Saga - 1995, Blaðsíða 256

254
RITFREGNIR
land þannig í alþjóðasamstarfi að yfirgangsstefna Þjóðverja endurtæki sig
ekki.
Upphaf Evrópusamvinnu hefur, auk greinar Einars Benedikstssonar, að
geyma tvær ritgerðir eftir unga fræðimenn. Önnur þeirra nefnist „Skjölin í
Flórens" og er eftir Ketill Sigurjónsson, lögfræðing. Þungamiðja hennar er
athugun á skjölum OEEC í skjalasafni Evrópusambandsins í Flórens sem
snerta fiskveiði- og landhelgismál íslendinga á sjötta áratugnum. í brenni-
depli er deila Islendinga og Breta vegna útfærslu fiskveiðilögsögunnar úr
þrem í fjórar mílur árið 1952 sem Bretar svöruðu með löndunarbanni á
íslenskan fisk í breskum höfnum. Deilan leystist loks á vettvangi OEEC
eftir rúm fjögur ár.
Ketill greinir á fróðlegan hátt frá málatilbúnaði íslendinga og Breta í deil-
unni og má úr frásögninni lesa tvískinung hjá báðum aðilum. Breska stjóm-
in hélt því fram að löndunarbannið væri einungis framkvæmt af einka-
aðilum og ætti því ríkisstjómin ekki hlut að máli; aftur á móti notuðu Is-
lendingar löndunarbannið sem afsökun fyrir því að standa ekki við skuld-
bindingar sínar gagnvart OEEC um afnám viðskiptahafta. Sáttanefnd var
skipuð í deilu Breta og íslendinga út af löndunarbanninu síðla árs 1954, en
sátt náðist ekki fyrr en um tveim ámm síðar.
Harðar deilur Islendinga og Breta vegna útfærslu landhelginnar í 12
mílur em einnig raktar stuttlega. Ketill bendir á tengsl landhelgismálsins
og utanríkisviðskipta eins og raunar fleiri hafa gert á undan honum. Land-
helgisdeila íslendinga og Breta 1958-61 varð til þess að íslendingar lentu
utanveltu í samningaviðræðum Evrópuríkja um myndun EFTA árið 1960.
Almennt má segja að frásögn Ketils fylli upp í myndina af gangi þessara
mála og veiti traust yfirlit um diplómatíska hlið landhelgismálsins fram að
samningi íslendinga við Breta árið 1961.
Sturla Pálsson á síðustu ritgerðina í bókinni og nefnist hún „Eðli við-
skiptahafta og afleiðingar þeirra". Þetta er að stofni til lokaritgerð Sturlu i
hagfræðideild Háskóla íslands og fjallar um viðskiptastefnu á íslandi 1945-
60 frá sjónarhóli almannavalsfræðinnar. Sturla notar sem sagt hagfræði-
kenningu til að útskýra stjómmálalegt viðfangsefni, umfangsmikil afskiph
stjómvalda af efnahagslífi og þátt samtaka og stjómmálahreyfinga í þeim-
Ritgerðin er röklega upp byggð og höfundur skrifar ljóst mál um flókið
efni. Annað mál er hversu gagnlegar kenningar um almannaval em til að
lýsa raunverulegum efnahagsaðstæðum. Draga má í efa sumar forsendur al-
mannavalsfræðinnar bæði fræðilega og með reynslurökum. Almannavals-
fræðin dregur upp hliðstæðu með stjómmálum og markaðinum, í báðum til-
vikum fær homo economicus útrás fyrir eiginhagsmuni sína og reynir að ha-
marka hag sinn. Ríkið er uppskiptavettvangur fyrir sérhagsmunaöfl sem
reyna að fá stjómvöld til að koma á vemdarstefnu í því skyni að tryggl3
sjálfum sér fjárhagslegan ábata en leiða af sér sóun fyrir þjóðfélagið í heild-