Morgunblaðið - 05.02.2009, Qupperneq 22

Hún sagði þá
myndu styðja rík-
isstjórnina til
góðra verka er
styrktu atvinnu-
og efnahagslíf
landsins. En hún
hét jafnframt öflugri stjórn-
arandstöðu.
Varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins gerði vel í því að
vekja athygli á þeim þver-
sögnum, sem þegar eru komn-
ar fram í málflutningi stjórn-
arflokkanna, til dæmis um
uppbyggingu stóriðju.
Hún hitti jafnframt aug-
ljóslega á veikan blett, þegar
hún benti á að stjórnin virtist
ekki sjá aðrar leiðir til að ná
saman endum í ríkisfjármálum
en hækka skatta á almenning;
meðaljóninn og -gunnuna.
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra tók þá gagnrýni
a.m.k. óstinnt upp.
Það er gott ef ríkisstjórnin
getur lofað meðaltekjufólki
því að ekki verði lagðir á það
auknir skattar, sem kallaðir
verða hátekjuskattar. En um
leið liggur þá fyrir að skatta-
hækkanir munu ekki skila rík-
issjóði miklum tekjum og rík-
isstjórnin verður, hvort sem
henni líkar betur eða verr, að
skera rækilega niður í rík-
isrekstrinum.
Þorgerður Katrín vakti at-
hygli á tveimur frumvörpum,
sem sjálfstæðismenn hafa nú
lagt fram á þingi og voru tilbú-
in í tíð fyrri stjórnar; um
skuldaaðlögun og aðgang ein-
staklinga í fjárhagserfið-
leikum að séreignarsparnaði.
Eins og Morgunblaðið hefur
áður bent á, væri fráleitt ann-
að en þingheimur sameinaðist
um framgang þessara frum-
varpa.
En um leið mega sjálfstæð-
ismenn ekki lenda í mótsögn
við sjálfa sig og fara að leggj-
ast gegn málum, sem þeir
hefðu sjálfir borið fram hefðu
þeir verið áfram í stjórn. Þeir
geta gert ágreining um að-
ferðina við að skipta um yfir-
stjórn Seðlabanka Íslands,
eins og Björn Bjarnason gerði
í umræðunum í gærkvöldi, en
þeir geta ekki verið búnir að
gleyma því að þeir höfðu sjálf-
ir náð samkomulagi við Sam-
fylkinguna fyrir jól um að
breyta stjórn bankans með
nýjum lögum. Það var ekki
eingöngu gert vegna þrýstings
frá samstarfsflokknum, held-
ur ekki síður vegna krafna
innan Sjálfstæðisflokksins í
garð ráðherra flokksins.
Alþingi hefur skamman
tíma til að hrinda mörgum
brýnum málum í framkvæmd.
Bæði stjórn og stjórnarand-
staða verða að hefja sig yfir
dægurþrasið og lýðskrumið.
Kjósendur munu ekki kunna
að meta slíkt.
Þrátt fyrirátök umýmis
grundvallarmál
má segja að góður
tónn hafi að mörgu
leyti verið í ræðum
leiðtoga helztu flokkanna á Al-
þingi í umræðunum um
stefnuræðu forsætisráðherra í
gærkvöldi.
Í umræðunum kom fram
sameiginlegt mat á þörfinni
fyrir samstöðu um brýnustu
málin, sem koma þarf í gegn til
að verja efnahag heimila og
fyrirtækja, endurreisa banka-
kerfið og koma hjólum at-
vinnulífsins aftur á hreyfingu.
Margt bendir til að þar muni
stjórn og stjórnarandstaða
geta tekið höndum saman á
stuttu en snörpu þingi, sem í
hönd fer.
Jóhanna Sigurðardóttir for-
sætisráðherra hélt hófstillta
ræðu. Hún lagði áherzlu á þær
aðgerðir, sem ríkisstjórnin
hygðist grípa til í því skyni að
efla lýðræðið og auka áhrif al-
mennings. Slík áherzla er mik-
ilvæg nú, þegar upplifun
valda- og áhrifaleysis á fram-
vindu mála er sterk hjá mörg-
um.
Jóhanna hét að berjast gegn
spillingu, en undirstrikaði
nauðsyn þess að beita siðleg-
um aðferðum við uppgjörið við
fortíðina. „Við skulum halda í
heiðri þá grundvallar rétt-
arreglu að enginn er sekur
fyrr en það hefur verið leitt í
ljós lögum og reglum sam-
kvæmt,“ sagði Jóhanna.
„Höldum í heiðri mannréttindi
allra og gætum þess að upp-
gjör okkar snúist ekki upp í
„nornaveiðar“ af neinu tagi.
Við búum í réttarríki og það er
hvorki vilji ríkisstjórnar né al-
þingismanna að ganga á svig
við meginreglur réttarrík-
isins. Það vil ég undirstrika
hér í kvöld.“
Þetta er þörf yfirlýsing af
hálfu forsætisráðherra. Í um-
ræðum um bankahrunið ber
um of á tilhneigingu til að
dæma menn fyrirfram, áður
en nokkur rannsókn hefur í
raun farið fram. Þeirrar til-
hneigingar gætir líka hjá sum-
um þingmönnum stjórn-
arflokkanna.
Jóhanna Sigurðardóttir
undirstrikaði þörfina á að Al-
þingi sýndi ábyrgð við þær að-
stæður, sem nú ríkja. Hún
óskaði eftir samstarfi við
stjórnarandstöðuna og hét
henni jafnframt öflugu sam-
ráði.
Ekki var annað að heyra á
Þorgerði Katrínu Gunn-
arsdóttur, varaformanni Sjálf-
stæðisflokksins og leiðtoga
stjórnarandstöðunnar í fjar-
veru Geirs H. Haarde, en
sjálfstæðismenn hygðust sýna
slíka ábyrgð í þingstörfunum.
Stjórn og stjórn-
arandstaða ættu að
geta tekið höndum
saman}
Þörf á samstöðu
22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
T
il að vera lífsglöð, hamingjusöm og
andlega heil þurfum við reglulega
að uppfylla meðfæddar þarfir
okkar fyrir ást og umhyggju,
áhrifavald og stjórn, frelsi og
sjálfstæði, gleði og ánægju, öryggi og lífs-
afkomu.“
Þetta segja upphafsmenn stefnu sem kall-
ast Uppeldi til ábyrgðar og flestir geta áreið-
anlega tekið undir sannleiksgildi þessa. Fjöl-
margir skólar hér á landi vinna nú eftir
þessari stefnu, Uppeldi til ábyrgðar, eða Upp-
byggingarstefnunni, hvort sem menn kjósa að
kalla hana.
Eitt af því, sem fylgir þessari stefnu, er að
nemendur gera svokallaða bekkjarsáttmála,
eða félagslega sáttmála, þar sem allir sam-
mælast um hvernig þeir vilja hafa samskiptin
innan hópsins. Hvað sé mikilvægast og hvað hver og einn
verði að leggja af mörkum svo samfélag þeirra verði eins
og best verður á kosið. Börnin gera sem sagt eins konar
stjórnarskrá, eins og svona félagslegur sáttmáli er kall-
aður í samfélagi fullorðinna.
Margt í stefnunni kemur kannski fullorðnum og lang-
þreyttum landanum undarlega fyrir sjónir. Til dæmis að
ýtt er undir sjálfstæði og sjálfsaga, fremur en blinda
hlýðni og aðlögun.
Við hefðum betur áttað okkur á gildi þessa fyrr.
Og annað. Samkvæmt stefnunni felast oft í mistökum
tækifæri til að læra og bæta sig, ekki til að þjösnast
áfram og sjá hvort nákvæmlega sama hegðun
gengur ekki bara betur næst.
Sumar reglur barnanna og samfélagsins
þeirra eru algjörlega ófrávíkjanlegar og
suma hegðun er aldrei hægt að sætta sig við.
En hvað gerist þá, ef barn fer yfir þetta strik;
gerir eitthvað af sér sem aðrir eru sammála
um að megi alls ekki? Þá er viðkomandi nem-
andi fjarlægður úr hópnum og honum gerð
grein fyrir að það sem hann gerði sé al-
gjörlega óviðunandi. Svo er farið í gegnum
málið og lögð áhersla á að nemandinn læri að
takast á við mistök sín á ábyrgan og upp-
byggilegan hátt. Hann verður að gera sér
grein fyrir hvað var rangt, hver leið fyrir
hegðun hans og hvernig hann getur bætt fyr-
ir hana. Að því búnu getur hann snúið aftur
til hópsins, sterkari en áður. Hann bætist í
hóp hinna einstaklinganna sem eru studdir á þeirri braut
að geta tekið sjálfstæðar, siðferðilegar ákvarðanir varð-
andi eigin hegðun og fá tækifæri til að meta lífsgildi sín
Við Íslendingar munum eignast fyrirtaks bankamenn,
viðskiptaforkólfa og stjórnmálamenn sem taka ábyrgð á
eigin hegðun, hugsa sig vel og vandlega um hver ábyrgð
þeirra er, horfast í augu við mistök sín, gera sér grein
fyrir hverjir líða fyrir þau mistök og gera sitt ýtrasta til
að bæta fyrir þau.
Svona stjórnmálamenn og bankamenn fáum við. Það
tekur bara tvo, þrjá áratugi.
En verður biðarinnar virði. rsv@mbl.is
Ragnhildur
Sverrisdóttir
Pistill
Uppbygging næstu kynslóðar
„Eruð þið á leiðinni
í skólann, stúlkur?“
FRÉTTASKÝRING
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
Á
rásir með brennisteins-
sýru, morð og nauðg-
anir eru meðal þess
sem aftrar sífellt fleiri
námfúsum stúlkum frá
skólagöngu í Afganistan. Skólastúlk-
ur halda sig í auknum mæli heima af
öryggisástæðum, einnig í höfuðborg-
inni Kabúl, sem þó er talin með
frjálslyndari stöðum í landinu. Talið
er að vaxandi ofbeldi og áreiti geti
valdið því að heil kynslóð afganskra
stúlkna verði af menntun þar sem
þær neyðist til að halda sig heima.
Með sýru að vopni
Í nóvember var brennisteinssýru
skvett á hóp stúlkna í borginni Kan-
dahar í suðurhluta Afganistans.
Stúlkurnar voru á leið í skólann þeg-
ar menn á mótorhjóli stöðvuðu þær.
„Eru þið á leiðinni í skólann, stúlk-
ur?“ spurðu mennirnir.
Svo fór hina 16 ára Atifa Biba að
svíða í andlitið. Undarleg lykt gaus
upp um leið og húð hennar byrjaði
að bráðna. Vinkona hennar reyndi að
þurrka af henni vökvann en þá fékk
hún líka gusu framan í sig. Stúlk-
urnar brenndust margar illa í andliti
og voru lagðar inn á sjúkrahús.
Markmiðið með árásinni var að
hræða stúlkur frá skólagöngu en nú
hafa flest fórnarlambanna samt snú-
ið aftur. Þær segjast staðráðnar í að
mennta sig jafnvel þó þeim berist
hótanir frá árásarmönnunum, sem
sitja í fangelsi.
Í valdatíð talibana í Afganistan frá
miðjum tíunda áratugnum og fram
að innrás Bandaríkjahers árið 2001
var konum ekki leyft að vinna úti og
ferðafrelsi þeirra var skert. Viðhorf
ólíkra hópa talibana til stöðu kvenna
eru mismunandi. Allir vilja þeir þó
koma að þröngri túlkun sinni á
sjaría-lögunum sem setur höft á
frelsi kvenna, m.a. til mennta.
Afganska þingkonan Shukria Bar-
akzai fær reglulega morðhótanir fyr-
ir að halda uppi umræðum um mál-
efni kvenna. Barakzai segir í samtali
við breska dagblaðið The Guardian
að á meðan henni sé ráðlagt að
halda sig heima fái stríðsherrar á
þinginu, sem einnig hafi fengið
morðhótanir, umsvifalaust bryn-
varða bíla til afnota, vopnaða verði
og öruggt húsnæði frá ríkisstjórn-
inni.
Þingið samansafn ódæðismanna
Að sögn Barakzai finna afganskar
konur í auknum mæli fyrir óöryggi
nú þegar vestrænir og afganskir
embættismenn leita eftir samvinnu
við stríðsherra, í von um aukinn
stöðugleika og frið. Barakzai segir
að fleiri hópar ógni frelsi kvenna en
talibanar. „Þingið er samansafn af
stríðsherrum, eiturlyfjabarónum og
glæpaforingjum,“ segir hún.
Hún segir jafnframt algengt að á
hana sé kallað „drepum hana“ þegar
hún taki til máls í þinginu, hótanir
frá starfsfélögum á þingi séu tíðar.
Óttast er að afganska þingið sé að
verða íhaldssamara hvað konur
varðar. „Hugmyndir talibana eru
fólki okkar eðlilegar, sérstaklega
hugmyndir þeirra um konur,“ segir
Barakzai.
„Við höfum miklar áhyggjur af
því að réttur okkar muni skerðast,
nú þegar yfirvöld eiga í viðræðum
við talibana. Við konur megum ekki
vera fórnin sem færð verður fyrir
frið við talibana,“ segir Shinkai Ka-
rokhail, þingkona í Kabúl. Hún
gagnrýnir jafnframt að af þeim 68
konum sem eigi sæti á afganska
þinginu ræði aðeins fimm þeirra
gagnrýnið um stöðu kvenna.
Reuters
Á gangi Konur íklæddar búrkum eru enn algeng sjón á götum Kabúl.
SÝRUÁRÁSIR eru ofbeldi þar sem
sýru er skvett í andlitið á fólki.
Meirihluti fórnarlambanna er kon-
ur og margar þeirra undir 18 ára
aldri. Oftast er notast við brenni-
steinssýru, sem er m.a. að finna í
rafhlöðum.
Húð bráðnar undan sýrunni og
stundum koma beinin í ljós undan
skinninu en svo getur einnig farið
að beinin leysist upp. Fari sýran í
augun veldur hún varanlegum
skaða. Mörg fórnarlamba sýru-
árása hafa misst sjón á öðru eða
báðum augum.
Afleiðingarnar eru einnig sál-
rænar og félagslegar. Mörg fórn-
arlambanna einangrast og eru út-
skúfuð úr samfélaginu. Slíkar
árásir eiga ekki rætur að rekja til
íslam eða annarra trúarbragða en
eru algengar m.a. í Kambódíu, Afg-
anistan, Indlandi, Bangladess, Pak-
istan og öðrum Asíulöndum.
SÝRAN
BRÆÐIR
››