Saga - 1989, Side 251

RITFREGNIR
249
mynd, sem dregin er upp af hreyfingunni, gæti einnig reynst villandi, þar
sem henni er aðallega lýst sem einhvers konar innhverfri helgunarhreyfingu
en þess ekki getið, að hún lagði jafnframt þunga áherslu á ytri þætti hins
trúarlega lífs og kirkjulegan grundvöll þess; einkum er hér átt við eðli kirkju-
stofnunarinnar í guðfræðilegu tilliti, hið kirkjulega embætti, aðallega
biskupsembættið og helgisiði kirkjunnar samkvæmt hákirkjulegri hefð, enda
klofnaði hreyfingin snemma og margir forustumenn hennar gengu til fylgis
við rómversk-kaþólsku kirkjuna.
Víða er byggingu bókarinnar nokkuð ábótavant. Einna helst verður les-
andinn var við þetta einkenni hennar í fyrstu kapítulunum, sem fjalla um
æsku og uppvöxt Sigurbjarnar. Eðlilegt er, að þar verði nokkrar eyður í frá-
sögnina. Stærra lýti er hins vegar á þessum hluta ritsins, að víða skortir á, að
sögupersónunni sé fylgt eftir á nægilega einbeittan hátt. Inn í frásöguna er til
að mynda skotið sjálfstæðri frásögn af kýrkaupum Sigurbergs Einarssonar,
móðurafa Sigurbjarnar, í mjög óljósum tilgangi (bls. 29-31) sem og lýsingu á
melskurði í Meðallandi, sem nálgast það að vera nákvæmt tækniorðasafn á
viðkomandi sviði (bls. 39-43), án þess að það komi fram að Sigurbjörn hafi
stundað meltekju svo orð væri á gerandi. Ugglaust er fengur að slíkri lýsingu
fyrir þá, sem fást við búnaðarhætti í Meðallandi áður fyrr, en hætt er við að
fæstir þeirra leiti fanga á þessum stað. Dæmi af þessu tagi benda til þess, að
ekki hafi verið valið af nægilegri natni úr efni því, sem fyrir hendi var við
lokagerð bókarinnar. Álíka ógagnrýninnar efnismeðferðar verður vart í þeim
kapítula bókarinnar, sem frá kirkjusögulegu sjónarmiði vekur hvað mesta
forvitni, það er kaflanum um Sigurbjörn á biskupsstóli. Þar er um þurra
skýrslu að ræða, sem virðist hafa þann tilgang einan að skýra á yfirborðsleg-
an hátt frá sem flestum þáttum þessa erilsama starfs, án þess að lesendum sé
nokkurs staðar boðið upp á að skyggnast á bak við tjöldin. Þetta hefði verið
forvitnilegt og nauðsynlegt, því hér var um mikið breytingaskeið að ræða,
svo sem þegar hefur verið bent á. Einmitt í þessu efni hefði verið æskilegt að
beita helstu kostum viðtalsbókarinnar, sem felast í því, að mögulegt er að
afla efnis frá fyrstu hendi, sem vart er að finna í skráðum heimildum.
Það, sem hér hefur verið talið, eru þó ekki stærstu lýtin á því á margan hátt
áhugaverða ritverki, sem hér liggur fyrir. Ósamstæðni í stíl óprýðir verkið
jafnvel enn meir. Frásagnarstíllinn fellur ósjaldan niður í ólundarlegan
aðfinnslutón eða hann brestur á með stórorða dóma um menn og málefni.
Hvort tveggja væri að sönnu vel gjaldgengt í skemmri tímarita- eða blaðavið-
tölum og í hæsta máta eðlilegt í tveggja manna tali, eins og greinilega liggur
til grundvallar stærstum hluta bókarinnar, en er óprýði á jafn viðamikilli bók
og hér um ræðir. Dæmi um hið síðarnefnda er m. a. að finna á bls. 338 í einu
þeirra innskota, þar sem höfundur skýst upp á yfirborðið og skýrir frá eigin
reynslu eða viðhorfum. Þar kveðst hann í samskiptum við „kollega" sína, að
líkindum innan evangelísku-kristilegu stúdentahreyfingarinnar á Norður-
löndum hafa verið inntur eftir því
hverskonar kirkja það eiginlega væri sem við hefðum á íslandi, hvers
konar menn væru þar í fyrirsvari. Þeir höfðu orkað á þessa viðmæl-
endur mína eins og álfar útúr hól, ekki vegna þess að þeir væru van-