Morgunblaðið - 14.11.2009, Qupperneq 31

Umræðan 31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 2009
NÚNA þegar Ís-
land er svo gott sem
gjaldþrota (líklega
verr statt en gjald-
þrota), og afborganir
af lánunum okkar
hjóna eru orðnar eins
og við hefðum keypt
400 fermetra lúx-
usvillu á besta stað í
bænum, eða London
jafnvel. Þá velti ég
því fyrir mér: Hvern-
ig gat þetta gerst? Íslenskir stjórn-
málamenn breyttu góðu hagkerfi í
eina rjúkandi rúst. Það tók þá 18
ár, frá 1991 til og með 2008. Þessir
stjórnmálamenn eru kallaðir bjálf-
ar í dagblöðum úti um allan heim.
Geir Haarde var valinn í 4. sætið
af lesendum The Guardian yfir þá
þjóðarleiðtoga sem bera mesta sök
á hruninu á fjármálamörkuðum
heimsins!
Hvað gerðist? Af hverju kusum
við Íslendingar bjálfa til að stjórna
okkur? Erum við ekki vel menntuð
þjóð? Það eru allir að segja það.
Er það bara eitthvert smjaður? Nú
veit ég að Geir Haarde og Davíð
eru engir bjánar, en þeir höguðu
sér vissulega bjánalega, og mistök-
in voru stór. Núna þurfum við, al-
menningur, að borga Icesave
vegna þess að einkaaðilum var
leyft að stunda fjárglæfrastarfsemi
í öðrum löndum eftirlitslaust.
Bjarni Benediktsson, núverandi
formaður Sjálfstæðisflokksins,
benti réttilega á í viðtali við Ævar
Kjartansson á Rás 1 um daginn, að
flokkurinn hefði verið valinn 1991,
og aftur 1995 og aftur 1999 og aft-
ur 2003 og aftur 2007,
til að stjórna landinu.
Af hverju gerðum við
það? Það vissu allir
sem fylgdust með
hvernig Landsbankinn
var seldur, að þar var
á ferðinni misbeiting
valds af verstu tegund.
Það var skrifað um
söluna á þeim tíma.
Það birtist góður
greinaflokkur um
þetta mál í Frétta-
blaðinu eftir Sigríði
Dögg Auðunsdóttur
þar sem allt þetta mál er rakið. Og
núna er allur sannleikurinn kominn
í ljós: Auðmenn fengu Landsbank-
ann á 10 milljarða, borguðu bara
hluta, nú þurfum við að kaupa
hann til baka fyrir 700 milljarða!
En af hverju kusum við þessa
stjórnmálamenn aftur og aftur?
Upplýsingarnar lágu fyrir. Margir
hagfræðingar vöruðu við því sem
var að gerast. Það var stórkostleg-
ur viðskiptahalli við útlönd og
gegndarlaus skuldasöfnun alveg
frá 2001 sem bara jókst og jókst
þar til hrunið varð. En: Það þurfti
að leita til að finna réttu grein-
arnar. Það þurfti að hafa áhuga á
málefninu og velta því fyrir sé
hvað var að gerast. Íslenskir kjós-
endur létu hinsvegar nægja að
velta sér við í sófanum og segja
spekingslega: „Það er sami rassinn
undir þessu öllu saman“, og héldu
áfram að kjósa sama flokkinn sama
hvað á dundi.
Ég er þeirrar skoðunar að lýð-
ræðið sjálft sé a.m.k. hluti af
vandamálinu. Þjóðfélagið byggist á
því að það séu gerðar kröfur til
allra þjóðfélagshópa: Launþegar
gera kröfu til vinnuveitenda og öf-
ugt, kennarar til nemenda, for-
eldrar til kennara o.s.frv. Þetta
virkar. En það er einn þjóðfélags-
hópur sem enginn gerir neinar
kröfur til: Það eru kjósendur. Þeir
geta hegðað sér nákvæmlega eins
og þeim sýnist og allir eru hvattir
til að kjósa.
Það á ekki að hvetja menn til að
kjósa. Það á að hvetja menn til að
kynna sér málin og þá að kjósa.
Það ætti jafnvel að halda uppi
áróðri til að fá þá sem ekki hafa
áhuga á stjórnmálum til að kjósa
ekki. Ef við fengjum áhugasama
kjósendur myndu áhrif ýmissa
styrktaraðila og þrýstihópa
minnka. Stjórnmálaflokkarnir
þyrftu ekki að fara í rándýrar
kynningar og markaðsherferðir,
kostaðar af fyrirtækjum og hags-
munaaðilum sem síðan ætlast til að
fá greiðann endurgoldinn með ein-
um eða öðrum hætti. Menn hafa
talað um hættuna af þessu, en nú
er hún sýnileg. Andvaraleysi kost-
aði okkur, og þá erlendu aðila sem
Íslendingar sviku, þúsundir millj-
arða!
Margir hafa rætt um að nota
tölvutæknina til að halda fleiri
þjóðaratkvæðagreiðslur til að auka
beint lýðræði. Það er eflaust
mögulegt upp að vissu marki, en
það má ekki ofnota það, einmitt
vegna þess að menn verða að geta
tekið upplýsta ákvörðun. Fyrsta
skrefið er að hafa viljann til þess
að setja sig inn í málin. Hér er til-
laga um hvernig nýta mætti tölvu-
tæknina í kosningum: Það mætti
láta fólk kjósa heima, eða á kjör-
stöðum þar sem komið hefði verið
upp kosningavélum (tölvum). Það
er ekkert óeðlilegra en að telja
fram skattinn eða sýsla með fjár-
málin úr heimabankanum. Þar
mætti biðja fólk um að svara
nokkrum léttum spurningum um
málefnið sem spurt er um. Þetta
væru spurningar sem krefðust al-
gerrar lágmarks þekkingar. Ef
viðkomandi gæti ekki svarað
spurningunum, mætti gefa honum
kost á því að kynna sér málið bet-
ur og kjósa nokkrum dögum
seinna. Þannig mætti hvetja fólk
til að verða betri og ábyrgari kjós-
endur. Ég tek það fram að hér
væri ekki um neitt gáfnapróf að
ræða. Þetta væru spurningar um
staðreyndir í málinu sem allir ættu
að geta kynnt sér. Þetta yrði líka
til þess að þrýsta á bæði stjórn-
málamenn og fjölmiðla um að
halda uppi vitrænni umræðu og
viðhafa almennt öguð vinnubrögð
varðandi hvernig upplýsingum er
komið á framfæri við almenning.
Kannski gætu aðrar þjóðir tekið
okkur til fyrirmyndar. Það væri nú
skemmtileg tilbreyting. Ísland er
nú ekki eina landið sem hefur kos-
ið yfir sig bjálfa eða einræð-
issinnaða foringja.
Sami rassinn
Eftir Reyni
Eyvindarson » Þjóðfélagið byggist á
því að það séu gerð-
ar kröfur til allra þjóð-
félagshópa. En það er
einn sem enginn gerir
neinar kröfur til: Það
eru kjósendur.
Reynir
Eyvindarson
Höfundur er verkfræðingur.
MORGUNBLAÐIÐ birtir
alla útgáfudaga aðsendar um-
ræðugreinar frá lesendum. Blað-
ið áskilur sér rétt til að hafna
greinum, stytta texta í samráði
við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í bréf-
um til blaðsins eða á vefnum
mbl.is. Blaðið birtir ekki greinar,
sem eru skrifaðar fyrst og
fremst til að kynna starfsemi
einstakra stofnana, fyrirtækja
eða samtaka eða til að kynna við-
burði, svo sem fundi og ráð-
stefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru vin-
samlega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Formið er
undir liðnum „Senda inn efni“ of-
arlega á forsíðu mbl.is. Einnig er
hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við grein-
um sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er
notað þarf notandinn að nýskrá
sig inn í kerfið, en næst þegar
kerfið er notað er nóg að slá inn
netfang og lykilorð og er þá not-
andasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn
lengri grein en sem nemur þeirri
hámarkslengd sem gefin er upp
fyrir hvern efnisþátt en boðið er
upp á birtingu lengri greina á
vefnum.
Nánari upplýsingar gefur
starfsfólk greinadeildar.
Móttaka
aðsendra
greina
N1-deildin
Sunnudagur:
Kl. 14.00 | Vodafone-höllin | Valur - Fylkir
KONUR
Sunnudagur:
ALLIR Á VÖLLINN!
Kl. 16.00 | Vodafone-höllin | Valur - Fram
Sunnudagur:
KARLAR
Frítt á leikina í boði: