Faxi - 01.12.1986, Blaðsíða 32

Við erum hérsarmm komin á þess-
um degi til þess að fagna komu jól-
anna, sem em á mesta leiti, aðeins
nokkrir dagar þangað til hátíð Ijóssins
rennur upp.
Menn hafa haldid hátíðir af ýmsu
tilefni eins lengi og sögur herma. Þar
eiga hinir frumstædu og sidmennt-
udu jafnan hlut. Allir vilja gera sér
dagamun þegar hæfa þykir. Vidhöld-
um jólin til þess að fagna lífi og Ijósi
sem birtist okkur í fædingu Jesú
Krists.
Og þó höfdu menn haldið jól
löngu fyrir Krists burð aföðru tilefni.
Þau eru svo forn siður, að við vitum
ekki einu sinni með vissu, hvað orð-
ið þýddi í öndverðu. Einn þáttur í
jólahaldinu er þó enn hinn sami frá
upphafi vega — að fagna því að
skammdeginu lýkur og sólin fer aftur
að hækka á lofti. Þess vegna hafa
sumir talið líklegt, að orðið jól væri
í raun hið sama og sól í örlítið breyttri
orðmynd.
En aldir liðu frd Krists burði áður
en farið var að halda jólin sem fæð-
ingarhátíð (relsarans. Sagnir eru ekki
um það, að kristnir menn í Róm færu
að halda jól að sínum sið 25. des.
fyrr en árið 354 eftir Krist.
Það setti svip sinn á jólahald krist-
inna manna þegar í upphafi, að
áhersla var lögð á að hreinsa þessa
fornu sólhvarfahátíð af heiðnum
táknum og siðum, en gæða hana
kristnu innihaldi sem hælði afmæli
Jesú Krists. Hún varð hátíð hins nýja
heimsljóss, sem birtist börnum jarð-
arinnar með komu Krists.
Jólatréð setur öðru fremur svip
sinn á jólin nú orðið og þykir sjállsagt
tákn Ijóss og gróðrar á þiessari hátíð,
bæði i sveit og við sjó. En það er ekki
ýkja langt síðan jólatréssiðurinn festi
ræturhérá landi, varla meira en öld,
og hann varð ekki almennur hér fyrr
en á þ>essari öld. Ymsir nýir jólasiðir
hafa komið til á síðari árum, en aðrir
lagst niður með breyttum lífsháttum,
og þykir mörgum skaði að því. Hinir
eldri, sem leita barnsins í sjálfum sér
á jólum, sakna margs sem gladdi
mest forðum daga og kunna nýja-
bruminu ekki ætíð vel.
Jólafastan mirmir okkur á að komirm
sé tími til að búa okkur undir jólin.
Hún hefst fjórða sunnudag fyrir 25.
desember — jóladaginn. Kirkjuárið
hefst með jólaföstunni. Jólafastan er
líka kölluð aðventa — tími eftirvænt-
ingar og tilhlökkunar. Aðventukrans-
ar þeir, sem sumir gera úr grænum
greinum, festa t kerti og skreyta með
híbýli sín, eru nýleg fyrirbæri hér á
landi og hefur borist hingað frá Norð-
urlöndum. Og hið sama má segja um
aðventuljósin. Kertin í aðventu-
kransinum eru fjögur, hvert helgað
einum sunnudegi aðventunnar, og
308 FAXI
Eyþór Þórðarson
Hugleiðing
um jólin
Flutt í jólafagnaði hjá
Styrktarfélagi aldraðra
á Suðumesjum 1976
kveikt á hinu síðasta á aðfangadags-
kvöld.
Undirbúningur jólanna er mikið
verk og erfitt þar sem vel er til vand-
að, og leggst ekki síst á húsmæðurn-
ar. íburðurinn virðist sífellt færast í
aukana, og væri vert að íhuga, hvort
ekki sé eytt ofmikilli fyrirhöfn og fjár-
munum í fretta, og hvort sllkt hæfi vel
í minningu fátæka barnsins sem
fæddist Ijötu. Þótt við viðurkennum,
að hægt séað ganga of langt l þessum
efnum, er rétt að minnast þess, að
þ>að er allt gert af góðum hug til þess
aðgleðja og gera stundina hátíðlega.
Og vafalaust hefur ætíð verið tjaldað
því sem til var á jólum, en fjárráðin
voru minni áður, og jólainnkaupin í
samræmi við það. En fólkið lagði
hart að sér á haustmánuðum og jóla-
föstu við tóskapinn t sveitunum til
þ>ess að hafa einhvern gjaldeyri til
jólakaupanna. Þá áttu nær allir ís-
lendingar heima l sveit, og svo var
farið í kaupstaðinn með það sem
hafði verið spunnið og prjónað eða
ofið á löngum kvöldvökum til þess
að kaupa til jólemna. A þeim tlma var
jólafastan mikill annatími, og enginn
dró af sér, þvl að auk jólainnkaup-
anna varð eftil vill aðgreiða skuldina
hjá kaupmanninum fyrir áramótin.
í bókinni ÍSLENSKJR ÞJÓD-
HÆJTIR er vinnu fólksins á jólaföst-
unni lýst á þiessa leið:
,,Eyrst eftir að sláturttðinni var lok-
ið, var byrjað að vinna á hendur og
fætur heimafólksins, til þess að vera
viðbúinn vetrinum. En þtegar Jxtð var
búið, var tekið til óspilltra málanna
við tóvinnu til kaupstaðarvöru. Það
var nú sjálfsagt að halda áfram af
kappi allan veturinn, en aldrei var Jxi
betur að gert en fyrir jólin.
Þá var kappið svo mikið, að fólkið
fékk ekki meira en hálfan svefn, og
vökurnar urðu stundum svo langar,
að skammt var til dags þegar háttað
var, og þar sem fólkið tímdi ekki að
kveikja, sat Jxtð í myrkrinu og ham-
aðist við prjónaskapinn. Var þá á f-
yrri ttmum ekki svo fátttt ad fólk setti
vökustaura sem kallaðir voru á
augnalokin til þ>ess að sofna ekki.
Stundum voru notuð baulubein úr
Jxjrskhöfði eða eyrnabein úr fiski.
Stóðu þ>á endarnir í skinnið og varð
fjá mjög sárt að láta aftur augun."
Það var ekki tekið út með sældinni
að halda jól í þé daga.
Við þiekkjum öll maigbreytileika
jólagjafanna nú á dögum, en þegar
best lét á árum áður voru algengustu
gjaftrnar eitt af fernu — nærföt, sokk-
ar, skór eða vettlingar.
Ekki þótti annað hæfa en hver
heimilismaður fengi a.m.k. eina nýja
flík til jólanna. Annars var sagt að
fólk færi l jólaköttinn. íöllum löndum
heims þar sem jól eru haldin hafa
menn trúað á jólasveina. Vlðasthvar