SunnudagsMogginn - 26.09.2010, Blaðsíða 51

26. september 2010 51
þannig mætti lengi telja, en ekki skipti minna máli hvað
hann hafði mikinn áhuga á okkur og því sem við vorum
að hugsa; og sumir nokkuð ósparir á hugsanir sínar, eins-
og verða vill og fara gerir.
Orðin eru einsog atómið sem sundrast og sameinast á
ný. Saga kemur og saga fer, og þegar hún kemur aftur, er
hún allt öðruvísi en hún var … það er ekki um að ræða
neitt afturhvarf, og ekki heldur nýtt plan, heldur annað
plan … En sagan sem hvarf í brotum sínum og upplausn,
einhvers staðar leyndist hún og sneri aftur með öll brotin
í farteskinu sem svo eftirminnilega vaknaði til lífs á næsta
söguskeiði Thors sem hefst með Grámosinn glóir og lifir
enn í jafn ólíkum verkum og Morgunþula í stráum og
Raddir í garðinum. Með nýjum aðferðum nálgast Thor
eldri stef, hér er hinn víðförli maður dómari og skáld sem
togast á milli heimabyggðarinnar og heimsins. Eins eru
réttarhöldin sem áður voru huglæg togstreita við til-
veruna nú sótt í raunveruleg dómsskjöl þar sem sakborn-
ingar standa andspænis lífsvandanun, já skáldið og dóm-
arinn líkist á margan hátt unga manninum, í togstreitu
sinni við heiminn og umheiminn, einsog eyjabúi sem
hverfur á vit ævintýranna. Til að verða ekki of nærsýnn
snýr hann sjónaukanum við, en uppgötvar svo að æv-
intýrin voru allan tímann í kringum hann og andinn býr í
auðninni, grámosanum, já hvert sem maðurinn fer skilur
hann eftir sig slóða af orðum og þegar hann snýr aftur er
hann með fjarskann í farangrinum.
Já, minnið mig bara á, það er margt sem ég minnist
ekki á, margt sem ég gleymi, eða kem ekki fyrir. Það liðu
sex ár frá Turnleikhúsinu þar til Grámosinn glóir kom út,
en Thor sendi frá sér ljóðabækur, málaði myndir og þýddi
stórvirki, var iðinn, en dugnaðurinn er ekki bara bróðir
hans og systir, dugnaðurinn er hann, án þess að ég ætli að
fara út í íþróttaferil eða sjómennsku eða styrkleikann sem
gat brotið borð, bara með því að banka í þau og biðja um
sörvis, en borðin bara hrynja niður og brotna, ekki síst
meðal þjóða sem lagt hafa heiminn í rúst en æsa sig svo
yfir einu borði, en ég get ekki skilið við Thor án þess að
nefna ferðalög sem við höfum farið í saman, um Norð-
urlönd, Þýskaland, Ítalíu og einu sinni hitti ég hann á
Hólmavík, á bensínstöðinni, en ég skildi hvað ég hafði
lært af Thor þegar ég fór sjálfur að skrifa, sjálf aðferð hans
og nútímaskáldanna, hjá henni varð ekki komist, hún var
lykillinn að þeim sagnaheimum sem ég gekk inn í, fyrir
mér var ljóðið og sagan sami hluturinn, og ég held einmitt
að þessi nútími kallist á við fortíðina, þá tíma þegar ljóð
og saga var sami hluturinn, og sagt var í bundnu máli frá
víðförlum mönnum sem hröktust mjög víða, sáu borgir
og þekktu skaplyndi margra manna og trúðu á annað líf
og önnur, að hér og nú sé þar og þá og þar og þá sé hér og
nú.
…
Hér lýkur hinni eiginlegu umfjöllun en mig langar ljúka
máli mínu á smábroti úr Hvítu bókinni, en þá erum við
staddir í Færeyjum:
Þegar ég hugsa um Færeyinga hugsa ég um norður-
ljósin. Þess vegna byrja ég á norðurljósunum og læt þau
varpa bjarma sínum á síður þessa kafla, en fátt er fegurra
en stjörnubjartur himinn og svífandi norðurljós þegar úti
er kalt en lygnt. Þá ávarpar einveran heiminn og hjartað
fyllist ljóðrænum töfrum. Þetta er jóga norðursins, af-
slappað samband við alheiminn. Þótt norðurljósin skreyti
oft himininn yfir Íslandi finnst mér Færeyingar eiga þau
og kannski borgum við þeim lánið með norðurljósum eða
hlutabréfum í þeim. Það væri ekki ólíkt okkur miðað við
allt sem gengið hefur á. Ég hef aldrei heyrt að nokkur
Færeyingur hafi reynt að selja norðurljósin einsog skáldið
Einar Benediktsson, sem bauð þau til kaups í London fyrir
hundrað árum, þó ekki hefði það brölt sömu afleiðingar
og Icesave-reikningarnir, enda ekki búið að finna upp
hryðjuverkalögin þá.
Ég nefndi Juan Rulfo frá Mexíkó og Gabriel Garcia Mar-
quez frá Kólumbíu. Færeyingar eiga jafn stóran höfund og
þessa tvo. Hann heitir William Heinesen, fæddur árið
1900, dáinn árið 1992. Þegar ég les lýsingar Williams
Heinesen á bænum Þórshöfn fæ ég á tilfinninguna að göt-
ur bæjarins séu lýstar upp með norðurljósum, að þau
streymi frá ljósastaurunum. Það er einhver undarlegur
alheimur sem William Heinesen hefur skapað úr Þórs-
höfn, svo ljóðrænn og tær, fullur af dulrænni einveru sem
um leið fær á sig blæ samkenndar með öllu sem er til. Ég
hef sjálfur orðið vitni að þessu eina febrúarnótt þegar
unglingarnir í Þórshöfn fögnuðu mér og skáldinu Thor
Vilhjálmssyni einsog þjóðhöfðingjum einmitt á meðan
norðurljósin svifu yfir bænum og stjörnurnar fylgdust
með okkur einsog augu úr öðrum heimi.
Þetta var árið 1993. Í blöðunum stóð að við værum tveir
þekktir rithöfundar sem myndu lesa upp í Norðurlanda-
húsinu, en orðið þekktur á færeysku er kenndur, sem
þýðir á íslensku ölvaður eða drukkinn. Fyrirsögnin í
blaðinu var: Tveir kenndir rithöfundar lesa upp í Norð-
urlandahúsinu. Hentu landar okkar gaman að.
Morgunblaðið/Kristinn
’
Ævisaga Thors Vil-
hjálmssonar gæti
hafist með orð-
unum, seg mér frá þeim
víðförla manni … manni
sem enn siglir sinn sjó og
ferðast um vegina; og ber
með sér forvitni ung-
lingsins, unga mannsins
sem við hittum í bókum
hans í ótal myndum á
ýmsum aldri, manni sem
reynir að ná utan um
óreiðu tímans.