Fréttablaðið - 03.09.2011, Síða 26

3. september 2011 LAUGARDAGUR26
segir Eymundur en þau hjón úti-
loka ekki útflutning og hafa stigið
fyrstu skrefin í þá átt.
„Við fórum á sýningu á Ítalíu í
fyrra sem tengist Slow Food sam-
tökunum, en Eygló er einn af
stofnendum þeirrar hreyfingar á
Íslandi,“ segir Eymundur. „Það
var hugsað sem skóli fyrir okkur
og ekki var í deiglunni að gera stóra
sölusamninga. Það má hins vegar
segja að við séum þegar komin í lít-
ilsháttar útflutning með því að stíla
vörurnar okkar inn á ferðamenn.
Við gerum vörurnar aðgengilegar
fyrir þá með því að gefa út kynn-
ingarefni þar sem þeir sjá hvaðan
varan kemur. Það er nefnilega svo
að matar minjagripir eru vaxandi
hluti af ferðaþjónustu. Frekar en
að draga með sér styttu af lunda
vilja margir færa heim upplifun í
krukku. Við reynum að vera sýni-
leg fyrir ferðamanninn og hver veit
nema það beri ávöxt þegar fram í
sækir.“
Eygló segir að þau kjósi að fara
lífrænu leiðina. Vaxa inn í útflutn-
ing frekar en fara í átak þar sem
yfirráð eða dauði er aðalsmerkið.
„Það kemur aldrei upp sú staða að
við setjum stórfé í auglýsingar. Við
treystum á persónulega kynningu. Í
tíu ár hef ég staðið á hverjum vetri
í verslunum í Reykjavík frá því í
janúar og fram í apríl við að gefa
fólki grauta og brauð úr byggi. Þess
vegna borða Íslendingar sextíu tonn
af byggi af ökrunum hér,“ segir
Eymundur.
Evrópa og styrkjakerfið
Ekki verður hjá því komist að
inna Eymund og Eygló eftir skoð-
un þeirra á íslenskum landbúnaði
og Evrópuumræðunni í því sam-
hengi. Það hefur vart farið fram
hjá neinum að landsþekkt gestrisni
íslenskra bænda nær ekki til Evr-
ópu.
„Já, umræðan er vissulega ein-
kennileg á köflum. Við horfum
auðvitað helst til þeirra aðgerða
sem Evrópusambandið hefur grip-
ið til þess að styðja við lífrænan
landbúnað og auka hlutdeild hans
í heildinni. Þegar horft er til þess
stuðnings sem þar er í boði fyrir þá
sem stunda lífrænar framleiðsluað-
ferðir og hvernig reynt er að jafna
aðstöðumun með tilliti til landfræði-
legrar legu mætti ætla að lífrænum
bændum væri betur borgið innan
Evrópusambandsins. En margt á
eftir að skýrast betur áður en til
ákvörðunar kemur,“ segir Eymund-
ur.
Eygló bætir við að fyrir árið 2020
hafi Evrópusambandið einsett sér
að tuttugu prósent af allri landbún-
aðarframleiðslu verði lífræn. „Þar
er stefnt á tuttugu prósent fyrir
2020 því þar sjá menn lífæna rækt-
un sem besta svarið við vaxandi
mengun jarðvegs og grunnvatns.
Hér er þetta eitt prósent og engin
stefna hefur verið mótuð til framtíð-
ar. Það er í raun mikið áhyggjuefni.“
Hefðbundinn íslenskur land-
búnaður er að stórum hluta háður
styrkjum og því kann það að hljóma
eins og lygasaga að engir styrkir
ganga til þeirra á Vallanesi. Það
eru engar niðurgreiðslur eða fram-
leiðslustyrkir í gangi fyrir korn eða
grænmeti nema þá á örfáum teg-
undum til ylræktar en því er ekki
að skipta í Vallanesi þar sem enginn
er jarðhitinn.
„Okkur þætti reyndar ekkert
spennandi, á sama tíma og við
berjumst fyrir okkar sjálfstæði
sem matvælaframleiðendur, að
þiggja styrki og það er ekki svo að
við stundum okkar ræktun í skjóli
styrkjakerfisins. En það sitja ekki
allir við sama borð á Íslandi þegar
það kemur að fjarlægð frá mörk-
uðum, aðgengi að ódýrri orku og
meira að segja fjarskiptum. Það
má vissulega huga að því að jafna
út slíkan aðstöðumun, og eðlilegt að
þessi kerfi séu í stöðugri umræðu
og þróun,“ segir Eymundur.
Alþjóðlegt samfélag
Eitt grípur augað þegar farið er
um Vallanesjörðina en það eru lit-
ríkar byggingar þar sem vinnu-
fólk hefst við. Vallanes er hluti af
alþjóðlegu samtökunum WWOOF -
World Wide Opportunities on Org-
anic Farms, sem gefur ungu fólki
tækifæri til að ferðast um heim-
inn og taka þátt í ræktun á líf-
rænum býlum. Um sjálfboðastarf
er að ræða og fyrir vinnuframlag
sitt fær fólkið mat og skjól en hug-
myndafræðin snýst fyrst og síðast
um að kynnast fólki í nýju landi.
„Það má segja að hér ríki alþjóð-
legt andrúmsloft. Hér koma á
hverju ári um sextíu til sjötíu
útlendingar í gegnum starfsnám
eða WWOOF. Mörg þeirra eru
listafólk og því er jarðvegurinn
frjór í fleiri en einum skilningi hér
í Vallanesi,“ segir Eygló. „Margir
hafa komið ár eftir ár og bindast
þessum stað sterkum böndum.“
Að rækta skóg
Það verður að viðurkennast að
það er svolítið stuðandi að koma
að Vallanesi. Neikvæðni í garð
íslensks landbúnaðar þrífst þar
ekki nema augnablik. Hér sést
að stöðnun er hugarástand, ekki
að það sé endilega lýsandi fyrir
greinina, og möguleikarnir greini-
lega endalausir. Í farteskinu er
eitt og annað þegar Eymundur og
Eygló eru kvödd. Eitt er hversu lít-
ill skilningur er á því sem þar er
haft í hávegum; á lífrænni rækt-
un. Það kostar töluverða peninga á
hverju ári að fá vottunarstofu til að
taka út starfsemina, enda er lífræn
ræktun því háð að það sé skjalfest
að allt standist ströngustu kröfur. Á
sama tíma er vottun um vistvæna
framleiðslu að kostnaðarlausu fyrir
bændur í hefðbundnum búskap. Þau
halda því reyndar fram að mikið
skorti á að umhverfi til lífrænnar
ræktunar sé hvetjandi á Íslandi,
líkt og í löndum sem við berum
okkur saman við. Færa má fyri
því rök að menntakerfið og stofn-
anir ættu að koma að því að hvetja
til aukinnar hlutdeildar lífrænna
framleiðsluaðferða á Íslandi.
Annað er að Vallanes er ekki
bara býli í minningunni heldur ekk-
ert síður skógur. Þegar Eymundur
kom að jörðinni voru þar fáein tré á
stangli; við gamla bæinn og kirkju-
garðinn. Síðan hafa 350 hektarar
lands verið klæddir upp. „Hér hafa
verið gróðursett rúmlega milljón
tré. Mér þykir vænt um þá stað-
reynd. Ekki bara að þessi skóg-
ur mun nýtast komandi kynslóð-
um heldur ekki síður að trén gera
okkur það kleift að stunda þessa
ræktun sem varð ofan á. Skógur-
inn er það sem ég er stoltastur af
því hann mun lifa löngu eftir að
annað sem hér hefur verið gert er
gleymt.“
Þar er stefnt á tuttugu prósent
fyrir 2020 því þar sjá menn líf-
ræna ræktun sem besta svarið
við vaxandi mengun jarðvegs
og grunnvatns. Hér er þetta eitt
prósent og engin stefna hefur verið mótuð til
framtíðar. Það er í raun mikið áhyggjuefni.
FRAMHALD Á SÍÐU 28
FRAMHALD AF SÍÐU 24 VALLANES OG MÓÐIR JÖRÐ
Í Vallanesi fer fram:
■ Lífræn ræktun á grænmeti og
korni (bygg og nú heilhveiti)
■ Mölun, vinnsla, framleiðsla og
pökkun á vörum undir vöru-
merkinu Móðir Jörð.
■ Framleiðslan á bökunarvörun-
um (Hrökkvi) fer hins vegar fram
í Reykjavík þar sem er aðstaða
til framleiðslu.
■ Þetta lýtur stöðlum frá Vottunar-
stofunni Tún um lífræna ræktun
og framleiðslu. Á hverju ári
eru allir þættir framleiðslunnar
teknir út og vottaðir.
■ Sölu- og markaðsstarfsemi
annast hjónin sjálf undir vöru-
merkinu Móðir Jörð, en eru með
tvo samstarfsaðila í Reykjavík
sem annast dreifingu á korni
og öðrum framleiðsluvörum.
Eymundur og Eygló annast sjálf
alla sölumennsku og dreifingu
á fersku grænmeti beint frá
Vallanesi til verslana og veitinga-
húsa um allt land.
■ Afurðirnar eru í mestu framboði
í heilsugeiranum og verslunum
sem leggja áherslu á lífrænar
afurðir (heilsubúðir, Fjarðarkaup,
Melabúðin, Víði og Frú Lauga),
en eru í sívaxandi mæli fáanlegar
í öllum helstu matvöruverslun-
um; Krónunni, Nóatúni, Hag-
kaupum.
SKÓGUR TIL NYTJA Árið 1989 tók Eymundur að gróðursetja tré til nytja. Lerki er þar í forsæti. Eins og sjá má af gulum lit hafa trén látið mjög á sjá í hretinu í vor. Hins vegar er mikið um sveppi og ber í Vallaneslandinu
sem þau hjón ætla að nýta sérstaklega til að breikka vörulínuna Móður jörð. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI