19. júní - 19.06.1987, Qupperneq 93

Systurnar Iðunn og Kristín
Steinsdætur hafa allt í einu
stokkið fram á ritvöllinn sem
leikritahöfundar, fyrst með
sviðsverkinu Síldin kemur - síldin fer
og síðan á eftirminnilegan hátt með
útvarpsleikritinu 19.júní. Pað leikrit
hlaut fyrstu verðlaun í leikrita-
samkeppni ríkisútvarpsins á s.l.
hausti, en systurnar sendu alls inn
þrjú lcikrit í þá keppni. Fyrir utan
verðlaunaleikritið hyggst leiklistar-
deildin útvarpa öðru hinna tveggja,
sem nefnist Enginn skaði skeður.
19.júní lýsir einum degi í lífi Önnu,
sem vinnur á ónafngreindu blaði og
er þriggja barna móðir og húsmóðir.
Anna ákveður strax í byrjun þessa
dags sem leikritið gerist á, þ.e.
19.júní, að eyða honum með því að
taka þátt í kvennahátíðarhöldunum
eins og hún orðar það. Hún ætlar á
útifund og samkomur í Hlaðvarpan-
um og gott ef hún endar ekki á
„pöbb“ og sjarmerar cinn ungan, eins
og hún segir við mann sinn Jonna.
Þau ætla reyndar líka að gera sér
dagamun og fara saman út að borða í
hádeginu þennan dag.
KEMUR
NÓRA
HEIM
þeirra í garð móður sinnar er engu
minni en allra hinna. Önnu gefst eng-
inn stundarfriður, dagurinn sem byrj-
aði svo vel er ónýtur þegar húmar að
kvöldi, en þá bregður hinsvegar svo
við að Anna rýkur á dyr og gefur skít
í allt og alla eins og Nóra forðum í
Brúðuheimili Ibsens. Hún ætlar á
fund í Hlaðvarpanum segir hún - en
við vitum ekki hvenær eða hvort hún
kemur aftur. Og hún skellir á eftir
sér!
upp skýr mynd af konunni sem kring-
umstæðurnar þvinga til fórnfýsi og þá
jafnframt hvernig sú fórnfýsi snýst
gegn henni sjálfri. í tilviki Önnu
eykst fórnfýsi hennar í samræmi við
truflanir og aukið álag frá öllum þeim
sem ætlast til að hún og heimili henn-
ar sé „farfuglaheimili" og „mann-
lífsöskuhaugur" svo notuð séu henn-
ar eigin orð. En Anna hefur líka van-
ið sig á „að bjóða öllum allt“ og „að
móðga engan“ - þannig heldur hún
eins og svo margar konur að hún geti
losað sig við óþægindi.
Uppbygging verksins er að mörgu
leyti í samræmi við truflaðan og
brotakenndan daginn í lífi Önnu - en
það þýðir ekki að verkið sé ruglings-
legt. í því er skýr lína sem tengir
brotin saman - lína sem endar í
andsvari Önnu í lokin. Stíll höfund-
anna er raunsæislegur í aðalatriðum,
en lyftist þó stundum upp á fjarstæðu-
kennt svið, einkanlega þegar Anna
talar við sjálfan sig í speglinum inni á
baðherberginu, eina athvarfi hennar
á erilsömu heimilinu. í þeim atriðum
svarar spegilmyndin henni, hin
Annan skammar og gagnrýnir Önnu
Systurnar Iðunn og Kristín Steinsdætur. Ljósmynd DV.
En allt fer öðruvísi en Anna ætlar
sér. Áður en langt er liðið á morgun-
inn verður hún og heimili hennar
fyrir alls kyns utanaðkomandi trufl-
unum. Rosknir vinir utan af landi
sem eru í bænum að skoða landbún-
aðarsýningu reka inn nefið og bjóða
sjálfum sér í mat og seinna í gistingu.
Anna gctur ekki sagt þeim eins og er,
að hún hafi hugsað sér að vera að
heiman þcnnan dag og bætir unt bet-
ur með því að bjóða tengdamóður
sinni í mat sveitavinunum til samlæt-
is. Eftir þessa truflun, fer skriðan af
stað og hver uppákoman rekur aðra -
síminn hringir - stálpuð og uppkom-
inn börn Önnu þurfa aðstoð - eða
koma í óvænta hcimsókn með vini og
börn í eftirdragi. Tilætlunarsemi
Leikritið 19.júní er alveg dæmi-
gert leikrit unr reynsluheim
kvenna, þ.e. þá reynslu sem
konur upplifa sérstaklega í
hlutverkum sínum sem eiginkona-
móðir-sálusorgari-þjónn og þræll.
Þótt verkið risti ekki djúpt tilfinn-
ingalega eða dramatískt, þá er dregin
GREIN: HLÍN AGNARSDÓTTIR
hvunndagsins og fórnfýsinnar. Með
þessu er jafnframt undirstrikuð sú til-
finning sem margar konur kannast
við, að geta ekki, eða leyfa sér ekki
að vera þær sjálfar, að fá ekki tæki-
færi til þcss að njóta sín sem heilar
persónur í lífi og starfi. Iðunn og
Kristín sýna einnig í þessu verki sér-
staka hæfileika til að ná tungutaki og
hugsunarhætti þeirra persóna sem
þær skapa. í því sambandi nægir að
nefna dætur Önnu; Helgu sem er í
háskólanum og talar eins og stúdent-
um er tamt og svo táninginn Sollu,
sem finnst allir eldri en tuttugu gamlir
og hallærislegir. Eins má nefna mjög
trúverðugt tungutak hjónanna úr
Hellubæ, sem tala allt annað tungu-
mál en fólkið á mölinni.
93