Faxi - 01.03.1986, Blaðsíða 15

sem truflun hefur orðið á jafnvæg-
inu, hinu eðlilega lífeðlisfræðilega
ástandi.
I grein eftir Jóhannes Sæ-
mundsson prófessor, frá árinu
1949 um starfræna sjúkdóma seg-
ir m.a.: , .Heilbrigði er fólgin í
samræmdu starfi margra orku-
linda, enda þótt starf hverrar
þeirra stefni að ólíku takmarki. í
lífi allra manna eru meðal annars
tvenns konar markmið sem ekki
er auðvelt að samræma. í fyrsta
lagi hvöt til þess að tryggja velferð
sína og sinna, x öðru lagi að
tryggja velferð mannkynsins eða
þjóðfélagsins. Oft gengur þetta
slysalítið, en hver einasta af eðlis-
hvötum mannsins virðist stefna
að því að eflast sem mest og ná
sem mestri lífsorku til umráða.
Samkeppni hvatanna veldur því,
að þær halda hver annarri í skefj-
um, en einnig ber þess að gæta að
uppeldi, siðferðilegur þroski,
kröfur annarra manna og þjóðfé-
lagsins leggja hömlur á hinar
frumstæðu hvatir“. Síðar í sömu
grein segir: „Lífið getur hæglega
leildð fólk svo grátt, að því sé
nauðugur einn kostur að semja
vopnahlé við það um stund, biðja
um frest áður en lagt er út í lífs-
baráttuna að nýju. En þetta
vopnahlé fæst aðeins með því að
vera veikur og þar með löglega af-
sakaður“.
Aður er minnst á hve afstætt
hugtakið heilbrigði er í raun. Má
þar nefna að ástand sem telst eðli-
legt hjá öldruðum telst afbrigði-
legt hjá ungum. Svo er t.d. um
heyrnartap. Sjötíu ára maður sem
ekki heyrir í engisprettu er samt
talinn heilbrigður en ungur mað-
ur væri athugaður nánar og
heyrnarmældur.
í könnun á heilsufari og högum
aldraðra í Reykjavík kom í ljós
töluverður munur á því hvert var
mat gamla fólksins á eigin heilsu,
annars vegar, og mat þess á eigin
getu eða færni, hins vegar.
Ef heilbrigði er metið út frá
notkun heilbrigðisþjónustu fáum
við aðra mynd en ef gengið er út
frá heilsufarskönnunum. Fjórt-
ándi hver þeirra sem fá verk fyrir
brjóst leitar til læknis, en einungis
einn af hverjum 180 sem fá höfuð-
verk, samkvæmt breskri rann-
sókn.
Bandarísk rannsókn leiddi í ljós
að ltarlmaður á aldrinum 20-45
ára lendir að meðaltali í eftirtöld-
um veikindum og óþægindum á
20 ára tímabili:
— Einum lífshættulegum sjúk-
dómi.
- Túttugu veikindum sem gera
hann óvinnufæran um styttri eða
lengri tíma.
— TVö hundruð minniháttar veik-
indum sem leiða ekki til íjarvista
frá vinnu.
- Eitt þúsund minniháttar óþæg-
indum sem benda til að ekki sé
allt með felldu, án þess þó að hægt
sé að greina sjúkdóm.
Samtals eru þetta um tólf
hundruð tilvik eða meira en eitt á
viku!
Skilin á milli sjúkdóms og heil-
brigði eru því óskýr og taka mið af
aðstæðum. Hafi einhver haldið að
hægt væri að sýna fram á heil-
brigði með því einu að afsanna
sjúkdóm þá er svo ekki. Aðeins
fyrir mjög fáa sjúkdóma eru t.d.
til alþjóðlega viðurkennd skil-
nterki. Jafnvel algengar rann-
sóknir til að segja til um hvort eitt-
hvað sé athugavert, eins og rönt-
genmynd af lungum til að stað-
festa eða útiloka merki um sjúk-
dóm, eru ekki nákvæmari en svo
að það getur skeikað allt að
30—50% ef fleiri en einn læknir
skoðar sönut myndir. Sama er að
segja um mat á hjartalínuritum
o.fl.
Tækni nútíma læknisfræði leys-
ir mörg vandamál en býr jafn-
framt til ný. Eitt þeirra er „sjúkl-
ingurinn" sem er heilbrigður að
eigin mati en reynist veikur sam-
kvæmt mælingum, og öfugt. í
sumum tilvikum er um að ræða
sjúkdóm án einkenna en í öðrum
ranga mælingu eða frávik frá
meðaltali sem ef til vill er ekki
meðaltal þegar betur er að gáð.
SJÚKDÓMSHUGTAKIÐ
• Samfélagið
telur að
viðkomandi
sé sjúkur
• Einstaklingurinn
telur sig
sjúkan
• Læknisfræðilega
sjúkur
Það er því engin furða þó að
sjúklingurinn og heilbrigðis-
starfsmaðurinn eigi stundum erf-
itt með að skilja hvor annan og
hafi mismunandi skoðun á því
hvað sé heilbrigði.
Alþj óðaheilbrigðisstofnunin,
WHO samþykkti árið 1980 stór-
huga áætlun seni nefnd hefur ver-
ið Health for all by the year 2000
sem ég kýs að hefna á íslensku
„Heilbrigð sál í hraustum lík-
ama“.
Samþykkt þessi er í reynd sátt-
máli aðildarþjóðanna 162 um
stórfellt átak til að auka heilbrigði
jarðarbúa. Sett hafa verið skamm-
tíma- og langtímamarkmið. Fyrir
Evrópu og þar með talið Island
eru meginmarkmiðin samtals 38,
og skiptast í ijóra kafla.
Heilbrigð sál í hraustum líkama
(Health for all by the year 2000)
Markmið:
1. Jafna misrétti í heilbrigði
(equity in health)
2. Auka lífsgæði
(add lif to years)
3. Heilbrigðara líf
(add health to life)
4. Auka lífslíkur
(add years to lifé)
Þetta eru stórhuga markmið,
nánast lífskjara- og heilbrigðis-
sáttmáli þjóða heims. Stefnu-
mörkun sem á sér enga hliðstæðu
og gerir miklar kröfur til allra.
Hornsteinar þessa sáttmála eru
heilsugæsla, breytingar á lífsvenj-
um og samhæfing allra þátta þjóð-
lífsins til að auka heilbrigði.
HEIMILDIR:
1. Clarence Blomquist: Medicinsk
etik Natur och Kultur, Stockholm
1971.
2. Edgar Borgenhammar: Halsans
pris. Studieforbundet Náringsliv
och Samhálle, Stockholm 1981.
3. Jan Grund o.fl.: Helseplan for
1980-ára. Gyldendal Norsk Forlag
A/S, Oslo 1982.
4. Guðjón Magnússon, Ársæll Jóns-
son og Þórhannes Axelsson: Könn-
un á heilsufari og félagslegum að-
stæðum aldraðra í Reykjavík.
Handrit. Reykjavík, Landlæknis-
embættið 1985.
5. Gösta Carlsson o. fl.: Liv och hálsa.
Liber forlag, Stockholm 1979.
6. Jóhann Sæmundsson: Starfrænir
sjúkdómar, Læknabókin bl.
272-273. Helgafell, Reykjavík
1949.
7. Peter O’Neill: Health Crisis 2000,
WHO, Copenhagen. William
Heinemann Medical Books Ltd.,
London 1983.
8. Uffe Juul Jensen: Sygdoms-
begreber í praksis. Munksgaard,
Kobenhavn 1983.
KARTOFLUGARÐAR
Þeir leigjendur garölanda í
bœjargöröum, sem vilja nytja garöa sína
á sumri komanda, greiöi leigugjald sitt til
Áhaldahúss Keflavíkur, Vesturbraut 10,
fyrir 1. maí. Aö öörum kosti veröur
garöurinn leígöur öörum.
Garöyrkjustjóri
Verslunarfólk
á Suöurnesjum
ORLOFSHÚS
ORLOFSFERÐIR
Tekið verður á móti umsóknum um dvöl í
orlofshúsum V.S. á skrifstofu félagsins að
Hafnargötu 28, Keflavík, frá og með föstu-
deginum 2. maí. Opið frá kl. 12-17.
Um er að ræða orlofshús í Ölfusborgum
og Svignaskarði og íbúð á Akureyri.
Þeir sem ekki hafa dvalið í húsunum sl. 5 ár
hafa forgang til 10. maí. Vikuleigan greið-
ist við pöntun.
Einnig á félagið kost á nokkrum sætum í
skiptiferðir til Danmerkur. Upplýsingar
gefnar á skrifstofu félagsins.
Verslunarmannafélag Suðurnesja
FAXI 91