Fréttablaðið - 15.01.2011, Síða 26

26 15. janúar 2011 LAUGARDAGUR
BIRKI
I lmbjörk er mest gróður-setta trjátegundin und-
anfarin ár. Hún er dugleg-
ust íslenskra trjáa að sá
sér og mikið notuð til upp-
græðslu illa farins lands,
en vex betur á frjósömu
landi. Myndin er tekin í
Vaglaskógi.
RÚSSALERKI
Rússalerki vex betur á rýru landi en önnur
íslensk tré og hefur mikið
verið gróðursett á Austur-
og Norðurlandi. Það er gott
til uppgræðslu og fram-
leiðir auk þess verðmætt
timbur. Myndin er tekin í
Guttormslundi í Hallorms-
staðaskógi.
SITKAGRENI
S itkagreni vex hægt í æsku en gríðarlega
hratt þegar það er komið á
miðjan aldur. Umtalsvert
magn timburs fellur nú til
við grisjun sitkagrenilunda
og það á eftir að verða hæst
íslenskra trjáa. Myndin er
tekin í Haukadalsskógi.
STAFAFURA
S tafafura er harðgerðust þeirra trjáa sem mest
eru notuð í íslenskri skóg-
rækt. Hún er góð sem jóla-
tré og best íslenskra trjáa
í kolefnisbindingu. Myndin
er tekin í Skuggabjarga-
skógi í Fnjóskadal.
ALASKAÖSP
A laskaösp var lengst af aðeins ræktuð í görð-
um en er nú mikið gróður-
sett í skógrækt. Hún vex
hraðast íslenskra trjáa á
frjósömu landi. Hæstu trén
á Íslandi eru alaskaaspir;
um 25 metra háar. Myndin
er tekin í Mörkinni á Hall-
ormsstað.
REYNIVIÐUR
Reyniviður er algengur í görðum en mikil gróð-
ursetning hans í skógrækt
er nýlega hafin. Hann er
ómissandi í yndisskógrækt.
Myndi er tekin í Hallorms-
staðaskógi.
Austurland
1a Arnardalsstaðaskógur í Fljótsdal
2a Hallormsstaðarskógur
3a Jórvík í Breiðdal
Norðurland
1n Ásbyrgi
2n Grundarreitur í Eyjafirði
3n Kristnesskógur í Eyjarfirði
4n Mela- og Skuggabjargaskógur
5n Reykjarhólsskógur
6n Sigríðarstaðaskógur í Ljósavatnsskarði
7n Þórðarstaðaskógur, Belgsá og Bakkasel
8n Vaglaskógur
9n Vaglir á Þelamörk
Suðurland
1s Haukadalsskógur
2s Laugarvatnsskógur
3s Múlakot
4s Skógarreitur á Kirkjubæjarklaustri
5s Furulundurinn á Þingvöllum
6s Þjórsárdalur
7s Þórsmörk
8s Tumastaðir
Vesturland
1v Vatnshornsskógur
2v Mógilsá í Kollafirði
3v Norðtunguskógur
4v Selskógur
5v Stálpastaðaskógur
6v Jafnaskarðsskógur við Hreðavatn
Gróið land: 23.805 km2
Stöðuvötn: 2. 757 km2
Jöklar: 11.922 km2
Auðnir: 64.538 km2
Hlutfall gróins lands
Flatarmál Íslands er 103.000 ferkílómetrar
1v
2v
3v
4v
5v
6v
1n
2n
3n
4n
5n
6n
7n
8n
9n
1a
2a
3a
1s
2s
3s
4s
5s
6s
7s
8s
MYNDIR/ÞRÖSTUR EYSTEINSSON
SEX HELSTU TRJÁTEGUNDIR Í SKÓGRÆKT Á ÍSLANDI
A
llsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna
ályktaði um alþjóð-
legt ár skóga árið
2006. Þar kemur
fram að skógar og
sjálfbær umhirða þeirra geti skil-
að miklu til sjálfbærrar þróunar,
upprætingar fátæktar og því að
ná alþjóðlegum markmiðum um
þróun. Þar er lögð áhersla á sjálf-
bærri umhirðu allra gerða skóga,
þar með talin viðkvæm skógarvist-
kerfi og fram kemur sú sannfær-
ing að samstillt átak þurfi til að
auka vitund á öllum sviðum til að
styrkja sjálfbæra umhirðu, vernd-
un og sjálfbæra þróun allra skóg-
argerða til hagsbóta fyrir núlifandi
og óbornar kynslóðir.
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti
Íslands, setti alþjóðlegt ár skóga
2011 við formlega athöfn á Bessa-
stöðum á miðvikudaginn. Verkefnið
byggir á fyrrnefndri hvatningu SÞ
um samstillt átak í umhverfisvernd
og skógrækt.
Orð eru til alls fyrst
Hulda Guðmundsdóttir skógar-
bóndi er umsjónarmaður verkefn-
isins alþjóðlegt ár skóga á Íslandi.
Hún sér verkefnið í því ljósi að á
næstu vikum og mánuðum verði
athygli almennings vakin á mikil-
vægi íslenskra skóga í fjölbreyttum
skilningi, og með því vakni nauð-
synleg umræða um stöðuna í dag
og hvernig þjóðin sér framtíðina
fyrir sér í þessu samhengi.
„Þetta á ekki síst við um okkur
sem erum að vinna í skóginum.
Við höfum enga hagsmuni af því
að vinna gegn óskum fólksins í
landinu. Því erum við að hvetja til
samtals og verkefnið er eins konar
flaggskip þeirra samskipta,“ segir
Hulda.
Almennt talað vita Íslending-
ar fátt eitt um skógana sem klæða
landið. Það er leitun að þeim manni
sem ekki tengir saman skóg og
lífsgæði; við leitum flest okkar til
skóglendis þegar hugmyndin er að
glæða hversdaginn lífi. Hvar vill
fólk vera þegar það fer út í náttúr-
una? Hvar staðsetur fólk sumarhús
og aðra aðstöðu sem tengist frítíma
sem er öllum dýrmætur?
Hulda bendir á að verið sé að
vinna að stefnumótun hjá þeim
sem að íslenskum skógum koma
og sjálfbær þróun sé þar mönn-
um hugleikin. „Þar eru allir þessir
þættir sjálfbærrar þróunar áber-
andi, umhverfisþátturinn auðvit-
að og sá hagræni. En sá félagslegi
er síst minna verður og þá skipta
þessi atriði jafn miklu máli hvort
sem um ræktaðan skóg er að ræða
eða óræktaðan.“
Í skóglausu landi vantar skóg
Sameinuðu þjóðirnar standa fyrir alþjóðlegu ári skóga 2011. Verkefnið er hvatning til samstillts átaks í umhverfisvernd og skóg-
rækt. En hvar er skógrækt á Íslandi stödd á þessum tímamótum og hver er saga hennar? Svavar Hávarðsson komst að því að
stutt er síðan menn hófust handa af alvöru og vart ofsagt að skipulögð skógrækt sé rétt að slíta barnsskónum.
Nytjar skóganna
Um nytjar íslenskra skóga segir
Hulda það staðreynd að hönnuð-
ir, arkitektar og ýmsir aðilar sem
vilja vinna úr íslensku timbri hafi
þá reynslu að það sé erfitt að nálg-
ast unnið íslenskt timbur. Það sé
ekki hægt að treysta á öruggt inn-
lent framboð þurrkaðs viðar og á
sama tíma eru stæður af timbri
að skemmast af því þeim er ekki
komið til vinnslu.
„Það verður að huga að því að
koma á virkri keðju, frá hrávöru-
framleiðandanum til markaðar-
ins, og þá um leið þarf kannski að
endurskoða hvaða tré er verið að
rækta. Á til dæmis að leggja meiri
áherslu á íslenska reyniviðinn á
ákveðnum stöðum? Hann er okkar
sérstaða og er ákaflega fallegur
til smíði á listvörum og nytjahlut-
um. Ættum við að framleiða ókant-
skornar utanhússklæðningar sem
í dag eru ekki fluttar inn? Hugum
við að gömlu handverki? Hvað með
að á útivistarsvæðum, einkanlega
friðlýstum svæðum og þjóðgörð-
um verði auk húsgagna eða „þjóð-
gagna“, eins og mig langar að kalla
þau, hugað að gömlu stafverksað-
ferðinni sem áður fyrr var notuð
við gerð smáhýsa. Fyrir liggur að
timbur úr íslenskum skógum er og
verður sjaldgæft og því er mikil-
vægt að við hugum að því að marka
okkur sérstöðu,“ segir Hulda.
Meira en margur heldur
Þröstur Eysteinsson, sviðsstjóri
þjóðskóga hjá Skógrækt ríkisins,
bendir á að skógrækt á Íslandi er í
raun bráðungt fyrirbæri. Alla vega
má segja það um skógrækt í stórum
stíl. „Skógrækt er tuttugustu aldar
fyrirbæri. Skógrækt með gróður-
setningu byrjaði ekkert að ráði fyrr
en eftir 1950 og meirihluti gróður-
setningar á Íslandi hefur átt sér
stað eftir 1990. Þessir skógar sem
sjást í landslaginu núna eru litlir og
afmarkaðir. Samanborið við stærð
landsins er þetta lítið. Heildargróð-
ursetning frá upphafi þekur um það
bil þrjátíu þúsund hektara lands,
eða 0,3 prósent. Birkiskógarnir
þekja þess utan önnur 0,8 prósent
sem þýðir að heildarþekja skóga
og kjarrs á Íslandi er rúmt prósent
lands. Það er nú ekki meira.“
Þröstur bendir á að umfang
skóga sé meira í hugum fólks en það
raunverulega er af þeirri ástæðu að
meirihluti skógræktar á sér stað í
grennd við þéttbýli. „Þar hafa skóg-
ræktarfélög verið virk en þetta er
blekkjandi. Nýlega skógræktin er
síðan á bújörðum meðfram þjóð-
vegum landsins. Þess vegna er
skógræktin sýnilegri en umfang
hennar gefur tilefni til.“
Þegar ógnir við skógrækt ber
á góma segir Þröstur að tilraunir
einstakra aðila til að hamla skóg-
rækt sé ein helsta ógnin. „Sumir
eru beinlínis á móti skógrækt, af
ýmsum ástæðum, og vinna gegn
framgangi hennar. Sjálfsagt er að
skógrækt taki tillit til eðlilegra
verndarsjónarmiða og skipulags,
og hún gerir það, en sumir halda
fram ýktum eða jafnvel óraunhæf-
um skoðunum, sérstaklega með til-
liti til þess að umfang skógræktar á
Íslandi er mjög takmarkað.“
Margar hendur vinna létt verk
Skógrækt á Íslandi má skipta ann-
ars vegar í ríkis- og atvinnutengda
skógrækt og hins vegar í skógrækt
FRAMHALD Á SÍÐU 28
Landshlutaverkefnin eru fimm og
markar kortið þau svæði sem hvert
þeirra hefur umsjón með.
Á Íslandi eru yfir 60 skógræktarfélög
um allt land.
ÞJÓÐSKÓGAR OG LANDSHLUTAVERKEFNI Í SKÓGRÆKT