Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JANÚAR 2009
Boltamótmæli Lítill hópur mótmælenda kom skilaboðum sínum á framfæri með því að leika knattspyrnu í aðalútibúi Landsbankans í Austurstræti.
Í fyrstu vísuðu öryggisverðir mótmælendum úr húsi en svo fór að lokum að leyfi fékkst til innanhússknattspyrnu svo fremi að boltinn héldist á gólfinu.
Júlíus
Þorsteinn Tómas Broddason | 7. janúar
Hvað með
verðtryggðu lánin?
Ég fæ ekki betur skilið en
að öll lán, bæði í krónum
og í erlendri mynt, verði
flutt yfir á ILS miðað við
þessa frétt. Hér er þó að-
eins nefnt að lán í er-
lendri mynt verði felld
niður að hluta, það er að þeim verði
breytt í krónulán á genginu sem var þeg-
ar þau voru tekin. En hvað með verð-
tryggð krónulán? Þau hafa hækkað veru-
lega í krónum talið vegna
vísitöluhækkunar, sem að hluta til varð
til við gengisfall krónunnar. Er það eðli-
legt að lántakendum sé mismunað þann-
ig að þeir sem tóku lán á lágum vöxtum
án verðtryggingar en með áhættu af
gengissveiflum fái niðurfellingu á hluta
skulda sinna, meðan þeir sem tóku lán á
háum vöxtum með verðtryggingu sem
felur í sér áhættu af gengissveiflum fá
ekki fyrirgreiðslu? Er ekki eðlilegt að ÍLS
yfirtaki þá krónulán á þeirri vísitölu sem
var þegar lánið var tekið til að gæta
samræmis í yfirtökunni?
Meira: xs.blog.is
UNDIRRITAÐIR hafa bent á einhliða
upptöku á öðrum gjaldmiðli sem valkost
sem stjórnvöld ættu að skoða í núverandi
efnahagsþrengingum. Fátt er verra í krís-
um en að hafa ekki valkosti. Ástæða þess
að einhliða upptöku evru er stillt fram
sem valkosti er einmitt sú að mikil óvissa
ríkir um hversu langan tíma það tekur
fyrir Ísland að fá fast land í gengismálum
með hefðbundnu umsóknarferli að ESB.
Því vaknar sú spurning hvort íslenskur
efnahagur hafi efni á því að bíða?
Hér ríkir óvissa.
1) Líklegt er að það taki a.m.k. 12 mánuði
að semja við ESB
2) Óvissa ríkir um að aðildarsamningur
verði samþykktur í þjóðaratkvæðagreiðslu
3) Það þarf fleiri en eina þjóðaratkvæða-
greiðslu sem og breytingu á stjórnarskrá
4) Það tekur 27 aðildarríki 1-2 ár að sam-
þykkja inngöngu Íslands í ESB
5) Ekki er vitað hvar Ísland lendir í biðröð áð-
ur samþykktra aðildarríkja
6) Frekari stækkun ESB er háð samþykkt
Lissabon-sáttmálans
7) Sækja þarf um ERM II eftir samþykkt en
Búlgaría sótti þar um fyrir 2 árum og hefur
enn ekki fengið svar
8) Ísland þarf að vera a.m.k. 2 ár í ERM II og
uppfylla öll skilyrði til þess að geta fengið
aðild að EMU og þar með evru.
Því tekur upptaka evru með inngöngu í ESB
í minnsta lagi 5 ár, gæti hæglega tekið 10 ár.
Aðlögunarferlið fælist í því að framhald
verði á gjaldeyrishöftum um ófyrirséðan tíma.
Seðlabanki Íslands telur að um 500 milljarðar
króna séu nú inni í landinu af svokölluðum
jöklabréfum og 18% vaxtastig þýðir að greidd-
ir eru um 100 milljarðar á ári í vexti. Leyfilegt
er samkvæmt nýjum gjaldeyrishöftum að taka
vexti út úr landinu á hinu opinbera gengi. Það
munar um minna. Almenningur og fyrirtæki
munu bera þann vaxtabagga og atvinnulífið
verður lokað á meðan í gjaldeyrishöftum og
mun hugsanlega bíða verulegt tjón af.
Því er haldið fram að Seðlabanki Íslands sé
lánveitandi til þrautavara. Hver getur nefnt
dæmi um slíka fyrirgreiðslu bankans, sem ein-
göngu sinnti einföldustu lausafjáraðstoð, en
brást algerlega sem lánveitandi til þrautav-
ara? Hvernig er hægt að halda því fram að
Seðlabanki Evrópu sé lánveitandi til þrautav-
ara? Benelux-bankinn Fortis, einn stærsti
banki Evrópu, leitaði að þrautavaralánum í
september og Seðlabanki Evrópu aðhafðist
ekkert. Seðlabankar Belgíu, Hollands og Lúx-
emborgar gátu heldur ekkert að gert, enda
voru þeir búnir að framselja peningaprent-
unarvald sitt til Seðlabanka Evrópu. Það
dæmdist því á ríki hvers lands að grípa inn í
með ríkisstyrki. Það sama á við í Bandaríkj-
unum þegar vandinn var orðinn það mikill að
þingið samþykkti í haust ríkisaðstoð til bank-
anna þar í landi, enda gat Seðlabankinn ekki
sinnt hlutverki sínu sem skyldi. Það gerðist
einnig í Bretlandi. Það fer ekki fram hjá þeim
sem með fylgjast að seðlabankar eru ekki lán-
veitendur til þrautavara í alþjóðavæddum
heimi, heldur ríkisstjórnir. Þegar allt kemur til
alls er það ríkið sem stendur á bakvið seðla-
bankana, eins og alltaf hefur verið. Einhliða
upptaka er því ekkert frábrugðin aðild að
myntbandalagi þegar horft er til lánveitanda
til þrautavara.
Því hefur einnig verið haldið fram að gjald-
eyriskreppan stafi fyrst og fremst af fjár-
magnsflótta frá landinu vegna vantrausts á ís-
lenskt fjármálakerfi og efnahagsmál – ekki
aðeins vantrausts á þjóðarmyntina sem slíka.
Líkur á fjármagnsflótta frá landinu minnka
verulega með því að taka upp trausta mynt og
auðveldara er að endurreisa traust á fjár-
málastofnanir og efnahag.
Erfitt getur reynst að afnema gjaldeyrishöft
þegar krónan er enn við lýði. Því líklegt er að
við afnám haftanna yrði verulegum hluta ís-
lensks sparnaðar breytt í erlenda mynt og
geymdur í íslenskum eða erlendum fjár-
málastofnunum.
Því er haldið fram að innlendir aðilar myndu
einnig flýja hið nýja ríkisbankakerfi eftir evru-
væðingu. Líkurnar á flótta eru meiri ef stuðst
er við krónu frekar en erlenda mynt. Það væri
fróðleg æfing fyrir Íslending að reyna að
stofna bankareikninga erlendis og færa öll
dagleg bankaviðskipti sín þangað ásamt lán-
um. Viðskiptabankar eru þjóðlegir vegna ná-
lægðar við viðskiptavininn. Viðskiptabankar
hafa engan áhuga á viðskiptavinum sem þeir
þekkja ekki. Þar við bætist að íslenskt banka-
kerfi yrði miklu meira traustvekjandi ef það
byggði á alþjóðlegri mynt en ekki á íslenskum
krónum og því minni ástæða til að flýja. Það er
sama hvert litið er til að finna dæmi. Erlendir
aðilar hafa alltaf sýnt mikinn áhuga á að kaupa
fjármálafyrirtæki í löndum sem taka upp al-
þjóðamynt. Með því yrði kerfið tryggara. Í dag
hugsa viðskiptavinir bankanna fyrst og fremst
um gjaldmiðilinn og hafa áhuga á að eiga við-
skipti við innlendar fjármálastofnanir í erlend-
um myntum en er bannað það með núverandi
gjaldeyrishöftum.
Því er haldið fram að erlendir aðilar sem
eiga jöklabréf og fjárfestingar á Íslandi séu
líklegri til að færa fjármagn sitt frá landinu ef
það styðst ekki lengur við krónuna, smæstu og
eina verstu mynt heims. Jöklabréfaeigendur
vilja fá greitt í erlendri mynt að lokum, hjá því
verður ekki komist. Bjóðist þeim viðunandi
kjör í evrum er líklegra að þeir haldi fjár-
munum sínum í landinu þegar gengisáhættan
hefur verið tekin út.
Færð hafa verið fyrir því rök hvernig unnt
er að tryggja íslenskt bankakerfi í alþjóðlegri
mynt án aðildar að myntsamstarfi. Með því að
nota gjaldeyrisforða Seðlabankans og leggja
afganginn af honum inn í bankana sem nýtt
hlutafé. Með því að fá tryggingu í erlendum
eignum lífeyrissjóða landsins gegn greiðslu og
með því að hafa ódregin lán frá AGS á hlið-
arlínunni má tryggja hverja einustu evru, doll-
ar eða aðra mynt í kerfinu. Slíkt kerfi er hvergi
til, og í raun óþarft, en er hér nefnt til sög-
unnar til að sýna hversu einfalt það er að
tryggja kerfið. Líklegt er að að óbreyttu muni
líða 5-10 ár þar til rekstrarhæft umhverfi
kemst á og gjaldeyrishöft verða afnumin að
fullu.
Hvorugur undirritaðra talar í nafni stofn-
unar eða félags. Undirritaðir eru ekki sam-
mála um hvort gangi eigi í Evrópusambandið
eður ei. Við viljum einfaldlega koma því á
framfæri að það eru fleiri kostir í stöðunni en
aðild að myntbandalagi ESB í gegnum um-
sókn að bandalaginu. Við höfum áhyggjur af
því að ef á að fara þá leið að taka upp nýja
mynt með aðild að ESB þá verði kostnaður
fyrirtækja og heimila svo hár að varanlegur
efnahagslegur skaði hljótist af.
Alþjóðlega fjármálakrísan sem nú ríkir er
án fordæmis. Það hefur gert það að verkum að
stjórnvöld um allan heim hafa þurft að grípa til
óhefðbundinna efnahagslegra aðgerða. Seðla-
banki Bandaríkjanna hefur hlotið mikla gagn-
rýni fyrir að hafa gripið til aðgerða til að
stemma stigu við fjármálakreppunni. Aðgerða
sem margar hverjar eru án fordæma og á hag-
fræðilega „ókortlögðu svæði“. Þeirri gagnrýni
svarar Ben Bernanke t.d. í Financial Times
þann 5 janúar: „Ein af niðurstöðum mínum
eftir að hafa rannsakað kreppuna miklu er sú
að fólk er gjarnt á að halda að hefðbundnar
leiðir séu öruggar …“ „En stefna út úr vanda-
máli á alltaf að byggjast á eðli vandamálsins. Í
alvarlegum krísum geta hefðbundnar leiðir
reynst vera mjög vondar stefnur.“
Meira: mbl.is/esb
Eftir Ársæl Valfells og
Heiðar Guðjónsson » Við höfum áhyggjur af því
að ef á að fara þá leið að
taka upp nýja mynt með aðild
að ESB þá verði kostnaður fyr-
irtækja og heimila svo hár að
varanlegur efnahagslegur
skaði hljótist af.
Ársæll Valfells, lektor við viðskipta- og
hagfræðideild HÍ. Heiðar Már Guðjónsson,
framkvæmdastjóri Novators.
Einhliða upptaka er
lausn á gjaldeyrisvanda
Ársæll
Valfells
Heiðar Már
Guðjónsson
BLOG.IS
Arndís Ásta Gestsdóttir | 7. janúar
Hvað er þá
greiðslan há?
Sólarhringsvistun barna
með fötlun hjá stuðn-
ingsfjölskyldu hefur allt-
af verið skammarlega
lágt metin. Það væri
gaman að vita hvað
stuðningsfjölskyldan
fær greitt fyrir sólarhringinn.
Dvöl hjá stuðningsfjölskyldu getur
aukið lífsgæði fjölskyldu fatlaðs barns og
möguleika hennar til að hafa barnið sitt
sem lengst heima.
Meira: disagests.blog.is