Saga - 1972, Síða 204

202
RITFREGNIR
lok þeir hefðu getað sætt sig við. Um flest annað fengu hinir gömlu
höfðingjar fram sín mál. Þeir héldu völdum sínum. Og ekkert er getið
um nein önnur konungserindi, hafi þau verið fleiri eins og áður er
að vikið.
Og ég vil benda á eitt atriði, sem mér virðist skipta miklu máli.
Trúin var mikið rædd á þessu þingi. 1 upphafi þeirra umræðna Virð-
ist mest gæta hinna áköfu manna, sem vildu þvinga fram mál sin
með valdi. Gissur og Hjalti flytja mál sín djarflega. Þeim er mótmælt
af andstæðingunum. Þannig líður fyrsti dagur þingsins. Vænta má
að þeir hafi flutt ný rök fyrir máli sínu. Er auðvelt að geta sér til, að
þar hafi verið að finna boðskap konungs um aukin afskipti af málum
landsmanna. Hefur þá eflaust ýmsa sett hljóða úr báðum meginflokk-
unum.
En siðan virðist þeirra Gissurar og Hjalta ekki gæta mikið í flokki
kristinna manna. Hallur tekur við allri stjórn. Og hann er fremstur
í flokki hinna gætnu manna, gamall höfðingi, vinur allra helztu goða
landsins um þær mundir. Þetta sýnist mér athyglisverð breyting, sem
vert er að gefa gaum. Nú verða hinir gætnari menn að snúa bökum
saman til þess að reyna að bjarga þvi, sem bjargað verður.
Hverjir valkostir voru fyrir hendi?
1) Menn gátu barizt til þrautar. Þá er víst, að mikið blóð hefði
runnið um velli og sennilega óvíst um endanleg úrslit. Og gleymum
þá ekki, að kristnir menn höfðu á bak við sig allan þunga hins norska
konungsvalds, sem hélt gíslunum og hafði á margan hátt í hendi sér
heill og hag þeirra Islendinga, sem utan kæmu. Og hvar annars staðar
var heiðnum mönnum styrks að leita, þar sem öll nágrannalöndin
voru þá gengin eða um það bil að ganga kristinni trú á hönd?
Hvar bjó meginstyrkur hins kristna flokks? Einmitt 1 næsta ná-
grenni alþingis, þar sem allir goðar Árnesþings höfðu gengið til liðs
við þá, þegar hér var komið sögu. Meginstyrkur heiðinna manna var
aftur á móti i hinum fjarlægari héruðum, t. d. á Vestfjörðum og e. t.
v. Norðurlandi.
Ef þannig hefði verið barizt, hefðu ákafamennirnir ráðið ferðinni að
mestu, menn, sem voru í andstöðu við hið gamla höfðingjavald og
gjörðu kröfu til valda fyrir sjálfa sig. Þá var valdi goðanna hætt.
2) Hinn kosturinn virðist vart hafa verið raunhæfur. Hvernig hefði
verið hægt að skipta landinu í tvö ríki, þegar engin eðlileg landamæri
hefðu verið milli þeirra? Heiðnir menn og kristnir bjuggu hverir inn-
an um aðra. Þá hefði skapazt hér á landi ástand, sem við þekkjum
raunar vel í dag, t. d. á Norður-írlandi eða á Kýpur, þó að í báðum
þeim löndum séu byggðir hinna andstæðu flokka betur aðgreindar
en verið hefur hér á landi árið 1000.
Það var því til mikils að vinna fyrir alla aðila. Þetta hlýtur hinum
gætnu höfðingjum að hafa verið fullljóst. Og enn minni ég á, að trúin
hefur fyrir hinum heiðnu mönnum fyrst og fremst verið framkvæmd
ákveðinna trúarathafna, sem voru liður í landsstjórninni. Þess vegna
hafa trúarskiptin verið þeim miklu auðveldari en ella, ef þarna hefði
verið um að ræða trúarbrögð með fastmótuðu kenningakerfi.