Morgunblaðið - 08.01.2009, Blaðsíða 42

42 MenningFRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JANÚAR 2009
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
MOLD. Það er mold um allt hús, og
garðar. Síðustu dagana hefur Krist-
ján Steingrímur Jónsson, myndlist-
armaður og deildarforseti myndlist-
ardeildar Listaháskólans, verið
önnum kafinn við uppsetningu sýn-
ingar sem verður opnuð í Listasafni
ASÍ á laugardaginn kemur. Gryfjan á
neðri hæðinni minnir helst á kapellu
með flennistórum teikningum sem
sækja í jarðveg, í Arinstofunni eru
ljósmyndir af lystigörðum; Í Kaup-
mannahöfn, Hamborg, Akureyri og
víðar, á efri hæðinni hefur listamað-
urinn notað jarðveg úr þessum sömu
görðum til að mála verk á striga, þar
er líka textaverk og loks þetta flenni-
stóra veggverk. Þar hefur Kristján
Steingrímur málað beint með mold á
vegginn; upp í rjáfur og út í horn,
flennistórt expressjónískt málverk.
Þá hefur mikið gengið á.
„Viðfangsefni mitt hér er aug-
ljóslega garður, í yfirfærðri merk-
ingu,“ segir listamaðurinn þar sem
við sitjum með moldarlitt kaffi í boll-
unum undir þessu stóra verki. „Ég
hef lengi haft áhuga á óreiðu og
hvernig maður kemur reglu á óreið-
una og þá í listrænum skilningi. Ég
nota garðana til að endurspegla þessa
áráttu mína. Frumefni garðanna,
moldina og skipulagið. Í görðunum
finnst líka hringrás lífsins, árstíð-
irnar, og þar má finna líf og dauða.“
Glíma málverks og konsepts
Kristján Steingrímur nam við
Myndlista- og handíðaskólann og
stundaði framhaldsnám í Hamborg.
„Bakgrunnur minn er nokkuð sér-
stakur, menntunin tvískipt. Annars
vegar í gegnum málverk og hins veg-
ar konseptlist og flúxus. Hér heima
lærði ég hjá Magnúsi Pálssyni og
kennurum á borð við Dieter Roth. Í
Þýskalandi var síðan nýja málverkið
á fullu. Eftir námið sat ég uppi með
þessa tvo ólíku póla. Til að byrja með
ollu þeir mér hálfgerðu hugarangri
en með tímanum hef ég lært að nýta
mér þetta. En það er alltaf glíma á
milli þessara þátta – ég hef til að
mynda aldrei getað litið á mig sem
raunverulegan málara. Miklu frekar
að ég sé að vinna með málverkið og
eigindir þess. Í öllum lit eru jarðefni.
Moldin hér er eins og hvert annað lit-
arefni.“
– Þarna ertu með röð abstrakt mál-
verka á striga og þú sækir litinn í
garða víða um lönd. Heiti garðanna
eru síðan sandblásin inn í yfirborð
verkanna.
„Ég hef farið til nánast alla þessara
staða nokkuð oft, ég sæki ítrekað í
suma garða þegar ég er erlendis. Ég
hef líka tekið ljósmyndir í görðunum
sem sýna mannlífið og umhverfið.
Að ég fór að vinna með þessa garða
má rekja til vinnu minnar í Listahá-
skólanum. Þegar við vorum að koma
skólanum á legg var ekki mikill tími
til listsköpunar fyrstu misserin, nema
ég tók upp á því að finna mér alltaf
tíma til að heimskja garða í borgum
sem ég heimsótti. Ég tók jarðvegs-
sýni úr görðunum og stakk í vasann.
Ég hef stundað þá iðju í tíu ár og á
orðið töluvert safn.
Lengi vissi ég ekkert hvað ég ætti
að gera við þetta. Ég skráði efnin og
setti í einhverja reglu en einn daginn
fór ég að rýna í moldina, varð mér úti
um víðsjá, sem er þrívíddar smásjá,
og fór að teikna og ljósmynda nánast
ósýnileg korn úr þessum jarðvegi.“
– Í teikningunum færir þú þessi
korn upp í yfirstærðir. Þar er fag-
urfræðileg umbreyting á vísinda-
legum gjörningi.
„Það er alltaf ákveðin togstreita á
milli þeirra þátta í verkunum. Það er
líka slík togstreita á milli þessara
málverka á striganum og þessa vegg-
verks. Það er í raun býsna express-
jónískt.“ Kristján Steingrímur horfir
allt að því hissa á það sem hann hefur
sett á vegginn. „Ég er ekki frá því að
ástandið í samfélaginu hafi haft áhrif
á mig í þessu verki.“
Leit að fullkomnum stað
– Það er forvitnilegt að sjá þennan
samruna milli nálgunar vísindamanns
og myndlistarmannsins.
„Það snýr kannski að uppeldinu.
Sem barn upplifði ég svo sterkt vinn-
una hjá föður mínum. Á sumrin var
hann úti í görðunum, stjórnandi
vinnuflokkum, úti í blómabeðum. Á
veturna gerðist hann fræðimaður,
stundaði fræskipti við erlenda fræði-
menn, var að safna íslensku flórunni,
og skrifa bækur. Kannski sit ég uppi
með þetta – í listrænum skilningi,“
segir hann og hlær.
„Með tíð og tíma hef ég samt verið
að finna fyrir þessum tengingum.
Maður kemst ekki frá bakgrunni sín-
um og uppruna. Listamenn eru mis-
jafnlega tilbúnir að horfast í augu við
það og auðvitað skiptir það mismiklu
máli í því sem menn gera.“
– Talandi um samruna og bak-
grunn; faðir þinn teiknaði garða og
þú átt eftir að teikna þinn útópíska
garð á vegg hér niðri.
„Já, ég ætla að gera það. Það teng-
ist tíu ára gömlu textaverki sem fer
þarna upp.“ – hann bendir á einn
vegginn – „og er um leit að hinum
fullkomna stað. Þennan fullkomna
stað sem maður finnur aldrei. En
meðan maður ferðast heldur leitin að
honum áfram.“
– Er hinn útópíski garður ekki inn-
an höfuðskeljanna?
„Jú, vissulega. Í mínum huga er
hann er fagurfræðilegur.
Það er forvitnilegt að velta sögu
lystigarða fyrir sér. Garðurinn bygg-
ist á ýmsum hefðum, asískum og evr-
ópskum. Þeir endurspegla mismun-
andi fagurfræði. Annars vegar er
skipulag og hins vegar manngert
frjálsræði.“
– Þú skellir þínum garði upp nú um
hávetur og tengir milli ýmissa miðla,
myndar heild úr öllum verkunum.
„Nú fer í hönd árstími sáningar. Þá
þarf að sigta moldina.
Þó að ég sé að fást við mismunandi
miðla er þetta ferðalag sem hófst fyr-
ir þónokkuð mörgum árum og stend-
ur ennþá yfir. Þetta er einhvers kon-
ar milli-niðurstaða sem ég sýni hér.
Ég hef síðan fullan hug á því að halda
ferðinni áfram.“
Reglu komið á óreiðu
Morgunblaðið/Einar Falur
Jarðvegsmálverk „Ég er ekki frá því að ástandið í samfélaginu hafi haft
áhrif á mig í þessu verki,“ segir Kristján Steingrímur um veggmálverkið.
 Kristján Steingrímur Jónsson vinnur með mold sem hann hefur safnað í ýms-
um lystigörðum  Segir hinn fullkomna garð vera fagurfræðilegan og ófundinn
HELENA Guðlaug Bjarna-
dóttir sópransöngkona, Una
Björg Hjartardóttir þver-
flautuleikari, Ásdís Arn-
ardóttir sellóleikari og Guðný
Erla Guðmundsdóttir semb-
alleikari koma fram á fyrstu
hádegistónleikum Tónlistar-
félags Akureyrar á nýju ári í
Ketilhúsinu á föstudaginn kl.
12.15. Þær flytja aríur eftir
Luigi Cherubini, Georg Frie-
drich Händel og Sir Henry Bishop, sem er síst
þekktur þessara tónskálda. Hann var þó afkasta-
mikið tónskáld, var uppi á fyrri hluta 19. aldar og
samdi 120 dramatísk verk, þar af um 80 óperur.
Tónlist
Aríur á tónleikum
í Ketilhúsinu
Ketilhúsið
á Akureyri.
Sýningunni HEIMA - HEIM-
AN sem staðið hefur yfir í
Ljósmyndasafni Reykjavíkur
frá 13. september, lýkur á
sunnudaginn. Í hádeginu á
morgun, föstudag kl. 12.15, í
húsakynnum Ljósmyndasafns-
ins í Grófarhúsi, fjalla Katrín
Elvarsdóttir ljósmyndari og
Sigrún Sigurðardóttir menn-
ingarfræðingur um sýninguna,
tilurð hennar og vinnu sína við hana og útskýra
hugmyndirnar sem liggja að baki, hvernig ljós-
myndirnar og textinn vinna saman í henni. Auk
þess mun Anh Dao Tran frá Víetnam tala um
reynslu sína sem flóttamaður á Íslandi.
Ljósmyndun
Hvers myndum við
sakna að heiman?
Ahn Dao Tran
HLJÓMSVEITARSTJÓRINN
kunni, Daniel Barenboim, hefur af-
lýst tvennum tónleikum í Mið-
Austurlöndum af öryggisástæðum,
að því er segir í frétt frá BBC.
Barenboim er stjórnandi West-
Eastern Divan Orchestra, sem
hann stofnaði
ásamt rithöfund-
inum Edward
Said í þeim til-
gangi að gefa ísr-
aelskum og pal-
estínskum
ungmennum
tækifæri til að
starfa saman í
friði að hljóm-
sveitarleik.
Tvennir tónleikar með hljómsveit-
inni voru ráðgerðir á næstu dögum;
í Doha í Quatar á laugardag og í
Kaíró á mánudag. Barenboim sagði
að vaxandi ofbeldi á Gazaströndinni
og áhyggjur af velferð hljóðfæra-
leikaranna ungu í kjölfar þess væri
ástæðan.
Tónleikarnir áttu að vera þeir
fyrstu í tónleikaferð hljómsveit-
arinnar. Í stað tónleikanna í Quatar
og Egyptalandi hefur sveitin túrinn
í Berlín á mánudag og fer þaðan til
Moskvu, Vínar og Mílanó.
Ötull talsmaður friðar
Daníel Barenboim fæddist í Arg-
entínu en ólst upp í Ísrael. Hann
hefur verið ötull baráttumaður fyrir
réttindum Palestínumanna og tals-
maður friðar. Eftir tónleika Divan-
hljómsveitarinnar í palestínsku
borginni Ramhalla í fyrra var Bar-
enboim gerður að heiðursríkisborg-
ara í Palestínu fyrir baráttuna fyrir
frisamlegum samskiptum þjóðanna.
Frá tónleikunum í Ramallah.
Barenboim
aflýsir
tónleikum
Ástæðan er vaxandi
ofbeldi á Gazaströnd
Daniel Barenboim
HJÁLMAR H. Ragnarsson hefur
verið endurráðinn rektor Listahá-
skóla Íslands til næstu 5 ára. Staðan
var ekki auglýst enda segir í skipu-
lagsskrá skólans að enduráða megi
rektor til fimm ára í senn án þess að
staðan sé auglýst til umsóknar.
Hjálmar var ráðinn fyrsti rektor
skólans í ársbyrjun 1999 og hefur
hann stýrt uppbyggingu hans. Í
fréttatilkynningu frá skólanum
kemur fram að „Listaháskólinn
starfar nú í fjórum deildum: mynd-
listardeild, leiklistardeild, hönn-
unar- og arkitektúrdeild og tónlist-
ardeild, auk þess sem starfrækt er
kennaranám. Ný deild í listkennslu
tekur til starfa næsta haust.“
Hjálmar er fæddur 1952 á Ísa-
firði. Hann lauk BA prófi í tónlist
frá Brandeis háskóla íBandaríkj-
unum og síðan MFA prófi í tón-
fræðum og tónsmíðum frá Cornell
háskóla árið 1980.
Rektor til 5 ára
í viðbót hjá LHÍ
„Þessi vinna út frá garðinum og
moldinni hefur að einhverju leyti
með bakgrunn minn að gera,“ seg-
ir Kristján Steingrímur. „Á meðan
önnur börn voru send í leikskóla
fór ég oft í vinnuna með föður
mínum, Jóni Rögnvaldssyni. Hann
var skógræktar- og garðyrkjufræð-
ingur; starfaði sem garðyrkjustjóri
á Akureyri. Hann sá meðal annars
um opinber svæði, vann að skipu-
lagningu þeirra og teiknaði garða.
Sem unglingur vann ég á sumrin
við garðrækt. Lystigarðurinn á Ak-
ureyri er því að vissu leyti mínar
uppeldisstöðvar. Þar kynntist ég
þessari hringrás og viðleitni
manna til að koma reiðu á náttúr-
una – fagurfræðilegri reiðu.“
Á einni ljósmyndinni á sýning-
unni má sjá brjóstmynd af föður
Kristjáns í Lystigarðinum.
Koma fagurfræðilegri reiðu á náttúruna
Það er auðvitað
ógeðslega gaman.
Við kunnum þetta efni eins
og Faðirvorið. 45
»
SÓLSKINSDRENGURINN,
ný mynd eftir Friðrik Þór
Friðriksson, verður frumsýnd í
Smárabíói í dag. Myndin segir
sögu Margrétar, sem hefur
reynt allt til að koma syni sín-
um, Kela, til hjálpar. Keli er
ellefu ára og með hæsta stig
einhverfu. Á Margréti brenna
margar spurningar tengdar
einhverfunni. Hún ákveður að
gera heimildamynd um einhverfu og heldur m.a.
til Bandaríkjanna, þar sem hún ráðfærir sig við
vísindamenn á sviði einhverfu og kynnir sér ólíkar
meðferðir við henni. Vegferð hennar verður af-
drifaríkari en hún ætlaði í upphafi.
Kvikmyndir
Vegferð Kela
og móður hans
Keli