Saga - 1995, Blaðsíða 107

SÖGUSKOÐUN, STJÓRNMÁL OG SAMTÍMINN
105
sem á einn veg eða annan skilgreina sig félagshyggjumenn í stjóm-
málum, snúist til vamar fyrir rómantískar söguskoðanir þjóðfrelsis-
baráttunnar; þetta merkir einnig andstöðu við flestar nýjungar í ís-
lenskum sagnfræðirannsóknum undanfama áratugi, einkum ef þær
tengjast stéttagreiningu.
Markaðshyggjan styður nýjar sögurannsóknir
Forvitnilegast er að skoða jákvæð viðhorf markaðshyggjumanna til
nýrra söguskoðana. Sumir þeirra, en alls ekki allir, hafa talið sig vera
hægra megin í pólitíska litrófinu. Þetta er rétt að hafa í huga því að
til em klassískir íhaldsmenn sem em ekki markaðssinnar heldur
em andsnúnir nýjum hugmyndum yfirleitt, einkum ef þær tengjast
vinstrimennsku á einhvern hátt; besta dæmið í þessa vem em ný-
leg skrif Siglaugs Brynleifssonar um sagnfræði í Morgunblaðinu.
Þessi jákvæðu viðhorf markaðshyggjumanna til nýrra söguskoð-
ana komu fyrst fram eftir því sem ég best veit í ákvörðun Verzlun-
arráðs íslands 1984 að styrkja þýðingu og endurbætur doktorsrit-
gerðar minnar; árangur þess verks er bókin Upp er boðið ísaland. Ein-
okunarverslun og íslenskt samfélag 1602-1787, sem kom út á árinu 1987.
I fréttabréfi Verzlunarráðs, Viðskiptamálum, maí 1984, segir m.a.:
„Ein af meginniðurstöðum dr. Gísla í þessari ritgerð er að bænd-
ur (...) hafi með aðstoð dönsku einokunarverslunarinnar beitt sér
gegn nýjungum, einkum í sjávarútvegi og þar með staðið í vegi fyrir
framfömm. Það sé ekki fyrr en með verslunarfrelsinu um miðja 19.
öld sem gmndvöllur skapast fyrir þjóðfélagsbreytingar og framfar-
ir."
Þessi stutta endursögn fréttabréfsins af rannsóknum mínum er
rétt að nær öllu leyti; þó er vafasamt að nota í þessu samhengi hug-
takið „bændur". Réttara hefði verið að nota hugtök eins og „stór-
bændur", „landeigendur" eða jafnvel „land- og sægreifar". En þessi
smávægilega „orðalagsbreyting" varð samt fyrirmyndin að jákvæðri
umræðu fjölmargra markaðshyggjumanna um nýjar söguskoðanir
næsta ártuginn. Um leið gerði hún alls kyns „bændavini" neikvæða
í garð þessara sömu skoðana.
Meginþema sögurannsókna minna og margra annarra sagnfræð-
inga sem féll eins og stafur að fjöl við hugmyndir þróttmikillar og
framfarasinnaðrar markaðshyggju, kom raunar einnig fram í þess-
ari stuttu fréttatilkynningu frá árinu 1984.