19. júní - 19.06.1987, Síða 57

ERV MÐ SEM VIÐ
VHJUM?
/
nýafstöðum kosningum til
Alþingis, hinn 25. apríl síðast-
liðinn, gerðust þau tíðindi í
íslenskum stjórnmálum sem
vakið hafa athygli víða unt heim.
Samtök um kvennalista, sem fyrst
buðu fram til Alþingis í kosningunum
vorið 1983 og fengu þá þrjá fulltrúa
kjörna, tvöfölduðu nú þingmanna-
tölu sína, fengu sex konur kjörnar.
Þegar eftir að úrslitin voru kunn
hófust vangaveltur og umræður um
hugsanlega stjórnarþátttöku þeirra
og formaður Alþýðuflokksins beið
ekki boðanna heldur vatt sér strax á
þeirra fund til að leita hófanna um,
hvort grundvöllur væri fyrir stjórnar-
myndun þessara flokka ásamt Sjálf-
stæðisflokki - en þann kost hafði
hann þegar fyrir kosningarnar talið
fýsilegan. Þegar þessar línur eru rit-
aðar hefur enn engum verið falin
stjórnarmyndun og alls óljóst með
hverjum hætti hún verður - en sú
hugmynd að kona kunni að verða
forsætisráðherra á íslandi hefur flog-
ið til fjölmiðla um heim allan.
Skyndilega er sú staða komin upp í
íslenska lýðveldinu, sem fyrst ríkja
kaus sér konu á forsetastól í lýðræðis-
legum kosningum, að sú hin sama
kona kunni að fela einni af kynsystr-
um sínum á Alþingi stjórnarmyndun.
Þannig gæti ísland einnig orðið fyrst
lýðræðisríkja heimsins til að eiga
konur samtímis í embættum forseta
og forsætisráðherra.
Þá hefur það jafnframt borið til
tíðinda í íslenskum stjórnmálum að
Framsóknarflokkurinn hefur aftur
fengið konu kjörna á Alþingi í fyrsta
sinn frá 1949 og hafa þá allir þing-
flokkarnir konur innan sinna vé-
banda þótt fáar séu. Sjálfstæðisflokk-
ur og Alþýðubandalag fengu hvor um
sig tvær konur kjörnar, Alþýðuflokk-
ur, Framsóknarflokkur og Borgara-
flokkur sína hver. Það er hinsvegar
eitt af forvitnis- og umhugsunarefn-
um þessara kosninga hvers vegna
ekki fleiri konur náðu kjöri af fram-
boðslistum þeirra; hvers vegna ís-
GREIN: MARGRÉT HEINREKSDÓTTIR
lenskar konur kjósa fremur að fylkja
sér um sérstakan kvennaflokk en að
styðja til áhrifa þær konur sem eru að
reyna að hasla sér völl innan bland-
aðra flokka. Er það vegna þess að
þær treysta því ekki að raddir kvenn-
anna verði nokkurn tíma nógu sterk-
ar í blönduðum kór? Er það vegna
þess, að flokkarnir hafa vaknað of
seint til meðvitundar um að aukin
áhrif kvenna í þjóðfélaginu verði
ekki umflúin og þau skref sem þeir
hafa stigið til móts við flokkssystur
sínar verið of stutt og af seint tekin?
Eða er það vegna þess að konur
skjóti sér í skjól kvennalista til að
komast hjá því að taka afstöðu til
hugmyndafræði og efnahagsmála eins
og oft er haldið fram? Þannig mætti
áfram spyrja margs og lengi og senni-
lega yrðu svörin á ýmsa lund. Það
hlýtur hinsvegar að verða brýnt um-
hugsunarefni á næstum árum hvort
það sé æskileg þróun eða ekki, að Al-
þingi skiptist í vaxandi mæli í fylking-
ar eftir kynjum. Því má líka velta fyr-
ir sér hvort næsta skrefið ætti að
verða að leggja niður núverandi
deildaskiptingu Alþingis, afnema efri
og neðri deild en setja í staðinn karla-
og kvennadeildir, þar sem þjóðmálin
yrðu rædd út frá forsendum og lífsýn
karla annarsvegar og kvenna hinsveg-
ar og taka þau síðan til endanlegrar
afgreiðslu í Sameinuðu þingi.
UM TVENNT AÐ VELJA
Ljóst er að sókn kvenna inn á
Alþingi verður ekki við snúið.
Því er ekki nema um tvennt að
velja; að halda áfram á braut
kyngreiningar og reikna þá með
stofnun sérstakra samtaka um karla-
lista, hreins karlaflokks, sem leggi til
grundvallar sérstakar forsendur og
líffsýn karla - eða fjölga svo um mun-
ar konum í þingflokkum annarra
stjórnmálaflokka og miða að sem
jafnastri skiptingu þingsæta milli
karla og kvenna innan hvers flokks.
Það verður ekki gert nema með því
að taka upp kerfi sem tryggi slíka
skiptingu en því verður ekki á komið
nema karlar víki í vaxandi mæli úr ör-
uggum þingsætum á framboðslistum
flokkanna og að kvennaraddirnar
verði styrktar í stjórnunarkerfum
þeirra.
f Alþingiskosningunum 1983 þre-
faldaðist fjöldi kvenna á þingi, fór úr
þremur upp í níu, þar af voru þrjár af
kvennalista en sex úr öðrum
flokkum. Nú, fjórum árum síðar,
hafa þrettán konur verið kjörnar, þar
af sex af kvennalista, sjö frá blönduð-
um flokkum, þeir fá aðeins einni
konu fleiri en fyrir fjórum árum. Seg-
ir það að ekkert hafi í raun og veru
breyst innan blönduðu flokkanna?
Nei, svo er sem betur fer ekki. Þar
hefur ýmislegt breyst til batnaðar
enda þótt þær breytingar hafi ekki
skilað fleiri konum inn á Alþingi að
þessu sinni. Líklegt er reyndar, að
fjölgun kvenna hefði orðið meiri í
blönduðu flokkunum í ár, ef ekki
hefði komið til klofningur Sjálfstæðis-
flokksins og stökk fráfarandi forsætis-
ráðherra milli kjördæma.
Það sem á hefur unnist er árangur
áratuga baráttu margra mætra
kvenna ekki aðeins þeirra sem staðið
hafa fyrir kvennaframboðum síðast-
liðin fimm ár, heldur og hinna sem
ruddu braut lagalegu jafnrétti og auk-
inni menntun kvenna, forsendum
þess að myndarlegur hópur kvenna er
nú fær um að takast á hendur þau
margvíslegu og erfiðu verkefni sem
stjórnun samfélagsins fylgja.
Það fer hinsvegar ekkert á milli
mála að kvennaframboðið 1983 og sá
hljómgrunnur sém það hefur notið á
57