SunnudagsMogginn - 18.07.2010, Side 21

18. júlí 2010 21
börn og foreldra í ákveðnum mæli.“
Hún tekur undir að kenningar sem
leggja ofuráherslu á mikla samveru og
nánd barns og foreldra geti orðið til þess
að ýta undir samviskubit foreldra. ,,Ég
held að um sé að ræða ákveðinn mis-
skilning. Það er mikilvægt fyrir börn að
tengjast sínum nánustu traustum bönd-
um en það vinnuumhverfi sem heima-
vinnandi konum síðastliðin 60–100 ár
hefur verið boðið upp á er mjög ólíkt því
umhverfi sem kynsystur okkar frá upp-
hafi hinna fyrstu nútímamanna bjuggu
við. Þær eru einar og þær búa innan fjög-
urra veggja heimilisins. Harvey Karp
segir að verkefni foreldra í dag sé að
koma í stað hinna barnanna, hins full-
orðna fólksins, trjánna, dýranna og
vindsins svo eitthvað sé nefnt. Og það er
auðvitað óraunhæft.“
Melkorka bætir því við að leikskólar
séu ekki fullkomið úrræði fyrir fjöl-
skyldur. „En við verðum að spila úr því
sem við höfum og ég held að stór-
fjölskyldan muni ekki taka við af kjarna-
fjölskyldunni á næstunni.“
Drengirnir eru í dag orðnir tveir og sá
yngri fer á leikskóla í ágúst. „Við hjónin
skiptumst líka á um að vera með börnin
eða vera í útiverkunum. Eldri strákurinn
er farinn að geta verið í fjósinu með okk-
ur og sá yngri er svo rólegur að hann er
bara sáttur að sitja í kerrunni sinni og
fylgjast með. Á hinn bóginn erum við
líka farin að nýta okkur meira pössun hjá
ömmum, án þess að fá samviskubit. Og
það þarf ekki að vera neitt merkilegt sem
við ætlum að gera, stundum bara að taka
til, hvíla okkur eða fara saman í versl-
unarferð. Ég neita að taka þátt í því að
eina leiðin til að fá aðstoð liggi í vinn-
una.“
Morgunblaðið/RAX
Eftirfarandi textabrot eru úr bók Karps, The Happiest Toddler on the block:
 ,,Vissir þú að kjarnafjölskyldan (heimili sem samanstendur aðeins af
foreldrum og börnum þeirra) er nýleg uppfinning? Í raun er þetta ein
stærsta og ónáttúrulegasta tilraun mannsins frá upphafi!“
 ,,Nútíma vestræn menning kennir að það sé ,,eðlilegt“ að við sjáum um
börnin okkar án nokkurrar hjálpar …“ ,,Annars staðar á hnettinum
finnst fólki þetta vera hreinasta brjálæði.“
 ,,Að hugsa um ungt barn er mikil vinna. Ef við höldum að við getum –
eða ættum – að sjá um alla vinnuna sjálf þá erum við orðin firrt og
algerlega úr takti við sögu mannsins.“
 Að ala upp barn er sannarlega verkefni fyrir heilt þorp – en hvar getur
þú fundið slíkt þorp ef þú býrð á Manhattan (eða hvar svo sem þú býrð
í hinum vestræna heimi)? Opnaðu augun, það er allt í kringum þig:
– Vingastu við einhvern sem á barn á svipuðum aldri.
– Vingastu við nágrannana.
– Skráðu barnið þitt í leikskóla. (Tveggja ára börn eru ekki of ung.)
– Taktu þátt í líkamsrækt eða félagi þar sem foreldrar og börn hittast.
– Taktu þátt í eða stofnaðu leikjahóp eða félag mæðra sem passa hver
fyrir aðra.
– Bjóddu eldri nágranna að heimsækja barnið þitt.
– Taktu þátt í kirkjustarfi eða öðru starfi trúfélaga.
– Flyttu nær skyldmennum þínum eða flyttu þau nær þér.
Glaðasti krakkinn í hverfinu
Þ
að er engin ein uppskrift að
góðu uppeldi,“ segir Guðrún
Hannesdóttir, MA í uppeld-
is- og menntunarfræði,
„ekki frekar en að öðru í lífinu.“ Fyrir
nokkrum árum, nánar tiltekið árið
2003, gerði hún rannsókn þar sem
hún ræddi við foreldra um hvernig
þeim gengi að samræma fjölskyldulíf
og atvinnuþátttöku.
Niðurstöður hennar sýndu meðal
annars að fólki þótti það erfitt verk-
efni að samræma fjölskyldulíf
vinnunni en jafnframt að almennt
voru foreldrar ekki mjög þjakaðir af
samviskubiti gagnvart börnum sínum.
„Þá voru svolítið aðrir tímar en nú en
mín niðurstaða var að fólk sefaði sam-
viskubitið með ýmsum rökum, s.s. að
krakkarnir væru svo ánægðir, eða að
þeir keyptu hluti eða aðstoð til heim-
ilisins til að draga úr álaginu á það.
Eftir á að hyggja finnst mér mikil synd
að það hafi þurft að róa þetta sam-
viskubit. Það er greinilega eitthvað í
þjóðfélaginu sem kemur þessu sam-
viskubiti inn hjá foreldrum, og þá sér-
staklega mæðrum.“
Fámennið í kjarnafjölskyldunni
Eitt af því sem ýtir undir samviskubit
foreldra er án efa umtal um að leik-
skólar séu eins konar geymslustaðir
fyrir börn. „Ég skil ekki hvað það er
lífseigt viðhorf,“ segir Guðrún.
„Vissulega geta þetta verið langir dag-
ar fyrir litla krakka og því finnst mér
muna miklu hvort barn er sótt klukk-
an þrjú eða fjögur – eða þá ekki fyrr en
um sexleytið. Ef leikskólinn er góður
og barnið heilbrigt ætti maður ekki að
hafa áhyggjur. Það skiptir mestu máli
að það sé gott fólk sem er með barn-
ið.“
Guðrún segir þvert á móti mik-
ilvægt fyrir barnið að alast upp í stærra
samfélagi, en bara hjá kjarnafjölskyld-
unni, ekki síst þar sem nútíma kjarna-
fjölskyldur eru flestar fámennar. „Í
dag eru bara eitt til tvö börn í kjarna-
fjölskyldunni – þrjú börn þykja bara
mikið. Og þegar börnin umgangast
bara eitt eða tvö foreldri, e.t.v. eitt
systkin auk afa og ömmu sem koma
kannski fyrst og fremst til að dekra við
þau, geta þau ekki lært að taka tillit til
annarra eins og æskilegt er. Ég held að
það sé ekki gott upp á félagsþroska.
Það reynir allt öðruvísi á þegar systk-
inahópurinn er svona lítill, þau þurfa
minna að taka tillit til annarra og á
móti eru árekstrarnir meiri því það
getur farið meira púður í hvert atvik.“
Og það er fleira sem börnin læra í
stærri hópum. „Krakkar í stærri
systkinahópum eru oftar látnir gera
meira á heimilinu, en þegar systkini
eru bara tvö því þá er oft fljótlegra fyr-
ir foreldrana að gera hlutina sjálfir í
stað þess að fá börnin til að taka þátt. Í
góðærinu, þegar fólk var gjarnan að
vinna á daginn og í skóla á kvöldin,
var líka algengt að fá einhvern inn á
heimilið til að þrífa svo verkálag á
krakka var ekkert. Þau þurftu ekkert
frekar að aðstoða við heimilisstörfin.“
Púsluspilið erfitt
Rannsókn Guðrúnar leiddi í ljós að
foreldrar upplifa almennt mikið
púsluspil í því að láta vinnudaginn og
barnauppeldi fara saman. „Það er ein-
faldlega erfitt að vera með heimili og
börn og vinna frá átta til fimm. Það
eru ákveðnir hlutir sem þarf að gera,
eins og að þrífa, sjá um þvottinn,
kaupa inn, fara til tannlæknis og
klippingu og þetta allt saman. Þetta er
mikið álag. Svo þegar krakkarnir eru
komnir í íþróttir bætist við að skutla
þeim fram og til baka eftir vinnu, eða
jafnvel að fá að skjótast frá í vinnutím-
anum til að sinna þessu skutli, sem
bætir enn á stressið,“ segir hún og
tekur undir að skutl í tómstundir sé
einmitt dæmi um verk sem samfélagið
– þorpið – gæti reynt að annast í sam-
einingu. „Reyndar virðist oft vera vilji
til þess hjá fólki að hjálpast að við
þetta skutl en stundum verður það
einhvern veginn of flókið í fram-
kvæmd. Og svona er þetta búið að
vera í mörg ár og virðist ekkert vera að
breytast. Furðulegt það.“
Sveigjanlegur vinnutími er gott tæki
til að vinna á móti því álagi sem fylgir
slíku amstri. „Þegar ég gerði rann-
sóknina var hugmyndin um „Hið
gullna jafnvægi“ mikið í tísku. Þá var
farið að koma til móts við fólk í vinnu
þannig að það mátti fara með góðri
samvisku úr vinnunni ef það þurfti og
vinna það upp á öðrum tímum og slíkt
fyrirkomulag varð nokkuð algengt.
Núna þegar þrengst hefur um á
vinnumarkaði er maður hræddur um
að þetta fari í handbremsu og fólk þori
ekki að biðja um þennan sveigjanleika.
En það er ákaflega mikilvægt að hafa
hann engu að síður.“
Sveigjanleikinn
mikilvægur
„Það er einfaldlega erfitt að vera með heimili og börn og vinna frá átta til fimm,“
segir Guðrún Hannesdóttir, MA í uppeldis- og menntunarfræði.
Morgunblaðið/Eggert