Saga - 1996, Side 370

368
RITFREGNIR
gjalda vert. En talandi um kort þá hefði verið viðeigandi að hafa kort a
Borgarfirði í bókinni og það hefði sómt sér vel í þessum kafla.
Byrjunin lofar góðu en í öðrum kafla tekst Ármanni ekki eins vel uppj
Þar er stiklað á stóru í sögu Borgarfjarðar eystra frá landnámi franl
1895. Kaflinn er stuttur og frásögnin slitrótt. í fyrstu segir frá landnáms
mönnum og nokkrum sögualdarpersónum en svo er stokkið yfir nokkrar
aldir og greint frá áhrifum móðuharðindanna í Borgarfirði. Þótt móðu
harðindanna gætti lítt þar eystra samanborið við mörg önnur héruð Pa
geta þessi harðindaár tæplega talist dæmigerð fyrir aldagamla sögu Borg
arfjarðar. Á eftir fylgja vangaveltur um afkomu Borgfirðinga á hðnum
öldum, bollaleggingar byggðar á fábrotnum heimildum. Síðan segir
fólksfjölgun í Borgarfirði á síðari hluta nítjándu aldar og ristir umfjöBun
in vart dýpra en að bera saman manntölin 1802 og 1860. Lítið er reynt a
skýra orsakir og afleiðingar nema þar sem getið er um mikla fjölgun
Norður- og Austurlandi á fjórða áratugnum: „Aðalorsök fólksfjölgunar
innar var strjálbýlið sem fyrir var" (bls. 50). En þetta er harla ófiallnseg)
andi skýring. í heild skilur kaflinn lítið eftir og skiptir litlu máli fyrir P
sem á eftir kemur.
í þriðja kafla fjallar Ármann um landbúnað í Borgarfirði á nítjándn °S
tuttugustu öld. Nítjánda öldin er að mestu móðu hulin og lítt virðist
undur hafa leitað heimilda. Undir slíkum kringumstæðum fæðast setn
ingar eins og þessi, þar sem fjallað er um meinta sauðasölu borgtir
bænda: „Ég hef reyndar ekki neina vitneskju um sauðasölu frá Borgar
firði, en hún hlýtur að hafa átt sér stað" (bls. 55). Hér, og víða annars sta
ar, er reynt að geta í eyður út frá almennri vitneskju en lesendur eru
nær. Þegar kemur fram á tuttugustu öld verður frásögnin fylln eI
þekkir höfundur greinilega vel til búskaparhátta.
Borgfirskur landbúnaður var seinþroska sem sést t.d. á því að buna
framfarir hófust ekki að marki fyrr en upp úr síðustu aldamótum og 1
voru ennþá þrettán torfbæir í byggð. Við frumstæða búskaparhætt1 h ^
flest sveitafólk lífsnauðsynlegan styrk af sjósókn. Það hefði verið kjori
lýsa þessu samfélagi betur með því að byggja á viðtölum við Borgnro' &
sem muna tímana tvenna.
Höfundur fjórða kafla er Sigurður Óskar Pálsson. Hann skrifar
þætti úr kirkjusögu Borgarfjarðar. Birt er nákvæm lýsing á Desjanny ^
kirkju frá 1860, sagt ítarlega frá ástandi kirkjunnar næstu áratug1 °S ^
gerðum auk þess sem ástand hennar frá einum tíma til annars er tiun
Þetta er óneitanlega fróðleg lesning en ákaflega þreytandi. Einta
hefði verið að birta teikningu af kirkjunni byggða á þessum lýsin§
Frásögnin af hinni kunnu altaristöflu Kjarvals er í svipuðum dúr og
engu líkara en höfundur hafi gleymt sér í eigin hugarheimi. j
Þáttur Magnúsar H. Helgasonar í bókinni er á nokkuð öðrum nóW111
tveimur löngum meginköflum sem skiptast í marga undirkafla er tj