Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 24
24 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JANÚAR 2009 Einar Sigurðsson. Ólafur Þ. Stephensen. Forstjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal. Útlitsritstjóri: Árni Jörgensen. Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/ Eins og framkom íMorg- unblaðinu í gær hefur verið erfið- leikum bundið að ganga frá samn- ingum um að ljúka byggingu Tónlist- ar- og ráðstefnuhúss eftir að forsendur samningsaðila breyttust í kjölfar fjár- málakreppunnar. Augljóst er að bæði ríki og borg vex í aug- um sú fjárhagslega skuldbind- ing er húsið hefur í för með sér á erfiðum tímum. Talið er að það kosti 12-14 milljarða að ljúka byggingunni. Það er mik- ið fé. Það breytir þó ekki þeirri staðreynd að versti kosturinn í stöðunni er að tapa þeim fjár- munum sem þegar hafa verið lagðir í framkvæmdina, eins og nú er ljóst að verður raunin ef framkvæmdir eru stöðvaðar núna. Kostnaðurinn við slíkt tap, auk þess kostnaðar sem fylgir því að semja um alla verkhlutana á nýjan leik síðar, mun óhjákvæmilega leiða til mun fjárfrekari framkvæmdar að lokum, heldur en ef haldið er áfram nú. Það blasir við hverj- um sem lítur bygginguna aug- um að hún er komin það langt á veg að henni verður að ljúka. Þjóðin á því töluvert undir því að ríki og borg sameinist um að halda framkvæmdinni áfram, þótt eitthvað verði hægt á ferlinu. Þess ber að geta í þessu sambandi að verkið krefst um- talsverðs mannafla og mun því skapa atvinnu. Um neikvæð áhrif þess að hafa það sem Ólafur Elíasson, mynd- listarmaður, nefndi „rúst í mið- borginni“ í langan tíma þarf ekki að fjölyrða. Sú staða er al- gjörlega óviðunandi fyrir upp- byggingu og þróun í miðborg- inni og jafnframt skaðleg ímynd bæði ríkis og borgar. Það kostar líka peninga. Ekki má heldur gleyma já- kvæðum áhrifum tónlistarhúss fyrir íslenskt samfélag. Eins og Ólafur Elíasson bendir á var húsið ekki hugsað til skamms tíma. Því er ætlað að svara brýnni þörf íslensks tónlistar- lífs fyrir slíkt hús um langa framtíð. „Tónlistarhúsið er ekki bara „hlutur“, heldur þátt- ur í stærri samfélagsstrúktúr, í þróun og uppbyggingu mennt- unar, skólakerfisins, listrænn- ar sköpunar – það er farvegur fyrir þekkingu og hugmyndir,“ segir hann. Bygging Tónlistarhúss mun kosta sitt, rétt eins og bygging Þjóðleikhúss og Þjóðarbók- hlöðu á sínum tíma. Ef horft er til hennar sem fjárfestingar í framtíð þjóðarinnar ætti að vera auðvelt að ná sátt um að ljúka verkinu þótt það taki vafalaust lengri tíma en upp- haflega var áformað. Versti kosturinn í stöðunni er að tapa þeim fjármunum sem þegar hafa ver- ið lagðir í fram- kvæmdina} Að ljúka Tónlistarhúsi Undarlegvinnubrögð hafa verið hjá yfir- völdum í Reykja- vík vegna óska Fé- lags múslima á Íslandi um lóð undir mosku. Þessi vandræðagangur hefur staðið yfir í hvorki meira né minna en níu ár, eða frá árinu 2000. Í frétt í Morgunblaðinu í gær segir að þessi umsókn hafi þótt vandmeðfarin vegna þess að í henni hafi verið gert ráð fyrir háum turni og all- miklu byggingarmagni. Nú hafi hins vegar verið slegið talsvert af þeim kröfum og því ætti að vera auðveldara um vik að finna lóð þar sem moskan fellur vel að umhverfinu. Hingað til hefur einmitt ver- ið sérlegt keppikefli að trúar- byggingar láti lítið yfir sér í Reykjavík. Því bera til dæmis vitni Hallgrímskirkja og Landakotskirkja, sem reistar eru af slíkri hógværð að veg- farandinn tekur ekki eftir þeim nema skilningarvitin séu spennt til hins ýtrasta – eða hvað? Að öllu gamni slepptu er óhætt að segja að borgaryfirvöld séu á villigötum. Áber- andi moska með glæstum turni myndi setja svip á borgarbraginn og yrði kærkomin viðbót. Það á ekki að vera skilyrði fyrir því að hér verði reist moska að eng- inn taki eftir henni. Hvergi á byggðu bóli eru gefin leyfi fyr- ir því að reisa jafnáberandi bensínstöðvar í þéttbýli og í Reykjavík. Þegar sótt er um byggingarleyfi fyrir mosku hrekkur hins vegar kerfið í baklás. Borgarflóran í Reykjavík á að koma fram á yfirborðinu. Það á ekki að fela fjölbreytn- ina, heldur hampa henni. Ís- lendingar eiga að taka á móti nýjum íbúum eins og þeir vilja að tekið sé á móti þeim sjálfum á erlendri grund. Á Íslandi eiga öll trúarbrögð sama rétt, þótt meirihlutinn aðhyllist kristindóm. Það á ekki að vefj- ast fyrir borgaryfirvöldum að veita byggingarleyfi fyrir mosku í Reykjavík. Byggingarleyfi á ekki að vefjast fyrir borgaryfirvöldum } Moska í Reykjavík H alla Eyjólfsdóttir? Varla nafn sem margir hafa á hraðbergi. Sjálfur minnist ég þess ekki að hafa heyrt nafn hennar fyrr en nú um jólin þegar lítil bók barst mér í pakka vestan frá Ísafirði. Bókin ber titilinn Svanurinn minn syngur – Ljóð og líf skáldkonunnar Höllu Eyjólfsdóttur. Það er Guðfinna Hreiðarsdóttir sagnfræð- ingur á Ísafirði sem tekið hefur bókina saman, valið í hana ljóð eftir þessa alþýðuskáldkonu og skrifað að henni fallegan formála. Guðfinna segir frá því að Halla, sem reyndar hét fullu nafni Hallfríður Guðrún, hafi búið með fjölskyldu sinni rausnarbúi á Laugabóli innst í Ísafjarðardjúpi seint á nítjándu öld og í byrjun þeirrar tuttugustu. Það var hins vegar ekki hlutskiptið sem hún hafði óskað sér en aðstæður þessa tíma buðu ekki upp á annað. Hún leitaði frelsisins í ljóðlist- inni, eða eins og Guðfinna vitnar í hana í formálanum: Minni stýra má ég hönd og matinn niður skera þó mér finnist öll mín önd annars staðar vera. Sennilega væri nafn Höllu Eyjólfsdóttur löngu gleymt og grafið ef ekki hefði borið svo við að sumarið 1910 var ungur læknir, Sigvaldi Stefánsson, skipaður héraðslæknir í Nauteyrarhéraði. Mikil vinátta tókst milli héraðslækn- isins, sem tók sér síðar nafnið Kaldalóns, og fjölskyldunnar á Laugabóli. Sigurður, sonur Höllu, kostaði fyrstu söngheftin með lögum Sigvalda sem seldust upp á skömmum tíma. Guðfinna segir að af þeim 320 tónverkum sem eftir Kaldalóns liggja séu 16 við ljóð Höllu. Þar á meðal eru tvær af helstu perlum íslenskra söngbókmennta – Svanurinn minn syngur og Endurminning, þ.e. Ég lít í anda liðna tíð. Guð- finna segir samvinnu þeirra Höllu og Sigvalda hafa verið gagnkvæma – hann samdi lög við ljóð hennar og hún orti ljóð við lögin hans. Bóndakonan við Djúpið yrkir fyrst og fremst um náttúruna í öllum sínum myndum en hefur sérstakt dálæti á svönum sem vænt- anlega má rekja til æskustöðva hennar í Gils- firðinum þar sem löngum voru stórir flokkar af þessum tígulega fugli. Tvær ljóðabækur eftir Höllu komu út fyrri hluta síðustu aldar en eru löngu ófáanlegar að sögn Guðfinnu og það er ekki fyrr en með bók hennar nú að einhvers konar ljóðaúr- val Höllu Eyjólfsdóttur kemur fyrir almenningssjónir á nýjan leik. Það er því fengur að þessari bók. Sjálf var Halla aldrei í vafa hvers vegna ljóð hennar héldu áfram að lifa með þjóðinni, eða eins hún yrkir: Á Kaldalónstónunum sér lyfta mín ljóð hans lifandi gullvængjasmíði, og þess vegna máske þau gildi sem góð og gleðji sem vorblærinn þýði. bvs@mbl.is Björn Vignir Sigurpálsson Pistill Á Kaldalónstónunum … Erfiðast er að ákveða við hvað skal miða FRÉTTASKÝRING Eftir Grétar Júníus Guðmundsson gretar@mbl.is E f ætlunin er að yfirfæra erlend íbúðalán heim- ilanna til Íbúðalána- sjóðs er stærsta vanda- málið við hvað eigi að miða. Í fyrsta lagi skiptir máli hvaða gengi erlendra mynta skuli miða við þegar yfirfærslan fer fram. Í annan stað hefur mikið að segja hvenær verðtryggingin mun byrja að gilda. Morgunblaðið greindi frá því í gær að blaðið hefði heimildir fyrir því að ákveðið hefði verið að flytja erlend íbúðalán heimila frá viðskiptabönk- unum til Íbúðalánasjóðs. Við- skiptaráðuneytið sendi fjölmiðlum til- kynningu í tilefni fréttarinnar. Þar segir: „Rétt er að taka fram vegna fréttar á baksíðu Morgunblaðsins í morgun [í gær] að engar ákvarðanir hafa verið teknar um yfirtöku Íbúða- lánasjóðs á íbúðalánum viðskipta- bankanna, hvorki í íslenskum krónum né í erlendri mynt.“ Frekari upplýs- ingar voru ekki gefnar. Dagsetning skiptir miklu máli Ef við yfirfærslu erlendra lán til Íbúðalánasjóðs yrði miðað við gengi hinna erlendu lána þegar þau voru tekin, þá yrðu eftirstöðvar þeirra lægri í íslenskum krónum en þau standa í núna, þar sem gengi krón- unnar hefur veikst mikið á umliðnum mánuðum. Þá vaknar spurningin hver eigi að bera þann kostnað sem þá stendur út af. Ef miðað yrði hins veg- ar við gengi gjaldmiðla eins og það er nú er ekki að sjá mikinn ávinning af þessu. Ef hins vegar verður farinn einhver millivegur stendur eftir sú spurning hver beri kostnaðinn. Í annan stað skiptir máli hvenær verðtryggingin á hinum hugsanlega yfirfærðu lánum byrjar að gilda. Ef það yrði þegar lánin voru tekin myndu verðbætur fyrir þann tíma sem liðinn er væntanlega leggjast við upphaflegan höfðustól lánanna. Það er í samræmi við það sem gerst hefur með hefðbundin verðtryggð lán í ís- lenskum krónum. Ef viðmiðunin yrði hins vegar einhver önnur, þ.e.a.s. eftir að umrædd lán voru tekin, þá myndu hin yfirfærðu lán ekki hafa hækkað eins mikið og önnur verðtryggð lán hafa gert. Hér er því um vandasamt verk að ræða. Vert er að hafa í huga að stjórnvöld hafa ekki gefið til kynna að eitthvað verði gert til að koma til móts við miklar hækkanir á verð- tryggðum lánum íbúðaeigenda. Vandi að gæta samræmis Umtalsverð aukning varð á geng- isbundnum lánum heimilanna á und- anförnum árum fram á síðasta ár. Þau námu til að mynda liðlega 20 millj- örðum króna í upphafi árs 2006 en tæplega 130 milljörðum í lok árs 2007. Húsnæðislán voru um fjórðungur þeirrar fjárhæðar. Til samanburðar eru verðtryggð íbúðalán heimilanna hjá Íbúðalánasjóði um 600 milljarðar og svipuð fjárhæð hjá bönkum og sparisjóðum. Krónan tók að veikjast á fyrri hluta ársins 2008 og enn frekar eftir banka- hrunið í október síðastliðnum, eins og sjá má á þróun gengisvísitölunnar á meðfylgjandi teikningu. Eftirstöðvar gengistryggðra lána og greiðslubyrði þeirra hefur aukist mikið vegna þessa. Verðbólga hefur aukist mikið á um- liðnum mánuðum og árum, eins og einnig má sjá á meðfylgjandi mynd af þróun vísitölu neysluverðs. Eft- irstöðvar verðtryggðra lán hafa því hækkað jafnt og þétt, einnig á þeim tíma þegar gengistryggð lán hækk- uðu lítið sem ekkert. Ljóst er því að vandasamt getur verið að gæta sam- ræmis eftir lánaformum, ef grípa á til aðgerða til að létta undir með þeim sem eru með íbúðalán. 8   +   '$3006$$ '$3007 9+   $   '$3006$$* '$300: 233= 233> 233? 233@ 233A B?3 B=3 B23 B33 2A3 2=3 223 233            MEGINSKÝRINGUNA á aukinni ásókn heimila í erlend lán und- anfarin ár er væntanlega að finna í þeim háa vaxtamun sem verið hefur við útlönd, en erlend íbúðalán eru með mun lægri vöxtum en íslensk lán. Erlendu lánin bera hins vegar geng- isáhættu þar sem breytingar á gengi krónunnar gagnvart þeim erlendu myntum sem lánin miðast við hafa áhrif á greiðslubyrði lánanna og eftirstöðvar þeirra. Áhrif gengisins á verðtryggð lán í íslenskum krónum eru ekki bein, en þar sem gengisbreyt- ingar hafa áhrif á verðbólguna koma áhrifin einnig fram í auk- inni greiðslubyrði þeirra og hækkun á eftirstöðvum. Veigamikill munur á geng- istryggðum lánum annars vegar og verðtryggðum lánum hins veg- ar, er að gengistryggðu lánin ganga til baka ef gengið styrkist. Það gera verðtryggðu lánin ekki. GENGISTRYGGÐ LÁN GETA LÆKKAÐ ››

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.