Saga - 2003, Qupperneq 252

250
LOFTUR GUTTORMSSON
þá hefði mátt ætlast til þess að ritdómari hefði orðalag rétt eftir höfundi rit-
gerðarinnar, en Ólöf segir: „It is indeed relatively well documented that
during this period, infants were largely [skáletrun mín] fed undiluted fat
milk and even cream" (bls. 66). Hér segir að um miðbik 19. aldar hafi ung-
börn að miklu leyti (en ekki almennt) verið alin á óþynntri kúamjólk.
Það liggur fyrir að við Ólöf teljum alltraustar heimildir fyrir því að mik-
ill meirihluti íslenskra mæðra á tímabilinu 1770-1850 hafi ekki gefið börn-
um sínum brjóst í þeim mæli að verulegu máli skipti fyrir lífhald þeirra.
Kunnugt er um lítinn minnihluta kvenna sem hegðaði sér öðruvísi, t.d.
konur í Reykjavík, konur danskra manna í Vestmannaeyjum, fátækar kon-
ur í þurrabúðum o.s.frv. (sbr. ritgerð Ólafar, bls. 129-130). Einn margra
verðleika ritgerðarinnar er að hún sýnir miklu ljósar en áður hefur verið
gert hve bamaeldishættir vom mismunandi eftir svæðum og félagslegn
stöðu foreldra, einkum á tímabilinu eftir 1850 þegar tiltækar heimildir gera
kleift að varpa skýrara ljósi á efnið en mögulegt hefur reynst fyrir tímabil-
ið á undan.
í sagnfræðirannsóknum sem öðmm fræðum gegna tilgátur miklu hlut-
verki. Gildi þeirra rýrnar ekki þótt ekki verði þær fullsannaðar; meðan þser
hafa ekki verið hraktar eða afsarmaðar halda þær einatt áfram að ýta und-
ir rökræður um efnið. Greinilegt er að ritdómari gefur lítið fyrir tilgátur eða
ályktanir í rannsóknarverki nema höfundi hafi tekist að sanna þær. Þetta
sjónarmið lýsir að mínu viti mjög þröngum skilningi á eðh fræðilegrar
starfsemi.
Ritdómari eignar mér ranglega þá ályktun að „mikið viruiuálag hafi
gert konum ókleift að hafa börn á brjósti" (bls. 216). Þessu hef ég aldrei
haldið fram. í áðurnefndri ritgerð frá 1983 nefndi ég þetta aðeins sem eina
af þeim ástæðum, raunvemlegum eða tilbúnum, sem embættismenn á 19-
öld tilgreindu fyrir barnaeldisháttum samtíðar sinnar (þ.e. takmörkuðu
brjósteldi). Sjálfur ræddi ég í ritgerðinni í tilgátustíl um ýmsar ástæður fyr'
ir þessum eldisháttum.
Ýmsar niðurstöður í ritgerð Ólafar afgreiðir ritdómari með dylgj11111
einum eða hótfyndni. Þetta á t.d. við tengsl brjósteldis og frjósemi kvenna
sem fjölmargar rannsóknir, byggðar á sögulegum gögnum og samtímaleg'
um, hafa sýnt fram á. I mati sínu á gögnum og gæðum rannsóknarinnar
gerist ritdómari raunar ósamkvæmur sjálfum sér, því að annars vegar lofar
hann höfund fyrir að „hafa alla tölfræði á hreinu ..." og leggja fram „mik-
ið af mjög athyglisverðum tölum" og hins vegar kveður hann niðurstöður
„ekki nægilega trúverðugar ..." (bls. 216-217). Vandséð er hvernig komist
verður að því að tölfræðin sé góð og gild en niðurstöðurnar ótraustar i
rannsókn sem þessari sem byggist að verulegu leyti á megindlegum aðferð-
um. Maður skyldi ætla að niðurstöðumar yltu að miklu leyti á gæðum og
úrvinnslu hinna tölulegu gagna.