ekki neitt til að takast á við þetta
meingallaða kerfi, erum við að hneppa komandi kyn-
slóðir í skuldaþrældóm um ókomna tíð.
Samtök lánþega settu fram yfirlýsingu hvar lán-
þegar gengistryggðra skuldbindinga voru hvattir til
að greiða ekki af þeim fyrr en höfuðstóll þeirra og
afborgunarþáttur yrðu leiðréttir til samræmis við
skýra niðurstöðu Hæstaréttar.
Var þessi yfirlýsing sett fram til að vernda hags-
muni almennings og standa Samtökin við þessi til-
mæli og hvetja til þess að eftir þeim verði farið hér
eftir sem hingað til. Má benda á að þeir viðskiptavina
AVANT sem fór eftir þessum tilmælum eru nú mun
betur settur en þeir sem það gerðu ekki, enda ljóst að
AVANT er farið á hliðina með tilheyrandi tjóni fyrir
þá lánþega sem ofgreitt hafa til þess fyrirtækis.
Engin tilmæli hafa borist, hvorki frá FME né SÍ í
þá átt að vernda hagsmuni almennings komi til þess
að önnur fjármálafyrirtæki fari á hliðina og ekkert
sem bendir til að slík tilmæli séu á leiðinni.
Til að stuðla að þjóðhagslegum stöðugleika og
styrkja almenna hagsæld þá ítreka Samtök lánþega
þessi tilmæli sín.
Er því rétt að benda á að Hæstiréttur hefur fellt
sinn dóm og ef fjármálafyrirtækin telja sig eiga betri
rétt en þar er fram settur, þá er það þeirra að sækja
málin fyrir dómi. Lánþegar hafa skýra niðurstöðu
Hæstaréttar að líta til og það munu lánþegar gera.
Tilgangsleysi FME og SÍ
Þegar rætt er um ESB hafa and-stæðingar þess mjög gaman
af því að halda uppi allskyns goð-
sögnum um sambandið og starf-
semi þess.
Ein slík er að ESB sé stórkost-
legt skrifræðisbákn og papp-
írsskrímsli. En lítum á nokkr-
ar staðreyndir: Aðildarríki ESB
eru 27 að tölu og telur sambandið
um 500 milljónir manna. Hjá því
starfa um 50.000 manns, sem er
um það bil 0,0001% af íbúafjölda
álfunnar.
Á vefsíðu Evrópusamtakanna
er einmitt fjallað um þetta og þar
segir eftirfarandi:
„Er ESB ekki bara skrifræð-
isbákn? Starfsfólk ESB er um
50.000 manns, íbúar ESB eru um
500 milljónir. Yfirfært á Ísland
myndi þetta þýða um 30 manna
starfslið, eða álíka og þeir sem
vinna hjá embætti sýslumannsins
í Hafnarfirði.“
En hvernig lítur þetta út í öðrum
löndum? Tökum dæmi til sam-
anburðar frá Bandaríkjunum,
en margir helstu Nei-sinnar eru
mjög hallir undir aukin samskipti
einmitt í þá áttina. Nægir þar að
nefna t.d. menn á borð við Björn
Bjarnason, fyrrum dómsmálaráð-
herra og Styrmi Gunnarsson, fyrr-
um ritstjóra Morgunblaðsins.
Þeir eru s.k. hægri-menn, en
það er einmitt eitt einkenni banda-
rískra hægri-manna, sem tilheyra
Repúblíkanaflokknum, að berj-
ast gegn því sem þeir kalla „big
government“, Köllum það „stóra
stjórnsýslu“ á íslensku. Þeir vilja
því minnka ítök og umsvif rík-
isins, minnka „stjórnvöldin“ og
stuðla að „small government“ eða
lítilli stjórnsýslu.
En hvernig hefur þróunin verið
í USA, sem við erum svo gjörn á
að bera okkur saman við? Áður en
það er gert ber að taka það fram að
ESB er yfirþjóðleg stofnun, rekin
og fjármögnuð af aðildarrikjun-
um, en Bandaríkin sjálfstætt ríki,
sem rekur alríkistjórnina (Feder-
al Government). Þrátt fyrir þetta
ætti að vera hægt að gera sér
grein fyrir hlutföllum.
Í blaðagrein í Washington Post
frá því 2006 er greint frá því að
á valdatíma George Bush (yngri)
hafi kerfið þanist út, þ.e.a.s. alrík-
isstjórnin. Ein ástæða þess er það
sem kallað er „stríðið gegn hryðju-
verkum“, sem Bandaríkin (og
NATO) heyja um víðan völl, sér-
staklega í Írak og Afganistan.
Árið 2006 voru 14,2 milljónir
starfandi fyrir alríkisstjórnina,
þar með talið starfsmenn í póst-
dreifingu og hernum. Þetta er um
tveimur milljónum meira en árið
2020. Íbúafjöldi USA er tæpar 310
milljónir. En ESB er t.d. ekki með
her, þannig að strax er hægt að
draga frá um 1,5 milljónir manna
(annar stærsti her í heimi, á eftir
Kína), til að gera samanburðinn
raunhæfari.
Sé því bara tekið það sem kall-
að er „civil servants“ sem eru
þeir sem vinna við hina eigin-
legu stjórnsýslu, er um að ræða
töluna 1,9 milljón (1900 þúsund)
starfsmenn árið 2006. Þarna
hefur orðið fækkun um 300.000
frá 1990, þegar Kalda stríðið var
enn í gangi.
Af þessu má því draga þá álykt-
un að ESB sé mjög lítið bákn,
miðað við það bandaríska. Það má
því eiginlega segja að ESB sé með
það sem bandarískir hægri-menn
kalla „small government“ smáa-
stjórnsýslu!
Allt tal um ESB sem ógurlegt
skrifræðisbákn er því byggt á ein-
hverju öðru en staðreyndum.
Er ESB skrifræðisbákn?
Efnahagsmál
Guðmundur Andri
Skúlason
talsmaður Samtaka lánþega
Evrópusambandið
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
M.A. í stjórnmálafræði
og stjórnarmaður í
Evrópusamtökunum
Mannauður er víða
Eftir hrun bankanna hefur mikið verið rætt um starf-
semi Landspítalans og annarra
stofnana ríkisins til að huga að
sparnaði þeirra. Oftar en ekki er
talað um að helsti styrkur þessara
fyrirtækja sé mikill mannauður,
þ.e.a.s. duglegt og vel menntað
starfsfólk. Vissulega er mann-
auður þessara stofnana mikill;
að mínu viti er hann jafnvel mun
meiri en talað er um.
Ég heyrði talað um starfsem-
ina á geðsviði Landspítalans um
daginn og þá var sagt að það væri
vel mannað og að útskriftarnemar
margra heilbrigðisstétta myndu
hefja störf bráðlega. Það er frá-
bært að vita til þessa en þar sem
ég sat þarna og hlustaði þá hugs-
aði ég með mér: „Hvað um alla
sjúklingana, er ekki mikinn mann-
auð þar að finna?“ Jú segi ég, því
ég vil meina að allar manneskj-
ur búi yfir auði og eins og allir
vita þá eru sjúklingar manneskj-
ur. Þó svo að þeir séu ekki starfs-
menn spítalans þá er þeirra styrk-
ur mikilvægur í allri meðferð og
bataferli.
Mikilvægt er að þeir sem starfa
í heilbrigðisgeiranum líti ekki
bara á sjúkdóm manneskjunnar,
því sjúkdómurinn er yfirleitt ekki
nema lítið brot af lífi hennar. Það
er því eðlilegt að hugsa sér að það
búi mikill mannauður og styrkur
þar á meðal sem vert er að huga
að og nýta til framdráttar.
Menntun er sannarlega mik-
ilvæg, en það má ekki gleyma
því að margir sjúklingar eru vel
menntaðir. Svo eru aðrir sem
vegna veikinda sinna, eða stöðu í
lífinu, geta ekki stundað nám. Þá
má ekki horfa fram hjá því að það
þarf styrk til að takast á við erfið
veikindi og það að ganga í gegn-
um þau er mikill lærdómur sem
ekki fæst úr námsbókum.
Margir sjúklingar eða veik-
ir einstaklingar hafa líka mikla
hæfileika og standa oft öðrum
framar á vissum sviðum og marg-
ir ná miklum bata, árangri og
gengur vel. Þeir sem veikir eru
gefa þeim sem annast eða vinna
í þeirra meðferðarmálum mikil-
vægt hlutverk og nærvera þeirra
skiptir miklu máli. Þetta á líka við
um þá sem eru ekki veikir, nær-
vera þeirra skiptir okkur líka
máli.
Þetta álit á þeim sem minna
mega sín kemur vel fram í
umræðunni um fjölgun þeirra
er þurfa á mataraðstoð að halda.
Það er mikið talað um sumarfrí
hjálparstofnana og það gagnrýnt
að fólk geti ekki leitað neitt annað
eftir mataraðstoð á meðan. Ég er
hjartanlega sammála því að það
er slæmt að þessar tvær hjálpar-
stofnanir sem hér um ræðir skuli
ekki opna aftur fyrr en um miðj-
an ágúst.
En það er hins vegar engin
nýlunda að hjálparstofnanir fari
í frí á sumrin. Samt hefur ekki
verið nein umræða um það fyrr
en í ár. Þetta finnst mér svolítið
skrýtið og ég velti því fyrir mér
hvort það sé vegna þess að það sé
kominn nýr hópur fólks sem þurfi
aðstoð, þ.e.a.s. einstaklingar í svo-
kallaðri millistétt en ekki bara
öryrkjar eins og síðustu ár.
Aðuvitað eru miklu fleiri núna
en öryrkjar sem eru fjárhagslega
illa staddir í dag svo umræðan er
eðlileg enda er ég ekki að segja
að hún eigi ekki rétt á sér. En við
megum ekki gleyma þeim sem
hafa lent í sumarlokunum áður.
Okkur á ekki að finnast það sjálf-
sagt mál að fólk eigi að taka sér
sumarfrí frá erfiðleikum sínum.
Fjölskyldur þeirra þurfa líka sum-
arfrí og því ekki rétt að það sé
þagað um það eins og undanfar-
in ár. Með þögninni erum við að
gefa í skyn að mannauður þessa
fólks sé ekki mikill og að okkur sé
í raun og veru alveg sama.
En okkur er ekkert sama er
það?
Lífið hefur kennt okkur að
ólíklegasta fólk getur lent í erfið-
leikum og ólíklegasta fólk getur
orðið öryrkjar og þurft á aðstoð
að halda.
Ólíklegustu sjúklingar og heil-
brigðir einstaklingar búa yfir
miklum hæfileikum og við vitum
aldrei hvert okkar mun þurfa á
sameiginlegum sjóðum að halda.
En hvorki ég, þú né nokkur
er verri eða betri manneskja en
annar og það býr styrkur í okkur
öllum. Ef Landspítalinn og aðrar
stofnanir ríkisins ætla að ná að
styrkja starfsemi sína og bæta
þjónustuna þá verða þær að nýta
mannauðinn sem þar er. Það er
okkar allra að breyta umræð-
unni.
Látum ekki veikindi villa okkur
sýn, það leynist mannauður víða.
Samfélagsmál
Bergþór G.
Böðvarsson
fulltrúi notenda
geðsviðs LSH
Það hefur verið merkilegt að fylgjast með þeirri umræðu
sem átt hefur sér stað vegna
kaupa Magma Energy á hlut
Geysis Green Energy í HS Orku
þar sem einstaka þingmenn VG
hafa gengið svo langt að tengja
stuðning sinn við ríkstjórnina við
lyktir þess.
Ríkið seldi árið 2007
Eitt af síðustu verkum Árna
Mathiesen var að ákveða sölu á
15% hlut í HS fyrir hönd ríkis-
stjórnar og að opinberum aðilum
yrði meinað að kaupa. Sjálfstæðis-
menn í bæjarstjórn Reykjanesbæj-
ar fögnuðu þessu og létu bóka í júlí
2007 að: „Samkomulagið trygg-
ir jafnframt fyrstu skref í einka-
væðingu orkufyrirtækja á Íslandi
þar sem kraftar einkaframtaksins
verða virkjaðir á sviði orkufram-
leiðslu og sölu, með tilkomu GGE,
sem hluthafa í HS.“
A-listinn, minnihlutinn í bæj-
arstjórn, lagðist strax gegn þessu
og lét bóka að: „Suðurnesjamenn
verða notaðir sem tilraunadýr við
einkavæðingu orkufyrirtækja,
án þess að þeir hafi verið um það
spurðir eða að gerð hafi verið til-
raun til að ræða um með hvaða
hætti þessi einkavæðing eigi að
fara fram. Bæjarstjórnir sveit-
arfélaganna hér á Suðurnesjum
hafa algjörlega brugðist í þessu
máli og hafa tekið skammtíma-
sjónarmið fram yfir framtíðar-
hagsmuni íbúanna.“
Ég minnist þess ekki að hafa
fengið mikinn liðsauka frá þeim
sem nú láta hátt til þess að reyna
að koma í veg fyrir þetta.
Hitaveita Suðurnesja
skiptimynt í REI-málinu
Þegar að steypa átti HS inn í
REI sagði ég í viðtali við Víkur-
fréttir 3. október 2007 að „fréttir
dagsins færa okkur sönnur á að
Reykjanesbær með Árna Sigfús-
son bæjarstjóra í broddi fylking-
ar var eingöngu leiksoppur fjár-
málajöfra í þeirri ætlan sinni að
leggja undir sig HS.“ Við sama
tilefni sagði bæjarstjórinn að:
„Við munum á næstunni kynna í
Reykjanesbæ þau verkefni sem
við erum að semja um við hið
nýstofnaða og sameinaða fyrir-
tæki og það verða mjög jákvæð
tíðindi,“ Höfðu menn áhyggjur af
þessu? Ég man ekki eftir því.
Orkulög mistök?
Núgildandi orkulög eru að minni
hyggju ófullnægjandi og duga
hvorki til þess að að hafa áhrif
á eignarhald orkufyrirtækja né
heldur til þess að stjórna lengd
þeirra um nýtingarrétt. Hafa
þeir sem nú láta hátt séð ástæðu
til þess að breyta þessu?
HS orka seld einkaaðilum 2009
Sjálfstæðismenn í bæjarstjórn
Reykjanesbær ákváðu í júlí 2009
að selja HS Orku til GGE og mætti
það harðri andstöðu minnihluta
bæjarstjórnar. Bókaði hann m.a
um nýtingarrétt náttúruauðlinda,
kúlulánið, um trúverðugleika GGE
sem kaupanda og fl. og fl. Vegna
ákvæða um forkaupsrétt var hægt
að koma í veg fyrir að GGE eign-
aðist þennan hlut. Fyrir því reynd-
ist ekki vilji, þrátt fyrir fulla vitn-
eskju þeirra sem nú hafa hátt.
Í ágúst 2009 var boðað til sam-
stöðufundar í Grindavík vegna
þess að fyrirséð var að GGE var
ekki hugað líf og möguleiki að
skapast fyrir ríkið að leysa til sín
hlutinn í gegnum skilanefndirn-
ar. Á fundi með fjármálaráðherra
sem haldinn var í framhaldinu
var gefið vilyrði um að skoða leið-
ir til þess að koma í veg fyrir að
Magma Energy eignaðist þennan
hlut. Ráðherra tók það hins vegar
fram á þessum fundi að ríkið hefði
ekki burði til þess að leysa þetta
til sín vegna veikrar stöðu ríkis-
sjóðs.
Vaknað of seint
Það fór svo að Magma keypti hlut-
inn. Ýmsir gátu komið í veg fyrir
það en gerðu það ekki. Þetta mál
er ekki nýtt heldur hófst það árið
2006 þegar ríkisstjórn Íslands og
meðreiðarsveinar hennar ákváðu
einkavæðingu orkufyrirtækja með
sölu á HS. Ég velti fyrir mér til-
gangi þeirra sem eru tilbúnir til
þess að leggja ríkisstjórn Íslands
að veði til þess að koma í veg fyrir
orðinn hlut. Hlut sem þeir sjálfir
hafa haft möguleika á að stöðva
um lengri tíð. Það er auðvitað gott
að menn vakni en verra þegar
menn vakna allt of seint.
Vaknað af Þyrnirósarsvefni
Magmamálið
Guðbrandur
Einarsson
fyrrverandi bæjarfulltrúi
í Reykjanesbæ
Þeir sem veikir eru gefa þeim sem
annast eða vinna í þeirra meðferð-
armálum mikilvægt hlutverk og
nærvera þeirra skiptir miklu máli.