Saga - 1996, Síða 278

276
ÞORGERÐUR H. ÞORVALDSDÓTTIR
mennings og orki þá m.a. á það hvaða kröfur almenningur
gerir til stjórnenda sinna.7
Til að sporna við því að sögukennsla yrði hreinlega aflögð var
gripið til þess ráðs í grunnskólum að steypa saman landafræði, sögu
og félagsfræði. Grauturinn sem út úr því kom var síðan kenndur
undir nafninu samfélagsfræði. Afsprengi þeirrar stefnu eru bæk-
umar Jón Sigurðsson og sjálfstæðisbaráttan eftir Lýð Björnsson, Kjör
fólks á fyrri öldum eftir Hauk Sigurðsson og Landnám íslands eftir þá
Ingvar Sigurgeirsson, Ólaf H. Jóhannsson, Ragnar Gíslason, Sigþór
Magnússon og Guðmund Inga Leifsson. I þessum bókum er hefð-
bundin atburðasaga beinlínis skomð á hólm. Haukur lýsir yfir því
í formála að sinni bók að hann ætli sér að segja „frá lífsbaráttu al-
þýðu manna" því að hann hafi talið „nauðsynlegt að fram kæmi að
í landinu hefði ekki búið ein þjóð við sömu kjör heldur hefði mun-
ur á stöðu og hlutverkum manna mótað líf þeirra."8 Til að koma
þessari gleymdu sögu á framfæri notar höfundur uppdiktuð sam-
töl og gefur þannig eins konar aldarfarslýsingu sem er meira í
anda þjóðháttafræði en sagnfræði. Saga þessa kyrrstöðusamfélags á
18. öld var þó, rétt eins og atburðasagan gamla, sögð í karlkjmi. Kyn-
ferði sögupersóna og áhrif þess á möguleika þeirra í samfélaginu
virðist vera algjört aukaatriði.
A síðustu tíu árum eða svo hefur Gunnar Karlsson gengið fram
fyrir skjöldu og reynt að hefja söguna til vegs og virðingar á ný,
með því að tengja hana hugtaka- og aðferðanámi. Hann hefur, einn
og sér eða í samvinnu við aðra, skrifað flest það kennsluefni í ls-
landssögu sem nú er notað í grunn- og framhaldsskólum landsins.
Gunnar virðist nokkuð meðvitaður um það ábyrgðarhlutverk sem
hann hefur axlað og segir í viðtali í Nýrri sögu árið 1989: „Ég er að
gefa þjóðinni sögu - ég fæ kannski fjögur þúsund lesendur á ári, ár
eftir ár. Mínar bækur koma til með að ráða mestu um hugmyndir
almennings um eigin sögu."9
Aðeins ein kennslubók önnur hefur verið skrifuð í íslandssögu
síðustu árin en það er bókin Aldir bændasamfélagsins eftir þá Árna
Daníel Júlíusson og Jón Ólaf ísberg, og er hún yngsta kennslubók-
in.
7 Gunnar Karlsson, „Markmið sögukennslu", bls. 175. Skáletrun er mín.
8 Haukur Sigurðsson, Kjör fólks á fyrri öldum, formáli.
9 Gunnar Karlsson, „Ég er að gefa þjóðinni sögu", bls. 30.