Saga - 2003, Blaðsíða 181

SOGULEG HAGFRÆÐI
179
Nýklassísk kenning: Helstu einkenni og forsendur
'^ýklassísk hagfræði í sígildu formi sínu, sem hefur gengið í endur-
nýjun lífdaga undanfarna áratugi með uppgangi nýfrjálshyggjunn-
ar' rná með nokkurri einföldun telja að byggist á eftirfarandi grund-
VaHarhugmyndum: Æðsta markmið hvers einstaklings er að fá há-
^rksnytsemi, hámarksánægju og lágmarkssársauka út úr sér-
verri athöfn og eru þessi markmið fyrst og fremst bundin við efn-
Is)e8 gæði hvers einstaklings. Meginverkefni hagfræðinnar er rann-
S°ku á því hvernig þessum gæðum verður best náð. Hver einstak-
ln8ur leitast við að stjóma efnahag sínum til að öðlast sem mest
efriisleg gæði. Að öllu jöfnu hefur hver einstaklingur næga þekk-
'n8u til að velja þá kosti í efnahagslífinu sem honum henta best.
^f þessum einstaklingsbundnu hegðunaratriðum em síðan
regnar almennar samfélagsforsendur: Þar sem einstaklingar al-
f'önnt ráða bæði yfir vilja og þekkingu til að hámarka nytsemi sína
1 k'finu, leggst hámarksnytsemi allra einstaklinga saman og mynd-
ar kámarksnytsemi samfélagsins í heild; þetta er það sem Adam
^Utith (1723-1790) nefnir „ósýnilegu höndina". Hann hefur rétti-
ega verið nefndur faðir hagfræðinnar í mörgum breytilegum
^ýudum hennar. Því em allar tilraunir til að setja hömlur á hag-
r*ua hegðun hvers einstaklings rof á náttúrulegum markaði.
. ýýýklassísk kenning á sér glæsta forsögu sem aðeins verður rak-
lr* kér í stuttu máli. Hvað aðgreinir einkum þessa kenningu frá
assískum kenningum fmmherjanna eins og Adams Smiths?
hafi byrjað árið 1783 en ranglega að hafi lokið árið 1789) hafi tekið „við sam-
fellt fólksfjölgunartímabil og um miðja 19. öldina taldi þjóðin 60 þúsund sálir"
(bls. 46-47). Málið var talsvert flóknara en það. Mikil fólksfjölgun var
1788-1801. Þá tók við 20 ára stöðnunarskeið. Slæmar ytri aðstæður stuðluðu
n°kkuð að þessari stöðnun en meginástæðan var samt hve frjósömu árgang-
arnir voru þá fámennir, mikill ungbarnadauði í móðuharðindunum var orsök-
lr>. Ný fólksfjölgunarbylgja hófst á þriðja áratug 19. aldar sem stóð fram til 1837
enda voru fjölmennu árgangamir sem fæddust á síðasta áratug 18. aldar nú
ornnir vel í gang. Slíkar sveiflur í fólksfjölgun eftir stærð frjósamra árganga
eru með þekktustu og best rannsökuðu fyrirbæmm í fólksfjöldafræðum. Sjá
nanar um árlegar breytingar fólksfjöldans í: Hagskinna. Sögulegar hagtölur um
slc>nd. Ritstjórar Guðmundur Jónsson og Magnús S. Magnússon (Reykjavík,
l997), bls. 64-76.