Saga - 2003, Page 123

ÖREIGAR OG UMRENNINGAR 121
^®s|e8a stoðkerfi brostið. Frá síðari hluta 16. aldar eru til fjölmarg-
ornar, dæmdir af sýslumönnum, sem bera þess glöggt vitni að
lið' 94 fátEeklmga hafi borið bændur og veraldleg yfirvöld ofur-
Fá
uð
Niðurstöður
ataskraframfærslan hafði þróast hérlendis í fjögur til fimm hundr-
l . ar áður en Kristján III Danakonungur gerði umskipti á siðum
en<fis. Framfærsluskylda grundvallaðist samkvæmt lögum á
^ nu, en framfærslan var í höndum þriggja aðila: bændaheimila,
ePpa og kirkjulegra stofnana. Aðaluppistaða hennar var fátækra-
In sem útdeilt var samkvæmt vissum reglum á bændaheimil-
róif I0rrni matar, klæðnaðar og húsaskjóls. Þeir fátæklingar sem
rir voru röltu rétta boðleið milli bæja í sinni sveit, átu út sinn
til h ^ Vero) °g nýttu sér húsnæði sem þeim stóð lögum samkvæmt
bp- °a' ^f menn voru ekki þeim mun meira aðframkomnir gátu
s . annski unnið dagsverk á bæjunum eða hægt var að nýta þá til
sjúkl' er)a annarra snúninga. Erfiðara var hlutskipti langlegu-
lnga sem menn hafa sjálfsagt reynt eftir mætti að ýta frá sér.
u . eirnildir um fátækraframfærslu á biskupsstólunum, útibúum
hé i^9, ^lrkjustöðum og kristfjárjörðum, sýna að kaþólska kirkjan
}lr nuis myndaði mikilsvert stoðkerfi við fátækraframfærslu
driffu'9 bændaheimila, enda voru kirkjulegar stofnanir öflugasta
bu i°ÖrÍn f efnahagslífi þjóðarinnar og kirkjunnar fólk var skuld-
belcj 10 ^kn^rboðum ritningarinnar. Kirkjugóss var ekki einkaeign,
baf Ur tafcflst arfleifð fátæklinga. Vegna sameiginlegra markmiða
söeh Samvmna °g samráð kirkjunnar manna verið eðlileg og sjálf-
F'isíc .^rsfcuorðið í hagfræði, „synergism", sem samkvæmt hljóðan
ah ■flS^er>s^u orðabókarinnar merkir „samvirkni þannig að heildar-
yti Verba meiri en samanlögð áhrif hinna einstöku þátta", nær
atlna fyrirbæri' ^egna þekkingar biskupa, ábóta, ráðsmanna og
hirk'^9 blrbjunnar manna í ábyrgðarstöðum á innviðum hins
)ulega hagkerfis hefur mátt koma við hagræðingu og dreifa
94 °í Xiv
v' nr- 46 (Spjaldhagadómur), nr. 268 (Miðgarðsdómur), nr. 267 (dómur
II abalaug). — Dí XV, nr. 155 (Spjaldhagadómur). — Alpingisbækur íslands
' s. 11—18, 68-71. Þetta eru nokkur lýsandi dæmi um ástandið en af miklu
^eraðtaka.