Fréttablaðið - 16.12.2011, Blaðsíða 25

FÖSTUDAGUR 16. desember 2011 25
Fyrir um þrjátíu árum voru sett herlög í Alþýðulýð-
veldinu Póllandi. Stjórnarand-
stæðingar voru sóttir heim í
skjóli nætur og settir í fangelsi.
„Samstaðan“ var orðin of sterk,
stjórnvöld þurftu að skakka leik-
inn. Helstu forkólfar hins frjálsa
verkalýðsfélags voru reyndar
vistaðir við ágætisaðstæður
í heilsulindum fyrir liðsfor-
ingja. Þeir fengu nógan mat og
náðu meira að segja að hamstra
smjör, sem þeir smygluðu til
eiginkvenna þegar þær komu í
heimsókn. Það segir sitthvað um
vöruúrvalið í landinu þegar fólk
er farið að smygla nauðsynja-
vörum úr fangelsum.
Minningin um tómar hillur
er samofin minningunni um
sósíalískt hagkerfi. Sú minning
vaknar þegar birtar eru myndir
af tómum norskum hillum, sem
eitt sinn geymdu smjör. Noregur
er auðvitað ekkert kommúnista-
ríki, langt því frá, en ástæðan
fyrir smjörskortinum er samt í
grunninn sú sama.
Smjörskorturinn norski stafar
auðvitað ekki af „vinsældum kol-
vetnissnauðra matarkúra“ eða
„óvenjuvætusömu sumri“. Það
eru afsakanir en ekki ástæður.
Grunnástæðan er að eitthvert
fólk telur sig vita betur en mark-
aðurinn. Landinu er lokað fyrir
erlendri framleiðslu og kvóta-
kerfi komið á til að tryggja að
„rétt magn“ sé framleitt. Þegar
fólk reynir að stýra markaði
lætur það vörumagnið stýrast
af „þörf“ og verðlagið af „sann-
girni“. En ekki framboði eða
eftirspurn. Niðurstaðan verður
ýmist smjörfjall eða vöruskort-
ur. Og það þýðir lítið að kenna
hamstri eða smjörbraski um
ástandið. Vandinn liggur ein-
faldlega í magni þess smjörs
sem framleitt er og verðlagn-
ingu þess.
Sé mönnum svo umhugað um
margnefnt matvælaöryggi má
spyrja sig að einu: Hvernig má
það annars vera að einu vör-
urnar sem reglulega skortir
eru þær sem allt er gert til að
tryggja nægt framboð af? Stutt
er síðan við upplifðum skort
á nautakjöti og þar áður kjúk-
lingakjöti. Flestir yfir fertugu
hafa lifað nokkur mjólkurverk-
föll. Nú vantar smjör í Noregi.
Aldrei vantar samt kók, súkku-
laði eða aðrar ónauðsynjavörur.
Okkar smjör!
Norðmenn vildu fá að kaupa
smjör frá Íslendingum. Því var
neitað, með þeim orðum stjórn-
anda einokunarrisans að það
„væri nóg smjör til á Íslandi“ en
að það væri „okkar smjör“. Það er
skiljanlegt að einokunaraðilinn
vilji ekki opnun. Þannig myndu
líkur aukast á því að einhvern
tímann snerist dæmið við og við
Íslendingar myndum flytja inn
útlenskt smjör (þeirra smjör) í
okkar búðir. Við gætum komist á
lagið með að borða þeirra smjör
og okkur gæti jafnvel þótt það
gott. Þá hugsun má einokunarris-
inn ekki hugsa til enda.
En sú ákvörðun að stofna ekki
til viðskiptatengsla við Norðmenn
er auðvitað ekki góð, sé litið til
hagsmuna Íslendinga til lengri
tíma. Það er auðvitað best fyrir
alla að íslensk fyrirtæki selji allt
það smjör sem þau geta losað sig
við og íslenskar búðir geti keypt
smjör frá hvaða birgjum sem er,
innlendum eða erlendum. Þannig
verður framboð matvöru best
tryggt.
Menn hugsa stundum: „Setjum
upp tollamúra til verndar inn-
lendri framleiðslu, við fellum þá
bara tímabundið niður ef inn-
lenda framleiðslan hefur ekki
undan.“ Reynsla Norðmanna
sýnir nú hins vegar að varasamt
er að treysta á slíkt. Birgjar í
Danmörku meta viðskiptasam-
bönd sín við aðra evrópska kaup-
endur meira en skammtímagróða
í viðskiptum við Norðmenn. Litlu
máli skiptir þótt Norðmenn hafi
ákveðið að lækka tolla í nokkrar
vikur.
Heimsins falskasta öryggi
Matvælaöryggi er hugsanlega
alvöruhugtak, en í íslenskri
þjóðmálaumræðu er það einung-
is notað sem feluorð yfir „tolla
og innflutningshöft“. Sú við-
leitni að vilja framleiða sæmi-
legt magn fæðu innanlands til
að bregðast við óvissuástandi
erlendis hljómar kannski ekki
fáránlega en hún veitir ekki
mjög mikla eða breiða trygg-
ingu. Það sýnir sannast sagna
ansi takmarkað ímyndunarafl að
rækta mat við rætur eldfjalla og
miða alla umræðu um matvæla-
öryggi við ytri ógnir.
Fuglar og svín eru alin upp á
innfluttu fóðri. Um 40% allrar
mjólkur landsins fara um eitt
hús á Selfossi. Náttúruhamfar-
ir geta auðveldlega sett stóran
hluta innlendrar hey- og lamba-
kjötsframleiðslu úr skorðum.
Hvað gerum við þá? Reynsla
Norðmanna sýnir að það þýðir
ekki endilega að banka upp á hjá
nágrannanum og biðja um mat
rétt fyrir jólin ef maður yrðir
ekki á hann aðra daga ársins.
Áfram með smjörið
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Smjörskorturinn norski stafar auðvitað
ekki af „vinsældum kolvetnissnauðra
matarkúra“ eða „óvenjuvætusömu
sumri“. Það eru afsakanir en ekki ástæður. Grunn-
ástæðan er að eitthvert fólk telur sig vita betur en
markaðurinn. Landinu er lokað fyrir erlendri fram-
leiðslu og kvótakerfi komið á til að tryggja að „rétt
magn“ sé framleitt.
Forysta stjórnarflokkanna nærist á átökum. Það er
gömul saga og ný. Það er því
eftir öðru að helsta markmið
formanns VG virðist nú vera að
losna við efnahags- og viðskipta-
ráðherrann úr ríkisstjórn. Hann
hefur ógnað foringjaræðinu sem
forsætisráðherra og fjármála-
ráðherra virðast hafa tileinkað
sér. Enginn treystir Steingrími
Joð fyrir alvaldi í efnahagsmál-
um, en hann virðist ekki hlusta
nú frekar en fyrri daginn.
Árni Páll Árnason hefur
skapað sér ákveðna sérstöðu í
ríkisstjórninni á undanförnum
mánuðum. Hann hefur einn ráð-
herra talað fyrir því að fundin
verði skynsamleg leið til sátta
í ágreiningi um fiskveiðistjór-
nunarkerfið. Forystumenn rík-
isstjórnarinnar hafa hins vegar
lagt sig fram um að næra átök
og ágreining um það mál.
Hann hefur líka haldið með
góðum hætti á Icesasve-málinu,
eftir að þjóðin hafnaði Icesave-
samningnum. Þótt Árni Páll
hafi verið eindreginn talsmað-
ur samninga um Icesave-málið
hefur hann virt niðurstöðu þjóð-
arinnar og lagt sig fram um að
byggja víðtæka samstöðu um
málsvörn Íslands. Sú aðferða-
fræði sem hann hefur beitt í
því efni er til fyrirmyndar.
Fulltrúar ólíkra fylkinga hafa
verið fengnir til ráðgjafar um
málsvörnina og hefur Árni Páll
beinlínis sóst eftir sjónarmiðum
andstæðinga Icesave-samning-
anna.
Fyrir vikið hefur loksins tek-
ist víðtæk sátt um þetta deilu-
mál. Nú þegar við stöndum
frammi fyrir málaferlum af
hálfu ESA þurfum við á slíkri
samstöðu að halda. Aðferðirn-
ar sem Árni Páll hefur nú beitt
sér fyrir, sýna betur en nokkuð
annað hversu auðvelt hefði verið
að ná alvöru sátt um meðferð
Icesave-málsins, ef menn hefðu
nálgast það með opnu hugarfari
strax í upphafi. Það er því ekki
að undra að vart verði ákveð-
innar öfundar úr herbúðum
fjármálaráðherrans, þess sama
ráðherra sem vildi ekki upplýsa
þingið strax um gerð fyrsta Ice-
save-hörmungarsamnings.
Hættan í dag er sú að forystu-
menn ríkisstjórnarinnar nálgist
nú málaferli Icesave-málsins
með það í huga að verja sögu
og fyrri afstöðu þeirra sjálfra.
Vinnubrögð Árna Páls vita þó á
annað.
Þjóðin þarf nú á samstöðu að
halda. Við þurfum öll að vinna
saman að sameiginlegu marki
og sameinast eins og kostur er
um meginlínur í uppbyggingu
efnahagslífsins. Eins og forystu-
menn ríkisstjórnarinnar hafa
unnið fram til þessa kemur ekki
á óvart að þeir vilji senda þau
skilaboð til þjóðarinnar að þeir
vilji losna við þann ráðherra
sem helst hefur viljað vinna
þvert á flokkslínur og skapa
aukna samstöðu um mikilvæg-
ustu úrlausnarmálin.
Sköpum samstöðu
Stjórnmál
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
alþingismaður
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til að leggja orð í belg um mál-
efni líðandi stundar. Greinar og bréf skulu vera stutt og gagnorð, að
hámarki um 4.500 tölvuslög með bilum. Aðeins er tekið við yfirlesnum
og villulausum texta. Greinahöfundar eru beðnir að hafa í huga að því
styttri sem greinin er, þeim mun líklegra er að hún fái skjóta birtingu.
Eingöngu er tekið við raunverulegum umræðugreinum, en ekki
greinum sem eru fyrst og fremst kynning á til dæmis fyrirtæki eða
félagasamtökum, ráðstefnu eða átaki. Tekið er á móti efni á netfang-
inu greinar@frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar sem finna má nánari
leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í Fréttablaðinu eða á
Vísi eða í báðum miðlum að hluta eða í heild. Áskilinn er réttur til leið-
réttinga og til að stytta efni.
Sendið okkur línu