Frjáls verslun - 01.08.2001, Qupperneq 46

VIÐTflL ÞORSTEINN OG INGIBJÖRG
staða flokksins er einstök, svo það vaknar sú spurning hvernig
Þorsteinn skýri þessa stöðu, ekki sem fyrrverandi stjórnmála-
maður, heldur út frá sjónarhóli stjórnmálaskýranda. „Það má ef
til vill kalla það því nafni að ég hafi verið eins konar stjórnmála-
skýrandi þegar ég var í blaðamennsku, en það er löngu liðin tíð
og ég ætla ekki að setja þann hatt upp - að minnsta kosti ekki í
dag. En staðreynd er að pólítikin á íslandi hefur í áratugi legið
öðruvísi en víðast í Evrópu, sérstaklega á Norðurlöndum. Ein
ástæðan fyrir styrkri stöðu Sjálfstæðisflokksins á seinni hluta 20.
aldar er að í lok ijórða áratugarins má segja að Sjálfstæðisflokk-
urinn hafi stolið kjarnanum úr velferðarsteihu jafnaðarmanna og
orðið breiður flokkur, sem íhaldsflokkar í nágrannalöndunum
urðu ekki. Flokkurinn fékk lika mikil ítök í verkalýðshreyfing-
unni. Hin ástæðan er að á sama tíma urðu meiri átök og klofn-
ingur á vinstri vængnum í íslenskum stjórnmálum en víðast ann-
ars staðar. Kratarnir voru veikari en kommúnistar og sósíalistar.
Þetta varð löng þróun, sem féll í annan farveg en víða annars
staðar í Evrópu.“
En hefur þá dvölin erlendis fengið Þorstein til að líta stöðu Is-
lands öðrum augum en áður? „Nei, en íslenskt þjóðfélag breyt-
ist ört, bæði af því að umheimurinn og hagkerfi okkar er að
breytast. Menn hljóta alltaf að meta hagsmuni Islands í ljósi
nýrra og breyttra aðstæðna. Breytingar í sjávarútvegi eru hluti
af breyttum aðstæðum og grundvallarmáli skiptir að hagkerfið
hefur verið opnað og ijármálamarkaðurinn er orðinn frjáls. Þó að
ekki hafi tekist að viðhalda stöðugleikanum í gengismálum um
sinn og fá nægjanlega mikla erlenda Jjárfestingu inn í landið, hef-
ur með þessum brejtingum verið plægður jarðvegur fyrir alveg
nýtt viðskiptaumhverfi á Islandi. Aðalatriðið er að við einangr-
umst ekki í þeirri alþjóðavæðingu, sem nú ræður svo miklu um
efnahagslega framþróun."
London hefur verið góður sjónarhóll til að fylgjast með útrás
íslenskra fyrirtækja undanfarin ár og Þorsteinn hnykkir á að
hún sé hluti af jákvæðri þróun er hafi átt sér stað í íslensku hag-
kerfi og atvinnulífi. „Fyrirtæki þurfa á því að halda að hasla sér
völl erlendis og líka að fá ijárfestingar heim. Nýju tæknifyrirtæk-
in hafa sótt út og byggja á nýrri þekkingu og hugviti, sem verð-
ur til af áræði í skapandi umhverfi. En rótgróin fyrirtæki sækja
lika út. Islensk fyrirtæki stýra bróðurpartinum af þvi sem kem-
ur á fiskmarkaðina í Hull og Grimsby, Islendingar stýra fisk-
markaðnum í Bremerhaven og þýsk úthafsveiði er að stórum
hluta í höndum íslenskra fyrirtækja. Islensk fisksölufyrirtæki
hafa langa reynslu og mikla þekkingu til að byggja á. íslensk ijár-
málafyrirtæki eru að skjóta rótum erlendis og það styrkir innviði
íslensks hagkerfis, sem verður um leið miklu burðugra til að
takast á við veruleikann. Þó það sé nú afturkippur í alþjóðlegu
efnahagslífi þá eru þetta samt hjól, sem halda áfram að snúast.
Eg sá tölur um það á dögunum að nú störfuðu jafnmargir hjá fyr-
irtækjum í íslenskri eigu erlendis og samanlagt eru á sjónum og
í fiskvinnslu heima. Það hefðu einhvern tímann þótt tíðindi til
næsta bæjar.“
Utanríkisráðuneytið hefur undanfarin ár lagt mikla vinnu í að
styðja við þessa útrás íslenskra fyrirtækja og sama gildir í sendi-
ráðinu í London. Þorsteinn bendir á að grunnurinn sé þátttakan
í efnahagssamvinnunni innan Evrópska efnahagssvæðisins, að-
ildin að innri markaðnum þar og alþjóðleg samvinna. „í sendi-
ráðinu hér er sérstakur starfsmaður, sem sér um sambandið við
fyrirtækin. Við höfum trú á því að mjór sé mikils vísir. Iitil fyrir-
tæki hafa ekki burði til að leita sjálf fyrir sér og aðstoðin við þau
skiptir miklu máli. Þetta er mjög mikilvægur hluti af þjónustu
sendiráðsins. Bretland er stærsta útflutningsland íslendinga."
Utlendingar kvarta oft sárlega yfir því hvað það sé erfitt að
hafa samband við Islendinga því þeir svari helst ekki bréfum.
Þorsteinn kannast við að hafa heyrt þetta. „Bretar skrifa bréf, en
tala minna í síma. Þessu er öfugt farið með íslendinga," segir
hann brosandi. „Eg held þó tæplega að þetta komi í veg fyrir að
menn nái saman. En íslensk fyrirtæki eru oft lítil og ráða ekki
við eftirspurn á stórum markaði, svo þau þurfa að finna sér
horn, sem hentar." En það er fleira en hið pólitíska og viðskipta-
lega hlutverk sendiráða, sem er þeim Þorsteini og Ingibjörgu of-
arlega í huga. Þau eru á því að í Bretlandi séu margir ónýttir
möguleikar hvað varði kynningu á íslenskri menningu og á Is-
landi almennt því það sé mikill íslandsáhugi í Bretlandi. „Það er
svo margt efnilegt fólk hér í námi eða að hasla sér völl á ýmsum
sviðum og hér er jarðvegur til að plægja, sem hægt væri að
leggja meiri áherslu á,“ segir Þorsteinn. Ingibjörg bendir á að ís-
lendingar eigi marga frábæra listamenn en samkeppnin hér sé
gífurlega mikil um athygli fólks.
„I nútímalist standa íslenskir listamenn þeim bresku fyllilega á
sporði og það væri gaman að geta komið þessu á framfæri hér. Ut-
lendingar hugsa gjarnan um landslagið þegar Island er annars
vegar og átta sig ekki á hvað margt er að gerast þar í menningar-
efnum. Þeim fer fækkandi, sem halda að það búi eskimóar á Is-
landi,“ segir Ingibjörg en bætir við hlæjandi að hún hafi reyndar
nýlega setið til borðs með einum sem var ekki með þá hluti alveg
á hreinu.
Ingibjörg er líka á því að Islendingar geti nýtt sér hreina loftið
á Islandi. „Það er ekkert venjulegt hvað fólk er orkuríkt heima,“
segir hún sposk. „Það eru mikil verðmæti í góða loftinu og í fá-
menninu. Við Islendingar tökum þessu sem sjálfsögðum hlut, en
í raun eru þetta ómetanleg gæði. Mér finnst ungt fólk oft ekki
kunna að meta Island sem skyldi fyrr en það hefur búið erlendis.
Eg er ekki með heimþrá, en ég er mikill Islendingur í mér og
sakna til dæmis útsýnisins, Jjallanna, fámennisins og kyrrðarinn-
ar. Hér þarf að aka í að minnsta kosti 34 klukkustundir til að sjá
eitthvað sem líkist fjöllum.“
Þegar þau Ingibjörg og Þorsteinn bera saman bækur sínar um
þetta nefna þau að margs megi sakna að heiman. En það kemur
löndum heima kannski jafnmikið á óvart og þeim sjálfum að á ferð
um Wales, þar sem þau lentu í rigningu og roki, urðu þau glöðust
við að upplifa bæði rok og lárétta rigningu á íslenska vísu. Það er
margs að sakna í útlandinu. ffl
Átök Þorsteins og Davíðs Oddssonar um formannskjörið 1991 í Sjálfstæðisflokkn-
um eru ein mestu átök í síðari tíma íslenskri stjórnmálasögu. Slík átök eru ef-
laust eitt það harkalegasta sem flokksformaður getur lent í. „Harkalegt er ekki
of sterkt orð, en þannig er pólitíkin. Átök eru hluti af pólitíska lífinu “
46