Morgunblaðið - 17.12.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Sveitarfélöglandsins erumörg í
vanda. Þau sem
þannig eru stödd
vitna til banka-
kreppunnar sem
skýringar á skuldastöðu sinni
og þrengingum. Sú tilvísun er
ekki nema að hluta til rétt.
Meginregla við rekstur sveit-
arfélaga á að vera sú að leitast
við að fjármagna framkvæmdir
sínar með þeim afgangi sem
fyrir hendi er, þegar áætlað
hefur verið fyrir rekstri. Und-
antekningu frá þessari reglu
má gera, í hófi þó, þegar í hlut
eiga fyrirtæki sem fjármagna
sig með gjaldskrá, sem sett er
með hliðsjón af veittri þjón-
ustu. En hin almennu verkefni
sveitarfélaga á sviði fram-
kvæmda í mannvirkjum og
gatnagerð á að borga með
rekstrarafgangi. Því má ekki
gleyma að bankakreppan var
bara endirinn á bólunni. Í mörg
ár á undan höfðu sveitarfélögin
á suðvesturhorninu fengið mik-
inn tekjuauka ár eftir ár, langt
umfram verðlagsþróun. Kaup-
máttaraukning almennings
skilaði sér í stórhækkuðum út-
svarstekjum og fasteignaverð
sem hækkaði meira en nokkurn
tíma fyrr skaffaði miklar fúlgur
í sveitarsjóði, því skattstofnar
sveitarfélaganna voru ekki
lækkaðir til móts við stór-
hækkað fasteignamat. Sveit-
arfélögin höfðu því
alla burði til að
fara í stóraukin
verkefni, bæði þau
nauðsynlegu og hin
sem flokkast
stundum undir
gæluverkefni, sem ekki er
endilega sanngjarnt. Þeir for-
ráðamenn sveitarfélaga sem
þótti hinn sérstaki fjárhagslegi
meðbyr ekki nægjanlegur fóru
því fram úr sjálfum sér. Þeir
smituðust af útrásarstemning-
unni. Allt var hægt. Byggjum í
dag, borgum á morgun. Þessir
sveitarstjórnarmenn verða
sennilega ekki sjálfir sakaðir
um að hafa farið í útrás og því
hafi farið sem fór. En þeir und-
irbjuggu örugglega innrás með
framgöngu sinni. Sú innrás
verður gerð í sparnað og fram-
tíðar greiðslugetu íbúa sveitar-
félaganna sem þeir stjórnuðu,
því þangað verður reikning-
urinn að lokum sendur, þótt
ríkisvaldið komi í bili til skjal-
anna og sjái um að halda lög-
boðnum verkefnum og frum-
skyldum á floti. Ríkisvaldið
verður að gæta að sér við það
verk, því ef of hart verður
gengið fram munu íbúar við-
komandi sveitarfélaga leitast
við að flýja þau. Þeir munu ekki
eiga hægt um vik við sölu húsa
sinna og íbúða en hætt er við að
lögheimilaskráning geti þá orð-
ið einkar athyglisverð á næst-
unni.
Sum sveitarfélög
gættu hvorki hófs
né hefðbundinna
sjónarmiða.}
Sveitarfélög í vanda
Það gerist nán-ast fyrir
hverjar kosningar
að ný framboð
kynna sig til sögu
sem flokk, samtök
eða hreyfingu til að
leysa gömlu „úr-
sérgengnu“ flokkana af hólmi.
En fjórflokkarnir blífa þótt
fylgi færist örlítið á milli
þeirra, eftir því hver hefur vind
í seglin og hver í fangið það
sinnið. Fulltrúar nýju fram-
boðanna sem komast á þing
þykja stundum klaufalegir og
ósannfærandi þegar þangað er
komið, ekki síst í augum þeirra
sem fyrir eru. En sá dómur er
ekki endilega sanngjarn.
Hreyfingin hefur vissulega
fengið á sig brotsjó oftar en
einu sinni. Einn skolaði þing-
manni fyrir borð og annar
skildi að flokk og þingmenn.
En þingmennirnir þrír hafa
staðið sig að mörgu leyti vel.
Þeir eru beittir í gagnrýni og
einnig iðulega beinskeyttir í
fyrirspurnum. Því til viðbótar
sýna þessir nýju þingmenn
staðfestu í stórum málum og
láta ekki svo auð-
veldlega setja sig
út af laginu. Sjón-
armið þeirra og
viðhorf eru ekki
endilega við allra
hæfi og stinga oft í
stúf við það sem
hefðbundnara er. En það er í
ágætu samræmi við boðskap
þeirra fyrir síðustu kosningar.
Það var einmitt réttlæting
þeirra sem frambjóðenda fyrir
því að kjósendur ættu að veita
þeim brautargengi, að þeir
nálguðust vandamálin með öðr-
um hætti en „fjórflokkurinn“
og lausnir þeirra yrðu því einn-
ig frábrugðnar því sem hinir
æfðu stjórnmálamenn allra
flokka byðu upp á. Það tók auð-
vitað í að missa fjórðung þing-
flokks fyrir borð og baklandið
einnig. Því er framganga þing-
flokks hreyfingarinnar á Al-
þingi athyglisverðari en ella.
Sá stjórnmálaflokkur sem á
varla nokkurt kosningaloforð
eftir ósvikið níu mánuðum síð-
ar hefur að minnsta kosti ekki
efni á að líta niður á minnsta
þingflokkinn.
Þingflokkur Hreyf-
ingarinnar er sam-
kvæmari sjálfum sér
en sumir sem þykj-
ast meira kunna.}
Framganga Hreyfingarinnar
Þ
egar reiðin braust út á Austurvelli
hér um árið og það komst í tísku
að berja potta og pönnur, veitast
að lögreglu og fella jólatré þá von-
aði maður að rithöfundar þjóð-
arinnar myndu hver af öðrum stíga fram og
vara fólk við hatrinu. Kannski er það gam-
aldags og rómantísk hugsun að rithöfundar
eigi að hafa vit fyrir þjóð sinni en hún er nú
þarna samt einhvers staðar í kollinum á
manni. Svo er engum hollt að hata. Maður veit
svosem ekki margt fyrir víst í þessu lífi en
þetta veit maður þó. Og hélt að skáldin vissu
það líka og jafnvel svo miklu betur en við hin.
Á þessum vonda tíma í lífi þjóðarinnar sá
maður í sjónvarpsfréttum að nokkur skáld
voru á Austurvelli, og þau voru reið og höfðu
hátt, alveg eins og hitt fólkið. Reitt fólk hefur
afskaplega lítið að segja manni. En reiðu skáldin virtust
alsæl með hlutskipti sitt og töldu sig hafa gríðarlega
mikið fram að færa. En nákvæmlega hvað það var vitum
við hin ekki svo gjörla. Þau hrópuðu bara: „Vanhæf rík-
isstjórn“, alveg eins og allir aðrir á Austurvelli. Það slag-
orð sagði manni eiginlega ekki neitt. Skáld sýna of oft af
sér pólitíska glámskyggni og ganga öfgum á vald. Þá
bera svokallaðar hugsjónir skynsemina ofurliði. Þetta er
ekki ný saga. Þegar maður les seinni hlutann af stórgóðu
og frábærlega vel unnu verki Péturs Gunnarssonar um
ævi Þórbergs Þórðarsonar, Í forheimskunnar landi, þá
kemst maður ekki undan því að velta fyrir sér hversu
sorglegt það var að Þórbergur skyldi mest
allt sitt líf hafa fylgt röngum málstað og lagt
metnað sinn í að koma honum á framfæri.
Margt í skrifum þessa mikla stílista er nú
nánast móðgun við skynsemi manns, eins og
kaflar í Bréfi til Láru eru gott dæmi um. Trú-
in á allsherjarlausn fyrir mannkyn í formi
kennisetningar er stórhættuleg og það er
skelfilegt þegar skáldin festa sig þar. Lífið er
allt of margbreytilegt og flókið til að hægt sé
að gefa pólitíska uppskrift að því.
Svo les maður aðra bók sem nýlega er
komin út, Stjórnmál og bókmenntir, ritgerða-
safn eftir George Orwell, og þá fer ekki hjá
því að maður hugsi með sér að þarna sé mað-
ur sem hafi náð þessu öllu rétt. Maðurinn
sem skrifaði Dýrabæ og 1984 og ótal ritgerðir
um stjórnmál og bókmenntir bjó yfir öfga-
lausri hugsun. Hann var áhorfandi og skarpur greinandi
sem var alltaf óhræddur og var ekki að leita að klappliði.
Það er bara einn Orwell en maður vildi að þeir væru svo
miklu fleiri. Orwell sagði að hann vildi helst gera pólitísk
skrif að list. Það tókst honum betur en flestum öðrum.
Hann hafði greindina og stílhæfileikana. Hið sama má
reynar segja um fjölmörg önnur skáld sem hafa sinnt
pólitískum skrifum. En Orwell hafði það fram yfir þau að
hann var ekki áhrifagjarn. Og hann var algjörlega laus
við öfgar. Hann var maður skynsemi og mannúðar. Eins
og manni finnst að rithöfundur eigi að vera.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Öfgar skáldanna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Af hverju ætti læknir
að vinna á Íslandi?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
L
æknar eiga auðveldara
en flestir aðrir með að
fá störf í útlöndum.
Flestir hafa þeir lært
erlendis og hafa starfs-
reynslu þaðan. Víða er einnig mikil
eftirspurn eftir læknum, til dæmis á
Norðurlöndunum. Í kreppunni eru
flestir, samkvæmt samtölum við
fjölmarga lækna, farnir að leiða
hugann að störfum erlendis. Morg-
unblaðið greindi nýlega frá þremur
sérfræðilæknum sem farnir eru frá
landinu og síðan þá hafa fleiri
læknar haft samband og sagst vera
á förum eða á leið í atvinnuviðtöl er-
lendis fyrir föst störf.
Tvöfalt til þrefalt hærri laun
Það er ólíku saman að jafna fyrir
lækni að starfa hér eða erlendis.
Margir fá 15-20% launalækkanir
þessi misserin og fá í ofanálag
tekjuskattshækkun, þar sem þeir
teljast hátekjumenn. Samanburð-
urinn verður ennþá verri þegar
gengishrun krónunnar kemur inn í
og ljóst er að tvöfalt til þrefalt hærri
laun bjóðast annars staðar.
Svo eru læknar í sömu vandræð-
um og aðrir Íslendingar, vegna hús-
næðisskulda í erlendri mynt. Fyrir
suma er þetta því hreinlega spurn-
ing um að sleppa frá gjaldþroti.
Fyrirtækið Hvítir sloppar, sem
rekur samnefnda vefsíðu, er vinnu-
miðlun fyrir lækna. Fyrir milli-
göngu fyrirtækisins hafa tugir ís-
lenskra lækna farið í tímabundin
störf erlendis á þessu ári, ekki síst
heilsugæslulæknar. Einnig hafa
nokkrir fengið fastráðningar er-
lendis í gegnum fyrirtækið.
Hvítir sloppar er eina íslenska
vinnumiðlunin af þessum toga en
ekki fara þó allir í gegnum hana.
Sumir nota sín eigin tengsl til að fá
störf og enn aðrir nota þjónustu er-
lendra vinnumiðlana. Þann fyr-
irvara verður þó að gera að læknar
geta verið mjög mishreyfanlegir eft-
ir því hvaða sérgrein þeir leggja
stund á. Á móti kemur þá að sér-
greinar eru mjög misfjölmennar. Til
dæmis þyrftu afar fáir hjartaskurð-
læknar að flytja úr landi til að
slæmt ástand myndi skapast.
Guðmundur Karl Snæbjörnsson
læknir stofnaði Hvíta sloppa sem
hálfgert kreppufyrirtæki, fyrst og
fremst til að auðvelda læknum að
komast í tímabundin störf erlendis,
aftur til að auðvelda þeim að vera
áfram á Íslandi lungann úr árinu,
eins og flestir þeirra vilji.
Mörghundruð stöður í boði
Hann segir eftirspurnina í Skand-
inavíu hvarvetna gríðarlega mikla.
„Í sumar og haust sýndu opinberar
tölur eftirspurn eftir sérfræðingum
í heimilislækningum í Västra Göta-
land í Svíþjóð. Þar vantaði 330 sér-
fræðinga í heimilislækningum,“ seg-
ir Guðmundur. Annað lén, svipað
Íslandi að fólksfjölda, hafi sent
beiðni til hans um heimilislækna
sem vantaði til að fylla þrjátíu stöð-
ur. „Það er legið á mér um að skaffa
lækna hingað og þangað,“ segir
Guðmundur Karl. „Eftirsóknin eftir
þessum starfskrafti er gríðarleg.“
Ekki náðist í Álfheiði Ingadóttur
heilbrigðisráðherra í gær, til að inna
hana eftir viðbrögðum við mögu-
legum atgervisflótta úr læknastétt.
Morgunblaðið/Ásdís
Uppskurður Í heilbrigðiskerfinu er mikill niðurskurður, sem hefur áhrif á
kjör lækna. Læknar hafa reynslu að utan og þeir yngri eru hreyfanlegir.
Eitt lén í Svíþjóð óskaði eftir
þrjátíu sérfræðingum í heimilis-
lækningum til starfa. Einnig
vantaði 330 lækna á Gautaborg-
arsvæðinu í haust, í kjölfar breyt-
inga á heilbrigðiskerfinu þar.
Læknar hafa verið um 3,7 á hverja
þúsund íbúa hér á landi síðustu ár-
in. Það er svipað og á Norðurlönd-
unum og vel yfir meðaltali OECD
ríkja. Á móti kemur að hér eru fá-
menn samfélög sem þurfa engu að
síður læknisþjónustu og því full
þörf fyrir marga lækna miðað við
fólksfjölda hér á landi.
Þorbjörn Jónsson, formaður
læknaráðs Landspítalans, segir
minna um að læknar á LSH fari út
en t.d. úr heilsugæslunni. Nokkur
tilvik séu þó komin, jafnvel um fast-
ráðningar og margir séu að hugsa
sitt ráð. „Ég býst við að sérstaklega
séu þetta yngri sérfræðingar. Sá
hópur sem dregur með sér ný við-
horf, þekkingu og reynslu til lands-
ins,“ segir hann. Þetta sé ekki síst
fólk undir fimmtugu, veruleg hætta
sé á atgervisflótta úr þeim hópi og
jafnvel hætta á að ein kynslóð
lækna detti út að stórum hluta.
DETTUR ÚT
KYNSLÓÐ?
››