Fréttablaðið - 23.06.2011, Blaðsíða 26

26 23. júní 2011 FIMMTUDAGUR
Opnunartími:
Mán-Fös. kl: 10-18
Laug-Sun. kl: 12-16
Fossháls 5-7 l 110 Reykjavík
Sími 551 5600 l utilegumadurinn.is
Rockwood fellihýsi fyrir íslenskar aðstæður
Rockwood Premier 2317G 12 fet. Rockwood 191XR OFF ROAD 10 fet.Rockwood Premier 1904 10 fet.
Ríkulegur staðalbúnaður í Rockwood fellihýsum
• Galvaníseruð grind
• Evrópskar þrýstibremsur
• Upphitaðar 12 cm springdýnur
• Tjakkar með sandskeifum á öllum
hornum
• Góð fjöðrun, fjaðrir sem henta vel á
íslenskum vegum
• Útdraganleg trappa við inngang
• Breitt nefhjól (uppblásið gúmmídekk)
• Handbremsa og varadekk m/hlíf
• 50 mm kúlutengi
• 220v tengill (blár skv. reglugerð)
• Útvarp með geislaspilara,
hátalarar inni og úti
• Radial dekk / 13” álfelgur
• Vatnsh. öndunardúkur í svefnrými
• Dometic kæliskápur XL 2,5 cubic
• SMEV ryðfrí gaseldavél m/rafstarti
• 2 gaskútar
• Gasviðvörunarkerfi
• Öflug Truma combi 4 miðstöð
m/heitu vatni
• Stór loftlúga m/þriggja hraða viftu
• Skyggni (markísa)
• Skyggðir gluggar
• Flugnanet f. gluggum og hurð
• Gardínur f. gluggum og svefnrými
• 2ja feta geymsluhólf
• Stórt farangurshólf
• Voldugir öryggisarmar fyrir þak
og tjald
• 3 x 12 volta loftljós og 1 x útiljós
• 1 x færanlegt lesljós með viftu
• 110 amp rafgeymir
• Heitt og kalt vatn, tengt
• Rafmagnsvatnsdæla
• 86 lítra vatnstankur
• Klósett með hengi
Torfæru útgáfan frá Rockwood
fyrir þá sem vilja komast lengra.
m/ útdraganlegri hlið.
• upphækkað á 15” dekkjum
• sér styrkt grind og sterkari hjólabúnaður.
Verð: 2.698.000krVerð: 2.998.000kr Verð: 2.898.000kr
Í tilefni af umræðum í fjölmiðlum undanfarið um erfiðleika í fang-
elsismálum okkar Íslendinga lang-
ar mig til þess að skjóta inn nokkr-
um orðum um valkosti.
Í byrjun sjöunda áratugarins var
ég sumarafleysingamaður í lög-
reglunni í Reykjavík og kynntist
„hinni hliðinni“ á lífinu í Reykja-
vík. Seinna í læknanámi og eftir
útskrift kynntist ég við störf
á Kleppspítala æ fleirum, sem
höfðu komist í kast við lögin og
lent í fangelsi. Margir höfðu þeir/
þær ungir í ölvímu eða síðari árin
í vímu eiturlyfja brotið af sér og
orðið „tugthúslimir“ fyrir. Þess-
ir einstaklingar, sem oft komu frá
brotnum heimilum eða „sjúkum“
fjölskyldum, með t.d. geðveikri
móður og áfengissjúkum föður
eru gjarnan viðkvæmar sálir. Sem
börn höfðu þau aldrei fengið að
finna fyrir þeim varnarmúr (pro-
tective shield) frá foreldrum/upp-
eldisaðilum, sem hverju ungviði
er svo mikilvægt til þess að ná að
þroskast og vaxa andlega, siðferði-
lega og félagslega. Frá árinu 1971
hef ég unnið 20 ár á Norðurlönd-
um á geðdeildum fyrir fullorðna,
börn og unglinga og er sama sagan
þar og hér. Einstaklingar, sem að
mínum dómi vantaði grundvallar-
stuðning í æsku, lenda í fangelsi í
stað þess að fá meðferð og aðstoð
til að ná fótfestu í lífinu.
Á árunum 1979-1989 veitti ég
forstöðu dagdeild geðdeildar Borg-
arspítalans. Byggðist starfsemi
þessarar deildar, sem hafði allt
að 24 sjúklinga í meðferð í einu,
á hugmyndum frá Norðurlöndum,
Hollandi, Þýskalandi og Bandaríkj-
unum. Á þessum árum heimsótti
ég hartnær 60 geðdeildir í þess-
um löndum og þá fyrst og fremst
dagdeildir og meðferðarheimili.
Á dagdeild Borgarspítalans var
megináhersla lögð á hópvinnu, en
einstaklings- og fjölskyldumeð-
ferð skipaði og háan sess á deild-
inni. Með þessu fyrirkomulagi
skapaðist víxlverkun milli með-
ferðar, fjölskyldu og vinnu, sem að
mínum dómi er mjög mikilvæg ein-
staklingum í sálarkreppu. Margir
þessara einstaklinga höfðu átt við
vímuefnavanda að etja í kjölfar
vanrækslu í æsku, ofbeldis, mis-
þyrminga, nauðgunar eða sifja-
spella. Ekki var óalgengt að lag-
anna verðir hefðu komið inn í líf
þeirra.
Föstum reglum var fylgt á deild-
inni og fólk aðstoðað til þess að
skipuleggja líf sitt og líta fram á
við. Kallaði ég þessa meðferð „lífs-
ins skóla“ í viðtölum við þá ein-
staklinga og fjölskyldur, sem með-
ferð fengu. Eftir u.þ.b. 3 mánaða
meðferð fórum við að sjá árang-
ur, en sumir komu á deildina mun
lengur, enda er ekki til nein hrað-
spólun eftir margra ára andleg-
an sársauka og vanlíðan. Starfs-
fólkið, sem var frábært, var af
ýmsum toga: hjúkrunarfræðingar,
sjúkraþjálfarar, iðjuþjálfar, list-
þjálfar, sálfræðingar, félagsráð-
gjafar, aðstoðarlæknar og geð-
læknar. Fór mönnun starfsliðsins
eftir ýmsu og sama gilti um með-
ferðarúrræði og fræðslu. Meðferð-
in beindist bæði að hinu talaða orði
og ekki síður tjáningu tilfinninga/
hugsana í formi hreyfingar, teikn-
inga, málunar o.s.frv. Á haustin
var tekið slátur og kartöflur, sem
settar höfðu verið niður um vorið,
teknar upp.
Áhugi starfsfólks var mikill
enda sást góður árangur í flestum
tilvikum, en margir skjólstæðinga
höfðu verið inn og út af geðdeild-
um, sumir um margra ára skeið.
Deildin var rekin nær lyfjalaust.
Í sambandi við dagdeildina var og
sístækkandi göngudeild jafnframt
því sem innlögðum einstaklingum
á geðdeild Borgarspítala fækkaði.
Reynsla mín fær mig til þess
að drepa niður penna og benda á
dagdeildarmeðferð sem valkost í
málum dæmdra manna/kvenna,
sem ekki teljast hættuleg samfé-
laginu eða sem eftirmeðferð eftir
fangelsisvistun. Tel ég að virk
meðferð sérlega yngra fólks muni
bera langvarandi árangur og mun
betri en innilokun og lítið sam-
band við fjölskyldu, atvinnulíf og
lífið sjálft utan veggja fangelsis,
Vitur maður og reyndur á þessu
sviði Njörður P. Njarðvík sagði
á fundi eitt sinn eitthvað á þessa
leið: Er nokkurt vit í því að kasta
óhörðnuðum unglingi, sem framið
hefur „fíkniefnabrot“, beint á Litla
Hraun eftir stutta afeitrun?
Vel verður að vanda bæði til vals
á starfsfólki og þeim sem með-
ferð hljóta. Undirbúningur allur
í formi forsamtala og jafnvel til-
rauna til meðferðar þarf að vera
vandaður. Ef vel er á spöðum hald-
ið er ég ekki í vafa um að þjóðfélag-
inu takist á þennan hátt að breyta
lífi margra einstaklinga til meiri
þroska og ábyrgðar. Er þá horft til
framtíðar, því að skaðaðir einstak-
lingar verða jú einnig foreldrar og
makar. Bitur, niðurbrotinn einstak-
lingur verður sjaldnast öðrum góð
fyrirmynd.
Glíma þarf á slíkum deildum við
margvíslegan vanda, andlegan, sið-
ferðilegan og félagslegan ásamt
vafalaust fíkniefnavanda og þar
gæti reynsla SÁÁ komið inn. Von-
ast ég til þess að ráðandi yfirvöld
líti á þennan valkost í stað þess að
einblína á stækkun lokaðra og ein-
angraðra fangelsa. Fangelsa sem
bjóða auk þess upp á margs konar
hættur fyrir óþroskaða einstak-
linga með lítið sjálfstraust og þol,
til þess að standast álag frá for-
föllnum, reyndum afbrotamönn-
um. Margur maðurinn/konan hefur
sagt við mig á löngum ferli mínum
í geðgeiranum „Ég kom út úr fang-
elsi sem verri manneskja en þegar
ég fór inn.“ Viljum við slíkt?
Árið 2007 sendi ég þessa grein til
yfirmanns fangelsismála og fékk
jákvæð viðbrögð. Enn hefur þó
ekkert í þessa veru verið gert þrátt
fyrir langa biðlista eftir afplán-
un dóma. Enda er kannski ekki á
öðru von þegar bið eftir nýju fang-
elsi hefur staðið í marga áratugi.
En þessi lausn, sem ég bendi hér
á gæti vafalaust stytt biðlista eftir
afplánun mikið.
Dagdeildarmeðferð sem kostur?
Í bakþanka sínum, Aðskilj-um til jöfnuðar, sem birtist í
Fréttablaðinu 21. júní síðastlið-
inn, lætur Kolbeinn Proppé að
því liggja að þjóðkirkjan í núver-
andi mynd heyri til liðnum tíma
og hafi einungis haldið velli
fram á þennan dag því hún sé
„teng[d] við ríkisstyrkta öndun-
arvél sem ég og þú og allir aðrir
skattgreiðendur borga“. Kol-
beinn virðist ennfremur þeirrar
skoðunar að hér komi fram mik-
ill ójöfnuður sem gangi freklega
gegn rétti og frelsi annarra og
hljóti að vinna gegn því samfé-
lagi sem við viljum tilheyra. Því
skuli „Aðskilj[a] til jöfnuðar“.
Látum það liggja á milli hluta
að sá aðskilnaður er þegar orð-
inn að flestu leyti, enda er þjóð-
kirkjan sjálfstæð stofnun og
sjálfstæður réttaraðili sem ber
réttindi og skyldur að lögum. En
burtséð frá því er þjóðkirkjan
ekki hafin yfir gagnrýni frekar
en annað í mannlegu samfélagi,
og er rétt og skylt að benda á
það sem betur má fara þegar
hún er annars vegar. Þá er sjálf-
sagt að gera breytingar til bóta
á ríkjandi fyrirkomulagi þegar
þess gerist þörf og vilji stendur
til þess. Þjóðkirkjan er þar ekki
undanskilin.
En í þeirri umræðu duga ekki
til formálalausir þankar á borð
við þá sem Kolbeinn leggur
fram. Það er eðlileg krafa að rétt
sé farið með málavexti, enda
leitt þegar málflutningur verð-
ur villandi og áróðurskenndur,
eins og svo oft vill verða þegar
þjóðkirkjan er gagnrýnd. Það
sýnir sig ekki síst þegar kemur
að fjárhagslegum samskiptum
þjóðkirkjunnar og ríkisins, hina
„ríkisstyrkt[u] öndunarvél“ sem
Kolbeinn kallar svo. Þó það sé til
að æra óstöðugan – svo oft hefur
þessi misskilningur verið leið-
réttur – get ég ekki látið hjá líða
að minna á hið rétta í þessu sam-
hengi.
Tekjur þjóðkirkjunnar byggja
á lögvörðum samningi við ríkið
á grundvelli kirkjueigna. Sam-
kvæmt honum afhendir þjóð-
kirkjan ríkinu miklar eignir sem
á móti greiðir tilteknum fjölda
presta og starfsmanna þjóð-
kirkjunnar laun. Þessi samn-
ingur hefur ekkert að gera með
trúfrelsi né stendur gegn því! Þá
er stór hluti af tekjum þjóðkirkj-
unnar fólginn í sóknargjöldun-
um, sem eru félagsgjöld þeirra
sem skráðir eru í þjóðkirkjuna.
Ríkið innheimtir þau fyrir þjóð-
kirkjuna sem og fyrir önnur trú-
félög. Hvað sóknargjöldin varð-
ar má geta þess að ríkið hefur
ítrekað skert þau með einhliða
lagasetningu frá því sem samið
var um þegar núverandi fyrir-
komulagi var komið á.
Hér er um tekjur þjóðkirkj-
unnar að ræða að langstærstum
hluta. Í þessu samhengi má líka
hafa í huga að þjóðkirkjan veitir
landsmönnum öllum víðtæka
þjónustu óháð trúfélagsaðild.
Auk þess stendur hún vörð um
mikil menningarverðmæti sem
fólgin eru í gömlum kirkjum
sem ríkið hefur friðlýst. Þá er
ótalin öll sú blómlega menning
sem þjóðkirkjan ræktar með
margvíslegu móti um land allt.
Í þessum efnum er síður en
svo gengið á rétt einstaklinga
eða annarra trúfélaga, ólíkt því
sem Kolbeinn lætur að liggja.
Raunin er sú að mannréttinda-
dómar hafa fallið sem taka af öll
tvímæli um að staða þjóðkirkj-
unnar gangi ekki gegn trúfrels-
isákvæði stjórnarskrárinnar og
almennum mannréttindum. Þá
ber ennfremur að geta þess að
þar sem skilið hefur á milli þjóð-
kirkjunnar og annarra trúfélaga
í fjárhagslegum efnum hefur
þjóðkirkjan bent á að eðlilegt sé
að ríkið rétti við hlut þeirra. Það
var meðal annars gert árið 2000
í tengslum við kristnitökuhá-
tíðina.
Það sem mönnum finnst um
þjóðkirkjuna og erindi hennar
gildir einu í þessu samhengi.
Þjóðkirkjan á sjálfsagt tilkall
til þeirra réttinda sem eðlileg
þykja í réttsýnu samfélagi þar
sem farið er að lögum. Enda þótt
annað mætti skilja af grein hans
leyfi ég mér að ætla að Kolbeinn
Proppé sé mér sammála um það.
Að gefnu tilefni
Fangelsismál
Páll
Eiríksson
fyrrverandi yfirlæknir í
geðlækningum
Trúmál
Gunnar
Jóhannesson
sóknarprestur
Er nokkurt vit í því að kasta óhörðnuðum
unglingi, sem framið hefur „fíkniefnabrot“,
beint á Litla Hraun eftir stutta afeitrun?