Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 32

32 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JANÚAR 2009
✝ Freysteinn Sig-urðsson fæddist á
Reykjum í Lund-
arreykjadal hinn 4.
júní 1941. Hann lést á
krabbameinsdeild
Landspítalans hinn
29. desember síðast-
liðinn. Hann var son-
ur hjónanna Sigurðar
Ásgeirssonar garð-
yrkjubónda, f. 28.
apríl 1910, d. 4. mars
1999, og Valgerðar
Magnúsdóttur kenn-
ara, f. 8. nóvember
1912, d. 5. maí 1996. Systkini Frey-
steins eru Ásgeir kerfisfræðingur,
f. 6. apríl 1937, sambýliskona Ólöf
Þórey Haraldsdóttir fulltrúi, f. 21.
júní 1943, Björg sérkennari, f. 6.
júní 1939, gift Sveini J. Sveinssyni,
fv. sýslufulltrúa, f. 15. maí 1933,
Ingi prófessor í sagnfræði, f. 14.
september 1946, og Magnús, að-
júnkt í þýsku, f. 2. september 1957.
Freysteinn kvæntist 29. sept-
ember 1962 Ingibjörgu Sveins-
dóttur lyfjafræðingi, f. 24. janúar
1942, dóttur hjónanna Sveins
Sveinssonar bifreiðastjóra, f. 27.
júní 1902, d. 8. júlí 1992, og Gunn-
þórunnar Klöru Karlsdóttur hús-
móður, f. 12. ágúst 1909, d. 28.
febrúar 1993. Freysteinn og Ingi-
björg eignuðust þrjú börn og þau
eru: 1) Sigurður eðlisfræðinemi, f.
16. mars 1966, d. 8. desember 1997,
2) Gunnar skógfræðingur, f. 27.
apríl 1970, d. 5. júlí 1998 og 3)
Ragnhildur umhverfisfræðingur, f.
5. mars 1975. Frey-
steinn ólst upp í for-
eldrahúsum. Hann
var í farskóla fyrstu
skólaárin. Eftir
landspróf frá Héraðs-
skólanum í Reykholti
fór hann í Mennta-
skólann að Laug-
arvatni og útskrif-
aðist þaðan árið 1959.
Sama ár hóf hann
nám í jarðeðlisfræði
við Johannes Guten-
berg Universität í
Mainz. Eftir hlé
vegna alvarlegs slyss árið 1961 hóf
hann nám í jarðfræði við Christian
Albrechts Universität í Kiel. Að
námi loknu hóf hann störf hjá
Orkustofnun, þar sem hann vann
alla sína starfsævi eftir það. Frey-
steinn var virkur í félagsmálum og
var meðal annars formaður Félags
íslenskra náttúrufræðinga 1985-
1987, formaður Hins íslenska nátt-
úrufræðafélags 1990-2002, í stjórn
Oddafélagsins frá 1995 og varafor-
maður Landverndar frá 1998 til
dauðadags. Freysteinn var mikils
metinn fræðimaður og lætur eftir
sig fjölda greina um hin marg-
víslegustu málefni í ýmsum ritum,
auk þess að rita Árbók Ferðafélags
Íslands árið 2004. Hann var mikill
náttúruunnandi, fjölfróður, grúsk-
ari, hagyrðingur og mikill fjöl-
skyldumaður.
Útför Freysteins fer fram frá
Kópavogskirkju og hefst athöfnin
klukkan 11.
Í dag kveð ég góðan vin og mág,
Freystein Sigurðsson jarðfræðing.
Þau Ingibjörg systir mín giftu sig
árið 1962. Í mínum augum var þessi
maður ætíð aðdáunarverður. Flug-
greindur, frábær heimilisfaðir og
síðast en ekki síst drengur góður.
Ég undraðist oft æðruleysi hans og
jafnaðargeð. Það á reyndar við um
systur mína einnig. Fyrir rúmum
áratug misstu þau báða syni sína
með stuttu millibili. Þau buguðust
ekki við þessi þungu áföll. Lifðu með
sorginni, sem hlýtur að marka djúp
sár eftir slíka atburði. Fyrir rúmum
þremur árum veiktist mágur minn
af erfiðum sjúkdómi. Þær systir mín
og einkadóttirin Ragnhildur hafa
staðið þétt að baki hans þennan erf-
iða tíma eins og jafnan áður. Ég
hugsa hlýtt til þeirra nú og vona að
hið góða verði nálægt þeim um
ókomna tíð.
Á námsárum okkar Freysteins
vorum við samstarfsmenn í mörg
sumur. Leituðum að heitu vatni á
vegum Orkustofnunar víða um land.
Það er margs að minnast frá þess-
um árum. Í byggð og inni á hálend-
inu. Freysteinn hafði ætíð góða
nærveru og það var stutt í húm-
orinn. Þá spillti ekki að hann var
hagyrðingur góður og lét kviðlinga
fjúka við ýmis tækifæri. Marga
þeirra rauluðum við á ferðum okkar
um landið. Við ritun þessara orða
spretta minningarnar fram hver af
annarri. Minningar um frábær sam-
skipti öll þessi ár. Heimsókn til
Þýskalands 1972 og ferð okkar í
Lakagíga haustið 1998. Mágur minn
hefur nú fengið lausn frá hinum erf-
iðu veikindum sínum. Hann hverfur
nú á annað tilverusvið. Eftir sitja
eiginkona og dóttir, ásamt okkur
hinum sem þótti svo vænt um þenn-
an ljúfa mann. Ég er afar þakklátur
fyrir að hafa átt Freystein að mági
og góðum vini í tæpa hálfa öld. Aldr-
ei féll blettur á samskipti okkar all-
an þennan tíma. Hann mun alltaf
lifa í huga mér sem einn af mínum
bestu samferðamönnum í lífinu. Ég
skrifa þessar línur með sorg í
hjarta. En gamla máltækið um að
enginn ráði sínum næturstað er enn
í fullu gildi. Mágur minn er nú horf-
inn sjónum okkar að sinni. Því fylgir
tómleiki, tregi og eftirsjá. Minning
hans mun lifa í huga okkar sem
þekktum hann. Ég kveð Freystein
með þakklæti. Hann var mér í senn
mágur, bróðir, kennari og vinur. Ég
óska honum velfarnaðar á nýjum
víddum.
Sigurður Sveinsson.
Þá hefur öðlingurinn Freysteinn
Sigurðsson lokið allt of stuttri jarð-
vist. Þótt skelfileg áföll og í kjölfarið
erfið veikindi hafi sett strik í reikn-
inginn missti hann aldrei móðinn.
Hann hélt ótrauður áfram að sinna
hugðarefnum sínum sem voru af
ólíklegasta toga. Freysteinn var víð-
lesinn og með eindæmum minnugur,
á sama hátt og var Sigurður faðir
hans, nánast eins og gangandi al-
fræðiorðabók. Fróðleik sínum miðl-
aði hann lognmollulaust án leiðinda
smásmugulegheita eða sparðatín-
ings, og minntu hnyttilegar athuga-
semdir hans oft á Sigmar móður-
bróður hans frá Dölum.
Fyrstu kynni mín af Freysteini
voru fyrir fjórtán árum, þegar Ás-
geir átti kvöld nokkurt erindi við
bróður sinn. Ingibjörg var enn á
vakt í apótekinu, en heima voru
mannvænleg börnin þeirra þrjú,
Sigurður, Gunnar og Ragnhildur.
Handtak Freysteins var þéttings-
fast og hlýtt og viðmót hans og
barnanna á þann hátt að manni leið
strax eins og heima hjá sér. Var
áberandi hve góður faðir Freysteinn
var og mikill vinur barna sinna.
Hjónaband Ingibjargar og Frey-
steins var traust og fallegt og virð-
ing þeirra og væntumþykja hvors í
annars garð áberandi. Mikil gest-
risni, höfðingsskapur og glaðværð
leiddi til þess að heimsóknir á Kárs-
nesbrautina teygðust stundum á
langinn. Í sjúkrahúsheimsókn fyrir
stuttu varð stansinn óvart þrjár
klukkustundir. Það var erfitt að slíta
sig frá sjúklingnum sem lék á als
oddi.
Ótímabært andlát bræðranna
ungu og efnilegu, Sigurðar og Gunn-
ars, með hálfs árs millibili, hefur ef-
laust átt þátt í veikindum Frey-
steins. Minningar frá síðasta
jarðvistardegi Gunnars skjóta upp
kollinum. Námsár hans hjá frænd-
um vorum Norðmönnum bar á góma
og bollalögðu þeir frændur, Gunnar
og Ásgeir, ræktunarskilyrði og
skógrækt á ættaróðalinu Reykjum.
Í garðinum á Kársnesbraut er fal-
legt tré, gróðursett þann sama dag
af Gunnari.
Freysteini óska ég alls velfarn-
aðar meðal vatna og skóga hinum
megin og mæðgunum Ingibjörgu og
Ragnhildi hins sama hérna megin.
Ólöf Þórey Haraldsdóttir.
Elsku frændi minn.
Með sorg í hjarta kveð ég þig og
með sorg í hjarta hugsa ég til ykkar
elsku frænkur mínar, Inga og
Ragga, sem nú syrgið eiginmann og
föður. Stundum er veröldin alls ekki
sanngjörn og hvers vegna er það svo
að hvert reiðarslagið á fætur öðru
lýstur eina litla fjölskyldu? Eftir
hetjulega baráttu í langvinnum veik-
indum hefurðu nú að nýju sameinast
sonum þínum, kæri frændi, og ég
bið fyrir kveðju til þeirra beggja.
Þær voru ófáar góðu stundirnar sem
við frændsystkinin áttum saman
heima hjá ykkur Ingu á Kársnes-
brautinni og heima hjá okkur á Sel-
fossi, sem og allar útilegurnar og
ferðalögin sem við fórum öll saman.
Það var alltaf gaman að ferðast með
þér sem þekktir landið eins og lóf-
ann á þér og varst duglegur að
fræða okkur krakkana. Einnig er
mér alltaf minnisstætt þegar þú
varst að heilsa okkur krökkunum
með þínu þétta handtaki og lést okk-
ur kreista á móti eins fast og við
gátum, þá var nú betra að taka vel á
því!
Áhugi þinn á landinu, jarðfræð-
inni og skógrækt var ódrepandi og
sjaldan komið að tómum kofunum
hjá þér, sama hvað um var rætt.
Njóttu þess nú að ganga heill og
glaður um fjöll og skóga himins. Ég
mun styðja stelpurnar þínar sem á
eftir þér horfa og guð gefi að þær
öðlist frið í hjarta og gleði að nýju.
Með kærri kveðju frá litlu frænku
þinni,
Valgerður Sveinsdóttir.
Fallinn er frá, fyrir aldur fram,
Freysteinn Sigurðsson. Gáfumenni,
svo af bar.
Þegar minnst er þessa dökk-
hærða, dökkeyga, dimmraddaða
Borgfirðings og heimsborgara, vís-
indamanns og náttúruunnanda frá
Reykjum í Lundarreykjadal tengj-
ast hans rammíslenska nafni sterk-
ast fróðleikur og vísindi. Einhvern
veginn þykir okkur sem Freysteinn
hafi tengt okkur við liðnar kynslóðir
Íslendinga, þá bændur upp til dala
settu gestkomandi heimsmenn á gat
í skáldskap heimalanda þeirra,
gangi styrjalda eða hverju öðru sem
til fróðskapar heyrði. Á sína sífelldu
sjálfmenntun ofan bætti Freysteinn
þeirri formlegu menntun, heima og
erlendis, sem forfeður hans í ís-
lenskum dölum fóru of margir á mis
við. Menntun sem Freysteinn nýtti
til áratugalangra rannsókna með
slíkt gildi fyrir þjóðfélag okkar að
margir gætu öfundað hann af ævi-
starfinu.
Árið sem Inga og Freysteinn gift-
ust varð Nína móðir okkar fyrst í
systkinahóp sínum til barneigna. Af-
kvæmið varð allt annað en afskipt,
sumar fyrstu minningar Ara eru af
einhverjum þeirra ófáu stunda sem
hann átti með Ingu frænku og Frey-
steini. Minningin er hlý og bjart yf-
ir, Inga frænka að dekstra „lamba-
kónginn“ að vanda og Freysteinn
rétt fyrir aftan, með sitt bros og
„glimt“ bak við hornspangargler-
augun. Gott ef ekki með bók í hendi,
eða þá innan handar.
Kærkominn frumburður Frey-
steins og Ingu, Sigurður, var félagi
okkar bræðra frá fyrsta skrefi. Sér-
stakir kærleikar voru með Gunnari
Freysteinssyni og Hrafni fram á
síðasta dag Gunnars, og þær Þóra
og Ragnhildur nánast ólust upp
saman framan af, enda fæddar svo
til samtímis og stutt milli Hraun- og
Kársnesbrauta.
Freysteinn varð þriggja barna
faðir, en lifði missi beggja sona.
Ragnhildur dóttir hans og Ingibjörg
kona hans, okkar kæra móðursystir,
standa eftir þennan janúardag og
fylgja þriðja fjölskyldumeðlimnum
til grafar. Við systkin munum víst
aldrei skilja þá forsjón sem svona
sviptir þá sem síst skyldi sínu kær-
asta á jörðu.
Ari Arnórsson.
Freysteinn Sigurðsson jarðfræð-
ingur og fyrrverandi formaður Hins
íslenska náttúrufræðifélags (HÍN)
var fjölfróður maður sem lét sér
flest koma við sem sneri að náttúru
Íslands. Fyrir utan að hafa unnið í
áratugi sem jarðfræðingur og skilað
af sér skýrslum, greinargerðum og
öðrum skrifum á sviði íslenskrar
vatnajarðfærði tók Freysteinn virk-
an þátt í félagsmálum á sviði um-
hverfismála. Freysteini var í mun að
fræða almenning ekki síður en sér-
fræðinga því að hann trúði því ein-
læglega að með þekkingunni væri
unnt að auka skilning fólks á flóknu
gangvirki náttúrunnar. Meðal mark-
miða HÍN sem stofnað var 1889 er
að efla íslensk náttúruvísindi, glæða
áhuga og þekkingu manna á nátt-
úrufræði og að vinna að eflingu nátt-
úruverndar. Þessi markmið féllu vel
að áhugasviði Freysteins og því
þótti honum sjálfsagt og eðlilegt að
taka þátt í störfum félagsins hvað
hann gerði um langa tíð og var alltaf
boðinn og búinn að leggja sitt af
mörkum fyrir félagið. Freysteinn
tók við formennsku í félaginu árið
1990 og var formaður HÍN til 2002
eða alls í 12 ár. Á aðalfundi félagsins
hinn 26. febrúar 2005 var Frey-
steinn gerður að heiðursfélaga Hins
íslenska náttúrufræðifélags.
Öll kynni mín af Freysteini voru
ánægjuleg og vil ég fyrir hönd Hins
íslenska náttúrufræðifélags þakka
honum fyrir mikið og óeigingjarnt
starf fyrir félagið. Fjölskyldu Frey-
steins sendi ég innilegar samúðar-
kveðjur.
Kristín Svavarsdóttir,
formaður.
Látinn er fyrir aldur fram Frey-
steinn Sigurðsson, einn af fremstu
vatnafræðingum og jarðfræðingum
landsins og starfsmaður Orkustofn-
unar um fimmtíu ára skeið. Við
Freysteinn tilheyrðum báðir þeim
tiltölulega fámenna hópi er átti það
sameiginlegt að hafa starfað beggja
vegna þeirra meginvatnaskila sem
löngum skildu að jarðhitarannsóknir
og vatnsorkurannsóknir hjá stofn-
uninni. Að mörgu leyti er sú skipt-
ing eðlileg sakir ólíkra aðstæðna og
nýtingar, en að einu leyti er við-
fangsefnið þó hið sama: Að skilja og
skilgreina eðli og uppruna vatnsins,
sem í báðum tilfellum er orkuberinn
í náttúrunni.
Freysteinn sá öðrum mönnum
betur samhengi vatns og bergs;
hvernig hringrás vatnsins finnur
auðveldustu leiðina til sjávar á eða
undir yfirborði jarðar og mótast þar
af mismunandi jarðlögum, og ber
þess síðan merki í rafleiðni, rennsli,
hita og efnainnihaldi. Að auki hafði
hann stálminni á ólíkustu smáatriði
og hæfileikann til að fella þau saman
í eina heildarmynd. Slíkum mönnum
virðist margt auðvelt og auðskilið,
sem vefst fyrir öðrum. Þess því
heldur rann Freysteini það til rifja,
hve hægt miðaði í vatnajarðfræði-
legri kortlagningu Íslands. Hann
lagði þó fram drjúgan skerf í þá átt
og ritaði margar vísindagreinar auk
fjölda skýrslna, leiddi rannsóknir og
stundaði ráðgjöf um áratuga skeið.
Sérstakur bragur var á foldar-
ferðum með Freysteini. Þess var
gætt að nóg væri haft með af beik-
oni og eggjum í morgunmat, þannig
að ekki þyrfti að hugsa mikið um há-
degisverðinn, og að gott hráefni
væri fyrir hendi í pottréttinn seint
að kvöldi. Sjálfur sá Freysteinn um
birgðirnar af neftóbaki. Dagurinn
leið svo á jeppaslóðum með miklum
fróðleik um örnefni og yrkingum á
lausavísum, milli þess sem vitjað var
um lindasvæði, auk mælinga á
rennsli í lækjum og jarðfræðilegra
athugana. Ekki skrifaði Freysteinn í
feltbókina fyrr en komið var í nátt-
stað. Meðan aðrir matbjuggu mældi
hann svo kolsýruinnihaldið í sýnum
dagsins.
Um það leyti sem heldur var farið
að hægjast um hjá Freysteini í fé-
lagsstörfum og daglegu amstri á
Orkustofnun tók hann fyrir alvöru
að svipast um eftir stúdentum með
hæfileika til jarðskyggni, sem þjálfa
mætti til vatnafræðirannsókna með
hæfilega erfiðum verkefnum sam-
hliða handleiðslu. Um þetta hafði
hann góða samvinnu við Vatnamæl-
ingar. Jafnframt tók hann að fylla
upp í og rita nánar um þá heild-
armynd er hann átti mikinn þátt í að
skapa af helstu grunnvatnssvæðum
landsins, og má nefna sem dæmi að
nýlega kom út mikil skýrsla hans
um grunnvatn og grunnvatnsað-
stæður á vatnasviði Jökulsánna í
Skagafirði, er að mestu var frágeng-
in fyrir fimm árum. Einnig ritaði
hann sérlega læsilega Árbók FÍ
2004 um heimaslóðir sínar, Borg-
arfjarðarhérað milli Mýra og Hafn-
arfjalla. Á síðustu árum barðist
Freysteinn við krabbamein af miklu
æðruleysi, en sinnti þó ráðgjöf við
Orkustofnun eins og kraftar hans
leyfðu til hinstu stundar.
Að leiðarlokum þakka ég Frey-
steini Sigurðssyni áratuga vináttu
og samfylgd og sendi fjölskyldu
hans innilegar samúðarkveðjur.
Kristinn Einarsson.
Minnast skal hér örfáum orðum
en með miklum söknuði öðlings og
náins samstarfsmanns í félagsstarfi
um nærfellt tvo áratugi. Freysteinn
Sigurðsson jarðfræðingur er látinn.
Í einarðri baráttu undanfarin miss-
eri lifði von um bata og fleiri lífdaga
en nú eru þeir taldir. Fyrir hönd fé-
laga Freysteins í Oddafélaginu,
samtaka áhugamanna um endur-
reisn fræðaseturs að Odda á Rang-
árvöllum, læt ég í ljós innilegt þakk-
læti fyrir stórvægileg störf hans í
þágu félagsins og hugsjónar þess.
Áður en samstarf okkar í stjórn
Oddafélagsins hófst hafði ég fyrir
löngu haft spurnir af gáfum Frey-
steins og síðar orðið honum sam-
ferða í Hinu íslenzka náttúrufræði-
félagi. Um alllangt skeið var hann
farsæll formaður félagsins. Frey-
steinn var oft leiðsögumaður í hóp-
ferðum Náttúrufræðifélagsins um
óbyggðir landsins, enda var hann
allra manna fróðastur um leiksvið
landsins og mótun þess. Hann
þekkti náttúruöflin sem skópu land-
ið í aldanna rás, ýmist í blíðu eða í
ham. Hann var vísindamaður en líka
einlægur fræðari, almenningsfræð-
ari.
Eftirminnilegri svipmynd bregð-
ur fyrir í huga mér er ég sé Frey-
stein í slíkri ferð um Fjallabaksleið
standa hátt á barði á áningarstað og
tala hátt og snjallt yfir samferða-
mönnum sínum. Það var logn og
bjart yfir og fólkið hlýddi á fræða-
þulinn lýsa náttúru og sögu lands-
ins.
Freysteinn kom til liðs við Odda-
félagið á fyrsta ári þess en það var
stofnað í Odda á Rangárvöllum síðla
árs 1990 og hefur hann verið í stjórn
þess æ síðan, ósérhlífinn forystu-
maður og ötull talsmaður hugsjóna
félagsins í ræðu og riti. Á fyrstu ár-
um félagsins var staðið að fræðslu-
ferðum um Rangárþing og var
Freysteinn þar í för að vonum hinn
ótæmandi fróðleiksbrunnur um
náttúru landsins. Öll árin hefur
hann verið með í ráðum við skipu-
lagningu árlegs málþings Odda-
félagsins, Oddastefnu, og hefur
sjálfur flutt allmörg erindi á þeim
ráðstefnum. Hann var allra manna
ráðabestur að hrinda af stað nýrri
atburðarás félaginu til framdráttar.
Fyrir rúmu ári var samið undir
styrkri forystu hans eins konar
manifesto félagsins um fyrirhugaða
Sæmundarstofu hins fróða í Odda á
Rangárvöllum. Framlag Freysteins
til endurreisnar Odda, hins merka
sögustaðar og landfræðilegrar
þungamiðju Suðurlands, er ómetan-
legt. Það verður um ókomin ár
hvatning þeim sem verða nú að
halda áfram baráttunni án þess að
njóta nærveru hans og hrífast af
eldmóði hans á fundum félagsins.
Að lokum minnist ég með þökk
samræðna okkar er við fórum
nokkrum sinnum á ári saman í bíl
héðan úr Reykjavík á stjórnar- og
félagsfundi austur í Rangárþing. Ég
þurfti í rauninni ekki margt til mál-
anna að leggja svo sjófróður var
Freysteinn um hvað sem bar á
góma af því sem við höfðum báðir
áhuga á – á sviði náttúruvísinda og
sögu. Afburðamaður er genginn
sem margt átti ógert. En enginn má
sköpum renna. Við Jóhanna kona
mín vottum þeim mæðgum Ingi-
björgu og Ragnhildi og öðrum
vandamönnum samúð í söknuði
þeirra. Blessuð sé minning Frey-
steins Sigurðssonar.
Þór Jakobsson.
Freysteinn Sigurðsson
 Fleiri minningargreinar um Frey-
stein Sigurðsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.