19. júní - 19.06.1987, Qupperneq 7

„Nýjársræðan skiptir miklu máli
fyrir forsetann vegna þess að þar
gefst tækifæri til þess að tala við alla
þjóðina í einu, ef hún vill hlusta, og
þess vegna hlýtur forsetinn að reyna
einmitt á þeim tímamótum, að koma
til skila því sem hann eða hún hefur
verið að hugleiða á árinu sem er að
líða og beina athygli manna að þeim
málum sem honum finnst brenna
heitast."
- í nýjársræðunum 1986 og 1987
varð þér tíðrætt um skólamálin og
fjölmiðlana og mikilvægi menningar-
arfsins. Það er einnig greinilegt að
æskan er þér afar hugleikin sem og öll
uppbygging og ræktun. En hvernig
verða þessar ræður til og flytur þú
nokkurn tíma ræður sem aðrir hafa
samið fyrir þig?
„Það er alltaf mikil vinna að undir-
búa ræðu og meira verk en margan
grunar. Ég sit sjálf í þeirri srniðju að
semja mínar ræður, þótt auðvitað
leiti ég iðulega til góðra ráðgjafa. Þær
eru niðurstöður þess sem maður hef-
ur lengi verið að velta fyrir sér. Síð-
asta nýjársræðan var t.d. niðurstaða
þess sem ég hef verið að íhuga Iengi
og hef mikið rætt um við sérfræðinga
en það er staða okkar í menntamál-
um. Sumar þessar ræður mínar bera í
sér áríðandi skilaboð til þjóðarinnar
því framtíðin veltur öll á því hvernig
okkur tekst til í þessum málum. Góð-
ur vinur minn, sem er búsettur
erlendis, sagði um ræðuna mína í
fyrra að hún væri ramakvein.
Það er rétt að ég hef aftur og aftur
minnt á sérstöðu okkar og mikilvægi
tungunnar, sögunnar og landsins og
mikilvægi þess að vera frjáls í þessu
landi. Allt þetta sem gerir okkur eilít-
ið öðruvísi en aðra, þannig að við
drukknum ekki eða hverfum inn í
þetta allsherjar alþjóðlega flóð þar
sem allt er keimlíkt og ekkert sker sig
úr.“
- Nú virðast pólitísk stjórnvöld
hafa litlar áhyggjur af erlendum fjöl-
miðlaáhrifum og litlar áhyggjur af
skólunum eða að minnsta kosti hlúa
þau ekki nægilega að þeim. Hvað tel-
ur þú að almenningur í landinu geti
gert til þess að breyta þessu?
„Mér finnst almenningur vera að
vakna til vitundar um þessi mál og
það er auðvitað fyrst og síðast
almenningur sem ræður hvaða stefnu
þau taka. Kjósendur hljóta að geta
ráðið miklu um hvað þingmenn
leggja áherslu á. Ég er þeirrar
skoðunar að sé lögð næg áhersla á
menntamálin svo þjóðin verði vel
menntuð og upplýst, þá takist okkur
að ráða enn betur við atvinnumálin
og verða fær um að skapa þær nýj-
ungar sem við þurfum til þess að
komast af í þessu landi.
Ég hef þá bjargföstu trú að stjórn-
málamenn okkar muni á komandi
árum sjá hag í að auka fjárveitingar á
þessum sviðum. Á fjárlögum hafa
mennta- og menningarmál einatt ver-
ið sett alltof neðarlega - á eftir flest-
um öðrum málum, en ég held að
menn séu farnir að gera sér ljósa
nauðsyn þess að veita þessum málum
forgang.
DRAUMUR UM ÍSLENSKAN ÞEKKINGAR-
BANKA
Við þurfum að skapa okkur orðstír
á alþjóðavettvangi sem traust og há-
menntuð þjóð. Ég á mér draum um
íslenskan þekkingarbanka. Við ætt-
um að vera fremst í rannsóknum á
öllu er lítur að sérþekkingu í fiskiðn-
aði, jarðvísindum, jarðhita- og orku-
nýtingu - og að sjálfsögu ættum við
að vera fremst í rannsóknum í nor-
rænum fræðum - þannig að unnt yrði
að leita til íslands eftir öllum gögnum
er þetta varðar. Tækist þetta væri
okkur borgið, en vitanlega kostar það
peninga. Við íslendingar verðum að
hugsa stórt og efla sjálfsvirðingu
þjóðarinnar. Á miðöldum skrifuðu
íslendingar sögur og ortu kvæði sem
báru hróður þeirra víða um lönd og
skópu sér orðstír sem enn lifir. Við
íslendingar tuttugustu aldar eigum
líka að afla okkur virðingar meðal
annarra þjóða á sviði þekkingar og
framfara á sem flestum sviðum.“
Ég hrífst með þegar hinn bjartleiti
forseti okkar lýsir framtíðardraumi
sínum og möguleikum lands og
þjóðar. Mér verður ósjálfrátt hugsað
til frægrar lýsingar á öðru mani sem
engan íslending lætur ósnortinn. Og
forsetinn heldur áfram.
„Ég þrái ekkert heitar en velfarnað
þessarar þjóðar og ég hef lengi haft
mikinn metnað fyrir okkar hönd.
Guðrún Jónsdótir, kennarinn minn í
Forsetinn ræðir við blaðamann 19. júní á
skrifstofu sinni ■ Stjórnarráðshúsinu.
(Ljósmyndir Anna Fjóla Gísladóttir).
Landakoti, sem ávallt var kölluð
fröken Guðrún, hafði mikil og mót-
andi áhrif á mig og þjóðerniskennd
mína strax í æsku. Hún sagði okkur
íslendingasögurnar í tímum - mælti
þær af munni fram. Þannig lærði ég
að meta sögurnar, en fröken Guðrún
lagði ekki síður áherslu á að kenna
okkur íslandssöguna vel og að meta
gildi hennar. Hún lagði einnig mikla
rækt við íslenskt mál og ásamt afa
mínum hafði hún mest áhrif á mig að
þessu leyti. Hún kenndi mér sem sagt
að meta íslenska arfinn og aldrei
nokkurn tíma hefði komið til greina
að ég settist að erlendis. Ég er alltof
mikill íslendingur í mér til þess.“
- Áttirðu einhverja uppáhalds-
persónu í íslendingasögunum?
„Það voru einkum þessar persónur
sem voru svo fallegar, Gunnar á
Hlíðarenda og svo náttúrulega Kjart-
an Ólafsson og Guðrún, þótti ég
felldi mig kannske ekki við allt sem
hún gerði, og ég hafði miklar mætur á
Bolla. Ég fann svo til með honum.
Mér fannst þá og finnst það enn að
Bolli hafi verið svo mannlegur. Hann
vissi hvað hann var að gera, - hann
varð að velja. Uppáhaldssagan mín,
bók bókanna fyrir utan Biblíuna, er
auðvitað Njála. Einnig hef ég miklar
mætur á Eglu og Eyrbyggju og eitt
það skemmtilegasta sem ég geri er að
fara um söguslóðir með sögurnar í
huganum, og ekki síst um Snæfells-
nesið með Eyrbyggju í farteskinu."
7