Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JANÚAR 2009
Á SEINUSTU árum
hefur lítill hluti ís-
lensku þjóðarinnar
með bankamenn og
pólitíska diplómata í
fararbroddi látið
stjórnast af rang-
hugmyndum um eigin
gjörvuleika og getu.
Sjálfhverfan var alger.
Öll hættumerki og varnaðarorð
voru hunsuð og teflt á tæpasta vað
án þess að hika í blindri trú á að Ís-
lendingar gætu og kynnu betur en
aðrir. Íslenskir útrásarvíkingar
trúðu því að þeir hefðu höndlað við-
skiptasannleikann betur en kaupa-
héðnar annarra þjóða. Rætt var um
ágæti hins íslenska viðskiptamódels
sem óræk vísindi. Utanríkisstefna
okkar og samskipti við erlendar
þjóðir fóru ekki varhluta af þessum
ranghugmyndum. Kjörnir fulltrúar
spígsporuðu um stríðshrjáð lönd
með hjörð af embættismönnum og
töldu sig geta, með nærverunni
einni, miðlað málum milli stríðandi
fylkinga betur en þjóðhöfðingjar
stórvelda. Enn einn anginn af þess-
um ranghugmyndum er sú fjar-
stæða að láta sér detta
í hug að Íslendingar
geti gengið í ESB og
samið um aðgang að
gæðum án þess að láta
neitt á móti.
Stefnur og
straumar ESB
eru löngu ljósir
ESB var stofnað
með Rómarsáttmál-
anum 1957 af stór-
þjóðum Evrópu. Það
er því alveg ljóst að
ekki þarf að sækja um aðild að ESB
til að sjá hvað er í boði. ESB er
starfandi samband með virkar
stefnur og ríka hefð. Til að sjá hvað
er í boði þarf ekki annað en að
skoða ESB og þá er einnig kjörið að
kanna hvað varð þess valdandi að
stórþjóðin Noregur, sem er rík af
auðlindum eins og við, felldi aðild í
tvígang í þjóðarkosningum.
Viðræður Norðmanna og ESB
Þróun umræðunnar um ESB á
Íslandi líkist um margt þeim að-
stæðum sem uppi voru í Noregi
þegar Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráðherra og formaður verka-
mannaflokksins, lagði allt undir í
viðleitni til að gera Noreg að ESB-
ríki. Farið var í aðildarviðræður
með því fororði að samið yrði um
varanlegar undanþágur og mikið
gert úr skilningi ESB á sérstöðu
Noregs. Fögur voru fyrirheitin.
Þegar samningsuppkastið lá fyrir
kom í ljós að samninganefndin hafði
í raun gefið eftir varanlegan yfir-
ráðarétt yfir fiskistofnum sínum
fyrir sunnan 62. breiddargráðu frá
og með fyrsta degi aðildar og þrem-
ur árum síðar á hafsvæðinu þar fyr-
ir norðan. Við þetta bættist að ekki
höfðu fengist neinar varanlegar
tryggingar gegn kvótahoppi. Í raun
hafði lítið sem ekkert af kröfum
samninganefndarinnar í sjáv-
arútvegsmálun náð fram ef undan
er skilinn aðlögunarfrestur í
skamman tíma. Hefði þjóðin sam-
þykkt samningsdrögin hefði Nor-
egur misst forræðið yfir nýtingu
fiskstofnanna að mati Norges Fisk-
arlag. ESB hefði því allt frá fyrsta
degi annast gerð fiskveiðisamninga
við ríki utan þess. Stofnanir ESB
hefðu þannig ákveðið lágmarks-
stærð á fiski, möskvastærð veið-
arfæra, svæðaskiptingu og lokanir
veiðisvæða. Í aðdraganda þjóð-
aratkvæðagreiðslu vildu aðild-
arsinnar meina að eftir að inn í ESB
yrði komið væri svo hægt að beita
áhrifum innan ráðherraráðsins til
að ná fram nauðsynlegum breyt-
ingum. Meirihluti þjóðarinnar taldi
hins vegar að þau þrjú atkvæði af 90
sem hin fimm milljóna norska þjóð
hefði í ráðherraráðinu dygðu
skammt og felldi samninginn í at-
kvæðagreiðslu.
Hvað segja forsvarsmenn ESB?
Forsvarsmenn ESB hafa alla tíð
verið algerlega ærlegir gagnvart Ís-
lendingum um það að Ísland yrði
með inngöngu í ESB að beygja sig
undir sameiginlegar samþykktir
ESB. Í fréttablaðinu 8. nóvember
síðastliðinn sagði Olle Rehn, stækk-
unarstjóri ESB, að það væru „engin
fordæmi fyrir varanlegri und-
anþágu“. Enginn skyldi halda að
stækkunarstjórinn hafi þar fært ný
tíðindi enda hefur þetta ætíð verið
svarið þegar að er spurt. Þannig tók
Emma Bonino, framkvæmdastjóri
sjávarútvegsmála ESB, í sama
streng í viðtali við Morgunblaðið
1995 þegar hún sagði að Ísland
fengi ekki full yfirráð yfir fiskveiði-
lögsögu sinni heldur yrði eins og
önnur aðildarlönd að gangast undir
hina sameiginlegu fiskveiðistefnu
ESB. Orðrétt sagði hún: „Meg-
inreglan er sú að sameiginleg stefna
er öllum sameiginleg, hvort sem um
er að ræða fiskveiðar eða land-
búnað. Sami rammi gildir fyrr alla.“
Svo mörg voru þau orð. Séð í þessu
ljósi þarf vart að undrast þegar rifj-
uð eru upp orð norska stjórnmála-
foringjans Eriks Solheim sem sagði:
„Það er mjög lítill skilningur innan
EB á sérstöðu Norðmanna. Fisk-
urinn er undirstaða búsetu eftir
allri strandlengju Noregs. Þessu
hefur EB ekki sýnt áhuga.“
Kostir og gallar
Staðreyndin er sú að allir sem
vilja geta séð hvað ESB hefur upp á
að bjóða. Til þess þarf ekki aðild-
arviðræður. Þessi samtök voru
stofnuð 1957 og á 52 árum hafa mót-
ast nokkuð skýrar leikreglur. Okk-
ur Íslendingum má ljóst vera að
ýmsir kostir fylgja því að ganga í
ESB. Okkur má hins vegar jafnljóst
vera að aðgangurinn að þessum
gæðum verður dýru verði keyptur.
Tal aðildarsinna um varanlegar
undanþágur er fjarstæða. Aðild-
arviðræður eru því ekki nauðsyn-
legar til að sjá hvað er í boði. Hitt er
svo annað hvort vegi meira kost-
irnir eða gallarnir og um það þarf
þjóðin að greiða atkvæði þegar að-
stæður skapast. Einungis þannig er
hægt að ákveða hvort fara eigi í að-
ildarviðræður.
Meira: mbl.is/esb
Eru aðildarviðræður nauðsynlegar til að
kanna hvað ESB hefur upp á að bjóða?
Elliði Vignisson
fjallar um aðild að
ESB og nýtingu
fiskstofna
» Staðreyndin er sú að
allir sem vilja geta
séð hvað ESB hefur upp
á að bjóða. Til þess þarf
ekki aðildarviðræður.
Elliði Vignisson
Elliði Vignisson Höfundur er
bæjarstjóri í Vestmannaeyjum
ÍSLENSKA þjóðin
elskar Sigmund
teiknara, elskar húm-
or hans og snilld sem
teiknara með ótrúlegt
hugmyndaflug og út-
hald.
Í 44 ár hefur Sig-
mund teiknað nær
daglega skopmyndir í
Morgunblaðið, um 11
þúsund myndir. Sigmund hefur
allan þennan tíma verið eitt af að-
alsmerkjum Morgunblaðsins og
það er einsdæmi á okkar jörð að
teiknari hafi teiknað svo mikið og
lengi í stærsta blað þjóðar.
Sigmund er 77 ára gamall ung-
lingur með fullan styrk til að
teikna og blússandi húmor. Það er
leitt að stjórnendur Morgunblaðs-
ins skuli hafa tilkynnt Sigmund
starfslok með þeim hætti að hann
sitji verulega sár eftir eins og
hann lýsti því í viðtali við Þorgeir
Ástvaldsson á Bylgjunni. Stjórn-
endur Morgunblaðsins geta auð-
vitað skipt starfsmönnum Mogg-
ans út, en það eru takmörk fyrir
því hvernig það er gert. Það fer
ekkert á milli mála að Sigmund
fannst sér misboðið og hann teikn-
aði ekki sína síðustu mynd í Morg-
unblaðið. Fékk ekki tækifæri til
þess að kveðja. Þegar slíkt er gert
við einn vinsælasta penna Morg-
unblaðsins á sérstöku listrænu
sviði, þá bregður mönnum í brún.
Þegar Sigmund var sagt upp
formlega í símtali um miðjan októ-
ber sagðist hann gjarnan vilja
teikna fram á næsta vor. Því var
neitað að hans sögn og þá spurði
hann hvort hann gæti þá ekki
klárað mánuðinn, en var neitað af
þeim starfsmanni Morgunblaðsins
sem talaði við hann. Sigmund er
þjóðareign, maður vippar ekki
slíkum fyrir borð frekar en hand-
ritunum. Auðvitað hefðu verið
margar leiðir til þess að verklok
Sigmunds eftir nær hálfrar aldar
þjónustu í þágu fólksins í landinu
og Moggans hefðu verið með
þeirri reisn og glæsi-
brag sem sæmd Morg-
unblaðsins og Sig-
munds sjálfs ber.
Morgunblaðið skipt-
ir mjög miklu máli fyr-
ir íslenskt samfélag
margra hluta vegna og
hefur um langt árabil
verið eitt af höf-
uðankerum þjóð-
arinnar varðandi ís-
lenska tungu,
sjálfstæði Íslands og
menningu, ígildi Al-
þingis á margan hátt. Sögu þjóð-
arinnar er ekki hægt að skrifa án
Morgunblaðsins á síðustu öld og
maður setur ekki einn að-
alsagnaritarann út í leiðindum.
Dekksmúlun Sigmunds af þilfari
Morgunblaðsins var ömurleg. Hún
var eins og eitthvað sem hefði get-
að gerst í tölvukubb fyrir slysni.
Megi Morgunblaðinu farnast vel
og nýjum ritstjóra auðnast að
stýra blaðinu með markvísi, metn-
að og vinarþel að leiðarljósi, því
eina von Morgunblaðsins til þess
að lifa af, eins og alltaf, er að gera
ekki mannamun og ríma við vænt-
ingar og vonir Íslendinga, vinnandi
fólks, venjulegs fólks, fólksins sem
kaupir og les Morgunblaðið.
Maður slátrar ekki gæsinni sem
verpir gullegginu. Maður rekur
ekki Sigmund.
Aths. ritstj.
Árna Johnsen eru þökkuð hlý
orð í garð Morgunblaðsins. Jafn-
framt ber að þakka honum fyrir
leiðbeiningar um það hvað maður
gerir og hvað maður ekki gerir.
Íslenska þjóðin
elskar Sigmund
Árni Johnsen
skrifar um starfs-
lok Sigmunds
Árni Johnsen
» Það fer ekkert
á milli mála að
Sigmund fannst sér
misboðið og hann teikn-
aði ekki sína síðustu
mynd í Morgunblaðið.
Höfundur er þingmaður.
HINN 4. janúar sl.
voru liðin 200 ár frá
fæðingu hins franska
Louis Braille. Samtök
blindra og sjónskertra
um allan heim minnast
þessara tímamóta og
heiðra um leið minn-
ingu þessa merka
manns sem fann upp
blindraletrið.
Fyrsta skipulagða
menntunin
Fyrr á öldum var ekki talin ástæða
til að gefa blindum eða sjónskertum
tækifæri til mennta. Það var ekki fyrr
en 1784 að fyrsta skipulagða námið
fór af stað í París fyrir tilstilli Frakk-
ans Valentins Hauy þegar hann
stofnaði blindraskólann Royal Isti-
tute of Blind Youth. Hauy lagði
áherslu á (innleiddi) upphleypt letur
sem byggðist á stafrófi sjáandi,
stækkaðir stafir sem voru upp-
hleyptir. Bækur með þessu letri urðu
yfirgripsmiklar og þungar, ein bók
gat orðið 50 kg. Þetta kerfi hafði einn-
ig þann annmarka að nemendur gátu
ekki lært að skrifa. Þessar tilraunir
settu af stað umræður um hvort
blindir nemendur ættu endilega að
nota ritmál sjáandi og hvort ekki væri
ástæða til að þróa eigið kerfi sem
hentaði þeim betur.
Louis Braille
Louis Braille (1809-1852) varð
blindur vegna slyss á vinnustofu föð-
ur síns. Hann var 3 ára þegar hann
slasaðist á auga á skurðhníf föður
síns, sem var söðlasmiður. Fékk hann
síðan sýkingu í heilbrigða augað sem
leiddi til þess að hann varð blindur á
báðum augum þegar hann var aðeins
fimm ára gamall. Tíu ára varð hann
nemandi við Royal Institute of Blind
Youth. Vistin í skólanum var erfið og
þurftu nemendur oft að sætta sig við
gamalt og hart brauð og vatn í matinn
og misþyrmingar og innilokun sem
refsingar. Louis Braille var skarpur
og skapandi nemandi og varð fljót-
lega afburðar selló- og orgelleikari og
spilaði í kirkjum víða um Frakkland.
Blindraletrið
verður til
Árið 1821 kom for-
ingi úr franska hernum
í heimsókn í skólann
sem Louis Braille var í
til að kynna upphleypt
letur sem var sambland
af strikum og punktum
og var kallað „nætur-
letur“. Hugmyndin að
baki þessu letri var sú
að með því gátu her-
menn á stríðstímum
komið skilaboðum hver
til annars, án þess að tala og eins að
eiga á hættu að óvinurinn skildi skila-
boðin kæmust þau í hans hendur.
Kerfið samanstóð af tólf táknum sem
gerði lesturinn bæði erfiðan og tíma-
frekan. Þetta sama ár, eða þegar Lo-
uis er 12 ára, byrjar hann í fullri al-
vöru að þróa ritkerfi sem gæti nýst
blindum til lesturs og skriftar. Hann
sat daga og nætur við að prófa sig
áfram og loksins, árið 1824, gat Louis
Braille, þá aðeins fimmtán ára, kynnt
blindraleturskerfið sem síðan hefur
verið kennt við hann og kallast Bra-
ille. Þetta kerfi samanstóð af sex
punktum. Meginframförin frá „næt-
urletrinu“ fólst í því að við Braille-
letrið var uppbyggt þannig að allir
stafir í stafrófinu áttu sér tákn byggt
á 6 punkta kerfi meðan að „næt-
urletrið“ byggðist á 12 tákna kerfi
sem samsvöruðu hljóðum. Braille-
letrið var jafnframt mun auðveldara í
notkun bæði til lestrar og skriftar og
með einni snertingu fingurgóms
mátti greina hvern staf og því bauð
letrið upp á mun fljótlegri lestur. Lo-
uis Braille þróaði síðan letrið enn
frekar þannig að hægt er að lesa
stærðfræðitákn og nótur.
Braille deyr áður en blindraletr-
ið öðlast viðurkenningu
Louis Braille varð einn af kenn-
urum við Royal Institute for Blind
Youth og var í miklum hávegum hafð-
ur meðal nemenda. Þrátt fyrir að
margir væru uppnumdir yfir upp-
götvun Louis Braille var letrið hans
ekki kennt við skólann þann tíma sem
hann lifði. Það leið raunar langur tími
þar til letrið var að fullu viðurkennt.
Helsta hindrunin voru viðhorf sjáandi
leiðbeinenda og kennara sem töldu að
upphleypt prentletur (stafróf fyrir
sjáandi) væri betra en stafróf sem
þeir gætu ekki sjálfir lesið. Louis
Braille veiktist vegna heilsuspillandi
aðbúnaðar í skólanum og dó árið
1852, 43 ára að aldri. Tveimur árum
seinna eða 1854 viðurkenndu frönsk
stjórnvöld opinberlega blindraletur
Brailles. Það breiddist fljótt út um
Evrópu og síðar alls staðar um heim-
inn sem alþjóðlegt ritmál blindra.
Eiginleikar blindraletursins
Grunnurinn í letrinu eru sex
punktar sem raðað er í tvær raðir lóð-
rétt með þremur punktum í hverri
röð. Punktarnir eru gjarnan nefndir
með númerum, punktar einn, tveir og
þrír í vinstri röð og punktar fjórir,
fimm og sex í þeirri hægri. Samsetn-
ing punktanna sex getur verið á 63
mismunandi vegu og getur táknað
bókstafi, tölur, ýmis tákn eins og
kommur, upphrópunarmerki o.s.frv.
Ákveðið bil er á milli punktanna sem
er nákvæmlega útreiknað til að
tryggja að hægt sé að finna samsetn-
ingu hvers stafs/tákns fremst á fing-
urgómnum. Blindraletur er lesið með
fingrunum og skynjast í gegnum
hreyfingu handanna með jafnri og
hraðri hreyfingu yfir punktana.
Bestu lesararnir nota báðar hendur
við lesturinn í samspili þar sem
vinstri höndin les vinstri hlutann af
síðunni (línunni) meðan hægri höndin
mætir þeirri vinstri á miðjunni og les
línuna út. Góðir blindraleturslesarar
hafa góðar fínhreyfingar og greina
vel mismunandi tákn með snertiskyn-
inu. Þeir lesa með léttu og afslöppuðu
þrykki og nota hendurnar lóðrétt yfir
punktana, lesa með báðum höndum
saman, með flesta fingur á línunni.
200 ára afmæli Louis Braille
höfundar blindraletursins
Kristinn Halldór
Einarsson skrifar
um blindraletrið
» 4. janúar 2009 voru
200 ár liðin frá fæð-
ingu hins franska Louis
Braille, þess merka
manns sem fann upp
blindraletrið.
Kristinn Halldór
Einarsson
Höfundur er formaður
Blindrafélagsins, samtaka blindra
og sjónskertra á Íslandi.