Frjáls verslun - 01.01.2002, Qupperneq 68

ákveðnu verði. Það sem skiptir verulegu máli
hér er að ekki er um að ræða skyldu til þess að
kaupa eða selja hlutabréfin heldur er eingöngu
verið að tryggja sér réttinn til þess og fyrir hann
þarf að greiða. Valréttir þykja stundum dýrir
íyrir þann sem kaupir réttinn en geta að sama
skapi þýtt ágætis tekjur fýrir þann sem selur
réttinn. Verð á valréttarsamningi miðast fýrst
og fremst við væntar verðsveiflur undirliggj-
andi eignar, í tilviki hlutabréfa þá hlutabréfa-
verð, og er rétturinn dýrari eftir því sem sveifl-
urnar eru meiri og samningstíminn er lengri.
Eigandi valréttar getur samt sem áður aldrei
tapað meiru en því sem rétturinn sjálfur kostar.
Auður Finnbogadóttir, framkvœmdastjóri MP verðbréfa, ergestaþenni Frjálsrar verslunar
og fjallar hér um valréttarsamninga. „ Valréttir eru áhrifarík jjármálaafurð til varnar Samtlinyur GaumS OQ KaupþÍmjS Nýlegt dæmi
hvers konar gengisáhættuf um gerð valréttarsamnings á innlendum hluta-
Til hvers eru valréttir?
Valréttur er afleiðusamningur sem
byggir verðmæti sitt á undirliggj-
andi eign. Þessi undirliggjandi
eign getur verið af ýmsum toga, til
dæmis gjaldeyrir, hlutabréf eða einhver
hrávara. Á íslandi er algengasta tegund
valréttarsamninga kaupréttir starfs-
manna á hlutabréfum í fyrirtæki þar
sem viðkomandi starfar, þótt eitthvað
sé um valréttarsamninga í gjaldeyrisvið-
skiptum og viðskiptum með einstök
hlutabréf. Kaupréttir starfsmanna eru
líka algengir, t.a.m. í Bandaríkjunum,
en þar eru einnig til staðlaðir valréttar-
samningar sem mikið er verslað með á skipulögðum mörkuðum
eins og hver önnur verðbréf.
í hverju felst valrétturinn? Yalréttarsamningar eru tvenns
konar. Kaupréttur („call option“) veitir eiganda hans rétt en
ekki skyldu til að kaupa undirliggjandi eign, s.s. hlutabréf,
fram að ákveðnum tíma á fýrirfram ákveðnu verði. Söluréttur
(„put option“) veitir eiganda hans rétt en ekki skyldu til að
selja undirliggjandi eign fram að ákveðnum tíma á fýrirfram
Haustið 1998 voru mjög öflug skjálftaeinkenni sem mörkuðust afþví
að Rússar gátu ekki borgað erlendar skuldir sínar og hajði það m.a.
þau áhrifað Long Term Caþital Management, mjög stór bandarískur
„hedge“ fjárfestingarsjóður, lenti í miklum erfiðleikum. Óvissan á
markaði var mun meiri þarna en í kringum 11. september sl.
bréfamarkaði var þegar Kaupþing hf.
keypti sölurétt af Fjárfestingarfélaginu
Gaumi ehf. á bréfum i Baugi hf. á geng-
inu 12,75 og Fjárfestingarfélagið Gaum-
ur ehf. keypti kauprétt af Kaupþingi hf. á
bréfum í Baugi hf. á genginu 16,25.
Kaupþing er því eigandi söluréttar og
Gaumur eigandi kaupréttar. Báðir val-
réttir miðast við 28. júní nk. og voru
gerðir rétt undir lok síðasta árs þegar
gengi bréfa í Baugi var um 10,40. Þarna
má gera ráð fýrir að Kaupþing nýti sölu-
réttinn og velji að selja bréfin í júní eða
fýrr ef gengi Baugs verður undir 12,75 á
markaði og geti þá keypt bréf aftur á sama tíma á markaði - ef vilji
er til þess - á lægra verði. Ef gengi Baugs verður yfir 12,75 í júni
þá verður að teljast ólíklegt að Kaupþing velji að nýta söluréttinn
og reyni þá frekar að selja bréfin á markaði á hærra verði. Ef
gengi Baugs á markaði verður yfir 16,25 í júní eða fýrr má ætla
að Gaumur nýti kaupréttinn og kaupi bréfin á umsömdu verði
þar sem dýrara væri fýrir Gaum að kaupa þau á markaði. Ef gengi
Baugs á markaði verður aftur á móti undir 16,25 í júní þá má æda
að Gaumur velji að nýta sér ekki kaupréttinn á bréfunum þar sem
ódýrara væri að nálgast þau á markaði. Því má segja að ef gengi
Baugs á samningsdegi þann 28. júní verður á bilinu 12,75 til 16,25
þá eru allar líkur á þvi að hvorugur aðilinn nýti rétt sinn.
Af hverju valréttir? Valréttir eru áhrifarík fjármálaafurð til
varnar hvers konar gengisáhættu. Það má líkja þeim við fallhlíf
þar sem þeir geta komið jafnvægi á brattar gengissveiflur hvort
sem er í gjaldeyri eða hlutabréfum. Valréttir eru að upplagi
tryggingar og þvi eykst eftirspurn eftir þeim þegar óvissa
skapast á markaði. í Bandaríkjunum eru valréttarsamningar
gefnir út eftir eftirspurn hveiju sinni þó um sé að ræða staðlaða
samninga sem skráðir eru á skipulögðum markaði.
Valréttir höfða líka til fjárfesta sem hafa t.d. áhuga á að kaupa
ákveðin hlutabréf á núverandi markaðsverði en hafa ekki fjár-
Gaumur og Kaupþing tilkynntu í
árslok að félögin hefðu gert með
sér valréttarsamning með hlutabréf
í Baugi fyrir 250 milljónir að
nafnverði. Ef af viðskiptunum
verðurpá verður Gaumur kominn
með 47% hlut í Baugi.
Texti: Auður Finnbogadóöir Mynd: Geir Olafsson
68