SunnudagsMogginn - 30.01.2011, Síða 15

SunnudagsMogginn - 30.01.2011, Síða 15
virðist að við gagnrýnum mikið bæði stjórn og minnihluta þá vinnum við vel með öðrum, reynum að gera það út frá málefnum og styðjum stundum minni- hlutann og stundum meirihlutann.“ Birgitta segir að þess vegna leggi Hreyf- ingin til að enginn sitji á þingi lengur en átta ár í senn vegna þess að eftir ákveðinn tíma missi menn jarðsamband. „Þótt starfsreynsla sé oft góð eru til dæmis sum félagasamtök og jafnvel póli- tísk samtök þannig að lagt er til að fólk gegni æðstu embættum aðeins í takmark- aðan tíma,“ segir hún. „Þetta má skoða.“ Hún finnst einnig að þingið sé orðið mun einsleitara en áður var. „Það voru meiri tengsl á milli þings og þjóðar og breiddin meiri,“ segir hún. „At- vinnupólitíkusar eru orðnir ráðandi og ég held að það sé ekki gott. Þeir mega vera nokkrir, en ekki allir því að þá verður hópurinn einsleitur.“ Brusselíska í býkúpu Hún segir að sambandið við baklandið veikist með þessu, þótt ástandið hér sé þó ekki orðið jafn alvarlegt og til dæmis á Evrópuþinginu þar sem alveg hafi verið skorið á sambandið milli þingmanns og þjóðar. „Hverjum finnst spennandi að fara inn í einhverja býkúpu þar sem lög eru skrifuð á brusselísku, sem enginn maður skilur, svo er það þýtt á fjölda tungumála, oft með hrikalegum þýðingarvillum. Mér finnst þetta nánast eins og Réttarhaldið eftir Kafka. Margt frábært gerist á þessum vettvangi, en ég hef hlustað á fólk sem vinnur þarna og þingmenn eru margir mjög gramir yfir þessu verklagi.“ Birgitta segir að vandræðagangur af þessu tagi eigi sér stað á mörgum þingum og veltir fyrir sér hvort það sé vísbending um að þingræðið hafi þróast svo langt frá upprunanum að það kalli á nýjar leiðir. „Þess vegna er svo mikill áhugi á því sem kalla má rafræn stjórnmál,“ segir hún. „Hvernig er hægt að gera almenning meðvitaðri um að hann þurfi að fylgjast með og taka þátt í að móta sitt samfélag. Ef ég sit hér ein og tala bara við mína koll- ega verður það mjög gelt.“ Birgitta telur að beint lýðræði sé hluti af því að endurvekja traust almennings á stjórnmálum. „Ég held að mikilvægt sé í staðinn fyrir að búa til sérlög um hverja þjóð- aratkvæðagreiðslu að setja almenn lög,“ segir hún, „en áhuginn er lítill. Við höfum þrisvar lagt fram þingsályktunartillögu um þjóðaratkvæðagreiðslur, þegar það var gert síðast í síðustu viku var einn í salnum, en samt er talað um að þingið vilji fara í þessi mál. Nú hafa tvær stórar und- irskriftasafnanir farið af stað, bæði um Magma og vegatollana. Ef það væri komin löggjöf væri hægt væri að safna undir- skriftum löglega og það má gera með ódýrum aðferðum af því að við erum svo tæknivædd, þótt tækninni verði að taka með ákveðnum fyrirvara.“ Birgitta telur ekki að sú pólitíska vakn- ing, sem varð upp úr hruninu, sé á enda. Fólk sé þvert á móti mun duglegra nú en áður fyrr að koma hugmyndum sínum á framfæri. „Þótt ekki séu stór og stöðug mótmæli eins og var hafa nógu margir vaknað til athafna og ábendinga,“ segir hún. „Við þurfum að gefa þeim verkfærin, beinar útsendingar frá nefndafundum og þegar nefndastörfum verður breytt í haust á að setja í lögin að það sé hluti af okkar starfi að skoða hvað brennur mest á fólki. Á vefnum Skuggaþing er hægt að fylgjast með störfum þingsins og taka afstöðu til þingmála. Út um allan heim er litið til okkar og margir eru heillaðir af því að tekist hafi að fá fram þjóðaratkvæði um Icesave og því hafi verið hafnað að velta einkaskuldum yfir á þjóðina. Við njótum mikillar virðingar hjá þeim, sem vita af því, líka hjá almenningi í Bretlandi og Hollandi, sem hefur fengið nóg af því að aðgerðir stjórnvalda þar lendi á hans herðum. Mér finnst mikilvægt að við ger- um okkur grein fyrir því án þess að fara í þjóðarrembing að við megum vera nokk- uð ánægð með margt, sem við höfum gert sem þjóð á undanförnum tveimur árum. Þótt okkur finnist margt hafa gengið illa megum við ekki gleyma því að það hefur líka gengið vel og mikill sköpunarkraftur og styrkur býr í þessari þjóð. Þess vegna er mikilvægt að stjórnvöld gefi fólki tilefni til að langa til að vera hér og nota þennan kraft hér, ekki fara í burtu frá okkur. Stjórnvöld verða að gera sér grein fyrir þessu.“ Birgitta telur að enn búi almenningur í skuldavanda við of mikla óvissu. „Ég þekki marga, sem litu á fasteignina sína sem lífeyrissparnaðinn sinn,“ segir hún. „Þeir lögðu sparnaðinn sinn inn í fast- eignina og nú er það allt farið. Þetta fólk er mjög móðgað yfir því hvernig það er stimplað því að það var að spara inn í hús- næðið sitt og er síðan kallað óráðsíufólk. Það er mjög ósanngjarnt. Það gleymist líka hvað orð eru magnað fyrirbæri, þú getur tekið eitthvað og drepið það eða gefið því líf með orðum. Ein setning getur skipt máli frá ákveðnu fólki. Það er ekki gæfulegt og óréttlátt þegar hamrað er á sama neikvæða viðhorfinu gagnvart þeim, sem eiga um sárt að binda fyrir. Mér finnst við þurfa að fara að vanda okkur betur hvernig við tölum hvert við annað og komum fram hvert við annað. Við eig- um ekki bara að hjóla hvert í annað og finna sökudólga, þó að fólk beri ábyrgð og daglega heyri maður hrikalega hluti um glæpsamlega hegðun – hvítflibbaglæpir eru alveg jafn alvarlegir og geta haft af- drifaríkar afleiðingar fyrir marga. Þess vegna vil ég kalla eftir þjóðarátaki um að nú gerum við hlutina saman. Þó að fullt af hlutum gefi okkur tilefni til að fara í hár saman, til dæmis spurningin um aðild að Evrópusambandinu, sem býður upp á heita og öfgafulla umræðu þannig að meðalhófið gjörsamlega hverfur. Ef við getum reynt að finna það sem við erum sammála um og einbeitt okkur að því held ég að við gerum okkur lífið auðveldara bæði hér á þessum vinnustað og annars staðar. Við eigum að vinna saman að því sem við getum unnið saman.“ Hvernig er hægt að gera al- menning meðvitaðri um að hann þurfi að fylgjast með og taka þátt í að móta sitt samfélag. Ef ég sit hér ein og tala bara við mína koll- ega verður það mjög gelt. Brewster Kahle er bandarískur auðmaður sem hefur gert það að hugsjón sinni að stofna rafræn bóka-, skjala- og gagnasöfn opin al- menningi án endurgjalds. Hann er stofnandi netskjalasafnsins Internet Archive, sem hefur að leiðarljósi að veita „alhliða aðgang að allri vitneskju“. Kahle var staddur hér á landi þrjá daga í liðinni viku og hyggst styðja við það að allt, sem gefið hefur verið út á Íslandi, verði sett á rafrænt form. „Kahle fór að vinna út frá sýn Þorsteins Hallgrímssonar, sem vann á Landsbókasafn- inu og er nýkominn á eftirlaun, um að gera allt, sem komið hefur út á íslensku rafrænt. Þetta stoppaði allt 2008, en svo heyrði Brews- ter að hér ætti að búa til skjól fyrir upplýsinga- og málfrelsi, sem á undir högg að sækja alls staðar og við sáum þegar lögbannið var sett á Kaupþingsskjölin að í það sama gæti stefnt hér héldum við ekki vöku okkar.“ Ársverk 25 manna Birgitta fór með Kahle á fund innanríkis-, menntamála- og utanríkisráðherra (hann hitti jafnframt iðnaðarráðherra) og kveðst hafa fundið fyrir miklum stuðningi vegna þess að þetta er gerlegt. „Þegar þetta stoppaði 2008 vantaði pen- inga,“ segir hún. „Brewster myndi senda hing- að hátækniskönnunargræjur, sem hafa verið notaðar til að setja tvær milljónir bóka á raf- rænt form, og þjálfa fólk. Einn starfsmaður á Landsbókasafninu hefur þegar verið úti í San Francisco í sex mánuði. Það eina sem við þyrftum að gera er að nota styrki Vinnu- málastofnunar til atvinnumála. Íslensk bók- menntaverk teljast vera 47 þúsund. Það tekur um 25 manns eitt ár að koma því í stafrænt form með bestu mögulegri tækni. Stefnan hjá ríkisstjórninni er að gera allt rafrænt og þegar hefur mikið verið gert, til dæmis með tímarit og dagblöð, en það tæki óendanlega langan tíma án þessarar tækni.“ Lausn á rétthafamáli Umrædd tæki skanna með tækni sem gerir kleift að nota vefþulu til að lesa textann og það yrði fyrsta skrefið. Það yrði stórt skref fyrir blinda og lesblinda. „Síðan hefur verið fundin lausn á rétt- hafavandamálinu í Bandaríkjunum þar sem einhvern mesta frumskóg rétthafalögfræð- inga er að finna,“ segir hún. „Þetta er bóka- safn þannig að ef um er að ræða samtímabók er eitt eintak lánað – ein bók, þótt í raun gæti hún verið í óendanlega mörgum eintökum – í tvær vikur. Þá gufar hún upp og næsti getur fengið hana. Réttahafamálin voru helsta fyr- irstaðan ásamt kostnaðinum við að vinna þetta. En svo virðist sem finna megi lausn í gegnum styrkina hjá Vinnumálastofnun og Brewster myndi leggja til fé á móti til að heild- arlaunin yrðu hærri.“ Birgitta segir að Kahle hafi litist vel á Ísland út af þingsályktuninni um að Ísland skapi sér afgerandi lagalega sérstöðu varðandi verndun tjáningar- og upplýsingafrelsis og fyrirhug- uðum lögum í framhaldinu, sérstaklega vegna hugmyndarinnar, sem fengin er úr frönskum lögum, um að ekki megi breyta því sem telja má sögulegar heimildir eða gögn þegar þrír mánuðir eru liðnir frá birtingu þeirra. Birgitta segir að Kahle hafi hug á að styðja við skönnun alls þess, sem komið hefur út á Íslandi, vegna þess að hægt er að ná utan um verkefnið. En möguleikarnir felist ekki aðeins í því, sem er á prenti, heldur einnig sjónvarps- og útvarpsefni. Stofnun Brewsters, Internet Archive, hafi tekið efni sjónvarpsstöðva til varðveislu og akkur væri í að gera slíkt hið sama við efni sjónvarpsstöðva hér þannig að til dæmis mætti fletta upp í fréttum lengra aft- ur í tímann, en nú er. Að búa til nútíma Alexandríu „Ég held að það yrði meiriháttar fyrir söguþjóð- ina að vera fyrsta þjóðin til að fara rafrænt á netið með allt, sem komið hefur út á ís- lensku,“ segir hún. „Síðan hefur hann tekið tónlist, vídeó og kvikmyndir og gert aðgengi- legt almenningi. Með því að leysa smávægi- lega hnökra, meðal annars í sambandi við bandvídd gæti orðið að veruleika að við mynd- um geyma afrit af heimsbókasafninu á Ís- landi. Hans sýn er að koma öllum bók- menntum heimsins frá upphafi á netið og búa til nútíma Alexandríu.“ Kahle hefur lagt til stofnfé stofnunar til að halda utan um verkefnið og Birgitta kveðst hafa fengið vilyrði fyrir stuðningi víðs vegar að úr heiminum. „Við áttum okkur ekki alveg á umfangi þessa verkefnis,“ segir hún. „Upplýsingar hafa engin landamæri lengur. Því er lagaum- hverfið einnig landamæralaust og nú stendur yfir baráttan um réttinn til upplýsinga. Það má ekki misskilja að þegar kallað er eftir réttinum til upplýsinga á það við um upplýsingar sem varða almannahag, ég er ekki að kalla eftir að sjá bankayfirlitið þitt. Einnig vantar öruggan stað til að hýsa upplýsingarnar og mikið er lit- ið til okkar um það, sérstaklega vegna fjöl- miðlafríkríkisins og öryggisins sem hér er og tengist bæði veðurfari – á Íslandi eru hita- sveiflur litlar milli árstíða og það auðveldar gagnavörslu – grænni orku og tækifærinu í að nýta staðsetninguna í miðju svæðisins þar sem upplýsingaflæðið er mest.“ Bandvíddarvandinn Birgitta segir að helsti vandinn við að gera þetta verkefni að veruleika sé mikill kostnaður við bandvídd. Verðlagning hennar sé undir Póst- og fjarskiptastofnun komin og hún sé fráleit. „Nú er nýtingin um fjögur prósent og þessi fjögur prósent eru að borga restina,“ segir Birgitta. „Ef bókasafnið kæmi myndi það taka um fjórðung af bandvíddinni, sem er til staðar. Þetta verður bara að leysa.“ Birgitta hefur barist fyrir málstað Tíbets og verið í alþjóðlegum samtökum þingmanna um þá baráttu. Hún vill taka útfærslu hugmynd- arinnar um að gera Ísland að griðastað upp- lýsinga- og fjölmiðlafrelsis sömu tökum og Eva Joly er fyrsti þingmaðurinn, sem ætlar að vera með. Stofnunin um upplýsinga- og fjölmiðla- frelsi myndi síðan starfa með fyrirhugaðri Evu Joly-stofnun og ein hugmyndin er að þær veiti nokkurs konar Nóbelsverðlaun á sviði upplýs- ingafrelsis, sem mætti veita á kvik- myndahátíð í Reykjavík. Hlutverk stofnunar- innar yrði líka að aðstoða við að löggjöfin um vernd upplýsinga- og fjölmiðlafrelsis næði fram að ganga, meðal annars með því að kalla til færustu lögfræðinga. Ýta undir rannsóknarblaðamennsku Birgitta vill einnig nota stofnunina til að ýta undir þekkingu á því hvernig rannsóknarblaða- mennska er stunduð. „Þetta er ekki bara vandamál hér, heldur víðar, en úti er meiri þekking,“ segir hún. „Mik- ið er talað um að það sé erfitt hjá blaða- mannastéttinni á Íslandi í dag út af nið- urskurði, vantrausti, hraða og miklu álagi á þá fáu blaðamenn, sem eru í vinnu. Hinir hefð- bundnu miðlar eru að lognast út af vegna þess að fólk sækir ekki í þá eins og áður held- ur fer á netið. Leið til að fjármagna fjölmiðlun í gegnum netið hefur hins vegar ekki verið fund- in og því eru fjölmiðlar veikari en þeir hafa ver- ið. Á sama tíma sæta þeir árásum frá lögfræð- ingastéttinni í Bandaríkjunum og Bretlandi þar sem heilu stofurnar starfa við að þagga niður fréttir og stöðva fréttir, sem komnar eru á net- ið, og taka hluti út sem eiga að vera á skrá. Þetta truflar mig vegna þess að ég hef mikinn áhuga á samtíma mínum og vil hafa alla myndina, ekki bara glansmynd af fyrirtækjum. Ef ég sem þingmaður á að fara að meta fyr- irtæki, sem vill komast hér inn, er óþægilegt að fara á netið og finna bara glansmynd. Sýnu verst er ástandið á Bretlandi. Þessu er hægt að breyta með því að breyta löggjöfinni í sam- ræmi við það að upplýsingar hafi engin landa- mæri.“ Rafrænt heims- bókasafn á Íslandi

x

SunnudagsMogginn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.